Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkiädän atnalıq küzәtü


Ütkän atnada parlament ğәdәttәn tış cıyıldı. Bu utırışta yaña Tөrek Cinayәtlәr Kodeksı (TCK) maddäläre ber ber artlı tikşerelde häm ber ber artlı rastalana bardı. Tik ber, ul da bulsa zina qılğannarğa, yәğni өyle bulğan xәldә başqası belәn censi mөnәsәbәtkә kergәnnәrgә, ğәyәplәw bulsa, caza birü turında maddä kertü kөn tәrtibenә mengәç, monnan elek tä çıqqan nizağ qabat qabındı.

Xakimiәttәge Ğәdellek hәm Tәrәqqiyәt (AK) partiәse şuşı tәqdimne yaqlağanda, oppozitsiәdәge Comhuriyәt Xalıq partiyәse (CHP) zur reaksiә kürsәtä ide. Dөresrәge, sәyәsәtçelәrdәn bigerәk tөrle cәmagәt oyışmaları, xatın-qız tügәrәklәre, Avropa Berlegeneñ (AB) aldınğı şәxes hәm organnarı, kөnbatış mәtbuğatı belәn tөrek mәtbuğatı da bu turıda AK partiägä qarşı zur tawış quptarıp kilgännär ide. Parlament 2 kөn TCK-ndәge maddәlәrne tikşerep kübesen rastladı. Lәkin zina turındağı maddәgә çirat kilgәndә tağın ber krizis çıqtı. AKP “zina ğәyeben”, “censi yaqtan turılıqlı bulmaw” termine belәn almaştırıp, parlamenttan qabul itterergә telәde. Ә soñğı minutta Ğәdellek Komissәse rәise Köksal Toptan “TCK belәn ber ük waqıtta çığarılırğa tieşle өç qanun tağı bar. Şularnı bergәlәp çığaru өçen TCK proyektın kire alabız” dip zur supriz yasadı. Mäsälä şulay näticälängäç, AB-ndän zur reaksiä tudı. Tөrkiägä ağzalıq өçen sөyläşülär başlaw tarixi birmäskä dip äytelde. Mäğlüm 6 ükteberdä Tөrkiä täräqqiät raportı iğlan iteläçäk. Yäğni bu raportta Tөrkiä birelgän sabaqlarnı uñışlı başqarsı mı yoq mı şul beldereläçäk. Avropa Berlegeneñ (AB) kiñäyüdän çawaplı ağzası Günther Verheugen TCK parlamenttan uzmasa Tөrkiä AB-nä ağzalıqnı onıtsın digän qatı ğına süz dә äytte. Inde Premier Tayyip Erdoğan da şuşı nizağnı cişü өçen Brusellgä kitte häm biredä kiñäyü öçen çawaplı ağzası Günther Verheugen belän küreşte. Küreşüdәn soñ hәr ikese dә sөylәşüneñ uñay ütkәnen belderdelәr. Verheugen Tөrkiägә satulaşı tarixı birü өçen ber nindi dә kirtә qalmadı dip belderde. Bu bik şatlıqlı ber xәbәr dip bәyәlәnә. Aynıñ 26-sında parlament ğәdәttәn tış cıyılaçaq. Dimәk TCK zina maddәse bulmıyça uzdırılaçaq. Şuşı uñay tәrәqqiәt şunduq irekle bazarğa da, birjalarğa da uñay tәsir itte.

Bu atnada Prezident Ahmet Necdet Sezer Tөrkiäneñ berençe häm iñ zur universitetı İstanbul Universitetı (IU) rektorı Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlun wazifasınnan aldı. Universitet Akademikları oyışması räise Prof. Dr. Kadir Erdin, Comhuriät tarixında berençe märtäbä bulğan xäl dip ytte. Dөres, monnan elek tä qayber rektorlar waqıtları tulmastan wazifaların taşladılar, läkin alar Yuğarı Uqu Oyışmasınıñ basımı belän üzläre urınnarından cigenergä mäcbur buldılar.

Prof.Dr. Kemal Alemdaroğlu 31 Dikaber 1997-dän birle, yäğni 7 yıl İU-da rektor wazifasın üti. Anıñ universitet eçendä yasağan üzgäreşlärenä rizasıslıq belderüçelär baytaq buldı. Zaman gazetasınıñ yazuwına kürä, anıñ xakimiyäte çorında yä basımnar yä isä quwulu arqılı 220 akademik IU-dan yıraqlaşqan. Anıñ ğәmәlgә aşırğan şuşı qararlarına qarşı 4 ayrım mäxkämä protsesı ütkärelä. Berese өçen xөkem dä itelde inde. YUO Alemdaroğlun mondan elekke mäxkämä qararına buy itmiçä Kardiologiyä Institutınıñ yabılğan biş bülegen açmawda ğäyeplänä. Anıñ çorında Alemdaroğluna rizasızlıq belderep Sabah gazetası yazgança 40 akademik IU-ın taşlap kitkän. Kemal Alemdaroğlu asılda 1995-nçe yılda näşer itkän Laparoskopik Operatsiyä isemle kitapnı 1992 yılda AQŞ-ta basılıp çıqqan kitaptan küçerep alğan buluda, yäğni plagiat buluda ğäyeplände. Läkin bu säbäptän YUO anı urnaından alalmadı, urnından alınuwı өçen Prezidentqa mөräcägät ite. Alemdaroğlu yuğarı mäxkämägä mөräcäğät itäçäge turında belderde. Tege yaqtan Kemal Alemdaroğlu rejimnı bөten kөçe belän yaqlağan ber şäxes buluwı säbäple dä mätbuğat bitlärendä yış qına kürelä ide. Xәzer anıñ urnına waqıtlıça Juridik Fakultet dekanı Prof. Cantel kiterelde. Senat ağzaları urınnarınnna cigendelәr. Altı aydan soñ yaña saylawlar bulaçaq.

Bu atnada da Tөrkiäneñ qayber problemaları belän bäyle xäbärlär buldı. Tөrkiädä ber nindi dä sotsial imenlek ramlarına kermägän, aylıq kilere iñ tübän eş xaqınıñ өçtä berennän az bulğannarğa Yeşel Kart isemle mäxsus kartalar taratıla. Alar monı xästäxanälärdä qullana alalar häm aqça tülämilär. 71 million xalığı bulğan Tөrkriädä 13,5 million, yaki xalıqnıñ 19 protsentı menä şuşı xäldä.

Tөrkiädä mäxkämäläşü bik ğädätkä kergän. Şul säbäple dä mäxkämälәrneñ eşe bik küp. Ber protses iñ kimende 350 iñ kübendä 433 kөn däwam itä ikän.

Aynıñ 26-sında Ankarada Ğayaz İsxaqineñ ülüwenә 50 yıl tulluğa bağışlanğan ber konferentsiә ütkәrelә.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG