Bush belän Kerry arasında berençe TV debatları

1960-nçe yılnıñ 26nçı sintäberendä senator John F. Kennedy belän ul çaqta vitse prezident bulğan Richard Nixon televidiniä kameraları aldında können mäsäläläre turında bäxäsläşte.Şulay itep amerikannar ike zur partiäneñ prezident kandidatlarınıñ berberse belän säyäsi mäsälälär turında söyläşülären berençe märtäbä kürgän buldı. Ul çaqta salqın suğış çorı ide häm AQŞ kommunizmğa qarşılıq kürsätkändä nindi däräcädä agressiv bulırğa tieş digän mäsälä könqadağında tora ide.Kennedy üzeneñ çığışında (audio) belengän in qatı höcüm waqıtında da tınıçlıqnı saqlap qalıp bulaçaqmı digän sorau tora äle. Minemçä mömkin häm minemçä sonğı analiz bezneñ närsä eşliäçägebezdän bäyle bulaçaq . Min Amerika yañadan xäräkät itä başlarğa tieş dip uylıym dip äytte. Nixon xalıqara mäsälälärdä AQŞ roleneñ ähämiäte turında Kennedy fikerlären urtaqlaşuın äytte(audio) Senator Kennedy äytkännäre belän küplär kileşä Bez Quşma Ştatlarında eçke mäsälälärne söyläşkändä monıñ xalıqara pozitsiäbezgä bik zur täsire buluın onıtmasqa tieşbez. Bu debat häm televidiniädä häm dä radioda tapşırıldı.Televidiniä tapşıruı saylawçılarğa elek kürelmägän täsir yasıy. Bu yılğı 3 debatnıñ bersen alıp baraçaq CBS jurnalistı Bob Schieffer süzlärençä(audio) 1960-nçı yılda Kennedy Nixon bäxäsen radioda tıñlauçılar fiker beleşüdä, debatta Nixon ciñep çıqtı digän . Söyläşüne televidiniädän qarawçılar Kennedy ciñde digän fiker äytkän, Kennedy çınlap ta salqın qanlı osta matur söyläwçe keşe ide.Kino aktorı bularaq R.Reagan närsä äytü genä tügel ä anı niçek äytäsen äytkändege küreneşen nindi monı bik yaxşı añlap aldı. Küplär Kennedynıñ Nixonnı bik az ayırma belän ciñep çığuına TV debatı säbäp buldı dip qarıy.Küpkenä analitiklar başqa debatlar da şulayuq täsirle buldi dip äytä.1976nçe yılda J.Carter belän prezident G. Ford arasındağı debatlarda Fordnıñ könçığış Yevropada bigräk tä Polşa sovetlarnıñ täsir zonasında tügel dip äytüe zur xata bulğan ide. 1980-nçe yılda küplärneñ Holiwood aktorı, qart keşe dip qarağan R.Reagan televidiniä säyläşüendä köndäşe prezident Carternı inflatsiä, eşsezlekne kontrol itä almıysın dip ğäyepläp çıqqan ide.Kennedy belän Nixonnıñ berençe TV debatınnnan soñ 44 yıl ütte , küp närsä üzgärde.Namzätlär inde elekege kebek 8är minut başta çığış ta yasamıylar, ber törkem jurnalistlarnıñ sorawlarına köndäşneñ birgän cawaplarına komentar da birmilär. Bügen qağıydälär bik qırıs , cawaplar qısqa , här debat nıq kontrol itelä , körsineñ biyeklegennän , bülmädäge hava temperaturasına qädär här närsä bilgelängän. Waşingtonda Amerikan Universitetında AQŞ säyäsi tarixı profesorı Alan Lichtman älege debatlar artğı belän tärtipkä salınğan, namzätlär berbersenä sorau da birä almıylar dip tänqitli. Ul ayruça(audio) Debatlar xalıq uylağança ällä ni täsirle tügel.Saylawçılar bu yäki tege yaqqa küpläp küçmi Debatlardan elek häm soñraq ütkärelgän fiker beleşülärdä ällä ni zur üzgäreşlär kürenmi .Ägär dä qayberäwlär äytkäneçä yarış başqabaş barsa misal öçen2000nçe yıldağı kebek qayber ştatlarda berniçä tawış ayırması ğına bulsa , debatlar berniçä (qarar birmägän)tawış birüçene tege yäki bu yaqqa küçerä ala. George Waşington Universitetı tarix profesorı Leo Ribuffo da söyläşüneñ bik qırıs itep aldan bilgengän buluı belän kileşä .Ämma Ribuffo televidiniädä işetep qalğan 30sikundlıq fikergä qarağanda bu debatlarda kübräk mäğlümät işetäsen,namzätlärneñ qul qısışuı milli berdämlekkä öleş kertä , böten il barğan kampaniägä iqtibar itä dip söyli.Comğa könne AQŞ mätbuğatı Bush-Kerry debatları turında komentarlar belän tulğan bulaçaq. Ämma saylawçılar xäterendä debatlar nigezendä yatqan mäsälä tügel ä yış qına analizlarnıñ urtaq näticäse qalaçaq. Bush-belän Kerryneñ bügenge televidiniä säyläşüe Florida ştatında Miami universitetında ütä. färidä xämit