Soñğı aralarda Rusiäneñ üzäk basmalarında Tatarstanğa qağılışlı yazmalar dönya kürde. Bigräk tä, bu ölkädä Mäskäwdä basıla torğan Nezavisimaya gazeta tırıştı. Şuşı könnärdä genä, mäsälän, anıñ bitlärendä küptän tügel Rusiä prezidentı Vladimir Putin täqdim itkän töbäk citäkçelären yañaça saylaw ısulı Mintimer Şäymievnı Tatarstan citäkçese itep saqlap qalu öçen eşlänelä, dip yazıp çıqtı. Şul uq Nezavisimaya gazetada dönya kürgän Vaxxabitı pod nosom u Şaymieva digän mäqälädä isä, respublika, bigräk tä anıñ Kama aryağındağı Älmät, Tübän Kama, Çallı şähärläre waxxabitlar utrawı, mondağı mäçet, mädräsälärdä xakimiätneñ yul quyulığında dini ekstremistlar tärbiälänä, digän fikerlär bar ide. Ğädättä, respublika, anıñ citäkçelege xaqında bastırılğan yazmalarğa Tatarstanda, anıñ matbuğatında ällä ni iğtibar itmilär ide. Bu yulı isä älege ike fiker tatarstanlılarnı bitaraf qaldırmadı. Waxxabitlarnı üsterüdä ğäyeplängän Tatarstan Diniä näzaräteneñ Çallı bülekçäse şähär xakimiäte belän berlektä Nezavisimaya gazetada kiterelgän mäğlümätlären kire qaqtı. Älege xaqta uquçılarğa Vostoçnıy ekspress gäcite xäbär itte. Rinat Ğazimovnıñ yazmasında, naçar yaqtan tanılğan Çallıdağı Yoldız mädräsäseneñ inde küptän bulmawına, anıñ urınında xäzer Rusiä islam universitetınıñ filialı eşläp kilüe, Kama aryağında Diniä Näzarätenä buysınmağan islam oyışmalarınıñ yuqlığı xaqında äytelä.
Nezavisimaya gazeta fikerençä, Rusiädä töbäk citäkçelären saylawnı reformalawnıñ säbäbe Mintimer Şäymievta buluı xaqında respublikanıñ Vremya i Den’gi gäciteneñ 30 sentäber sanında uqıp bula. Dimäk, dip yaza gäcitneñ baş möxärrire Yuriy Alaev, Tatarstan prezidentı demokratiäne, keşelärneñ saylaw ireklegenä qısunıñ säbäpçese bulıp çığa. Citmäsä, Rusiä citäkçelegenä, şul uq Nezavisimaya gazeta jurnalistlarınıñ fikerençä, dini ekstremistlar, waxxabitlar oyası bulğan Tatarstannıñ prezidentın saqlap qalu nigä kiräklege normal’ logikağa sıymıy. Şulay uq, Yuriy Alaev üzeneñ mäqäläsendä Vladimir Putinnıñ xakimiät vertikalen nığıtu ğämälläre xaqında üzeneñ fikerlären dä citkerä. Demokratiä bik qıybatlı närsä, älegä bez anı kütärä dä almıybız, äzer dä tügel, şuña bezgä ikençe yaqqa yul totarğa turı kilä, dip yaza Vremya i Den’gi gäciteneñ baş möxärrire.
Rusiä prezidentınıñ şuşı uq ğämälläre turında Zvezda Povolj’ya gazetasında älege basmanıñ möxärrire Räşit Äxmätov ta üz fikerlären citkerä. Vesyelıe rebyata dip isemlängän mäqälädä ul gubernatorlar häm alarnı yaqlawçı deputatlardan qurqıp, Vladimir Putin üzeneñ töbäk citäkçelären bilgeläw turındağı qanun proyektın Dumağa aldan äytelgänçä dekaberdä tügel, ä inde sentäber azaqlarında uq kertte, dip yaza. Şulay uq Räşit Äxmätov kiläçäktä milli respublikalarnıñ buluına da şik belderä. Eçke eşlär Ministrlığı reformalarınnan soñ eşsez qalğan ministr Räşit Nurğäliev isä Tatarstannıñ citäkçese bulırğa mömkin, digän faraz qıla Räşit Äxmätov 30 sentäberdä basılğan Zvezda Povolj’ya gäcitendä.
Pänceşämbe basmalarında dönya kürgän tağın berniçä qısqa xäbär. Vostoçnıy ekspress gäcite xäbär itüençä, Nurulla mäçete yanındağı nizağ tudırğan 76 yortnıñ yazmışın Arbitraj mäxkämä xäl itärgä tieş. Şuşı könnärdä genä respublikanıñ Cir häm milek ministrlığı mäxkämägä möräcäğät itte. Bu binanıñ xucaları oktäberdä bilgele bulırğa tieş. Tatarstan yäşläreneñ 30 sentäber sanında tanılğan fel’dmarşal Mixail Kutuzovnıñ tatar buluı xaqında yazıla. Tübän Kamadan Kamil Ğilmulla, Kutuzovnıñ Yörägemne tatar iseme belän bäyle urınğa quyığız, digän süzlären kiterä. Respublika Tatarstanda pänceşämbe könne Mintimer Şäymiev belän äñgämä urın alğan. Bu söyläşü İnnovatsiä studiäse töşerä torğan Tatarstanğa bağışlanğan Bez kitmibez dip isemlängän dokumental’ fil’mında urın alaçaq.
Gölnaz İlgizär
