Rusiä prezidentı Vladimir Putin Beslan faciğäsennän soñ terrorğa qarşı köräşne köçäytü maqsatınnan iğlan itkän üzgäreşlär arasında, bigräk tä ikese iñ zur iğtibarnı cälep itte: berse - Duma saylawlarında ber mandatlı okruglarnı beterep, proportsional sistemağa küçü, ikençese – töbäk citäkçelären xalıq tarafınnan saylap tügel, ä Rusiä prezidentı täqdime belän cirle parlamentta raslaw tärtibe. Kreml, şuşı üzgäreşlär, terrorğa qarşı köräştä ilneñ berdämlegen köçäytäçäk dip sanıy häm bu xaqtağı qanun ölgesen inde Dumağa tapşırdı. Ämmä küp kenä tänqitçelär, bu üzgäreşlärneñ terrorğa qarşı köräş belän ber bäyläneşe dä yuq digän fikerdä. Alar fikerençä, Kremlneñ soñğı adımnarı - xakimiät bağanasın nığıtu, fereralizmnı kölkegä qaldırıp unitar däwlät tözü niäte bulıp tora, axır çiktä Rusiäneñ bolay da zäğif demokratiäsen yuqqa çığara dip sanıy. Quşma Ştatlar häm Yevropanıñ 100dän artıq belgeçe, elekke däwlät citäkçeläreneñ bu xaqta açıq xatı belän kiçäge tapşıruda tanıştırdıq. Çärşämbedä, Rusiäneñ ber törkem deputatları, cämäğätçelek wäkilläre, barlığı 22 keşe, Konstitutsiä Mäxqämäse räise Valeri Zorkinğa açıq xat yazıp, añlatma birergä soradı. Xatnı imzalawçılar arasında, Vladimir Rıjkov, Sergei Glaziev, Garri Kasparov, İrina Xakamada, Boris Nemsov kebek kürenekle şäxeslär bar. 2000 yılda prezidentlıqqa däğwa itkän Duma deputatı Sergei Glaziev üzeneñ bu qanunğa ni öçen qarşı buluın bolay añlattı:
Audio
Yaña qanunğa kürä töbäk citäkçelären Rusiä prezidntı täqdim itäçäk. Cirle parlament anı raslarğa ğına tieş bulaçaq. Ägär parlament kire qaqsa, prezident qabat şul uq keşene yä başqasın täqdim itä ala. Bu namzät tä kire qağılsa Rusiä prezidentınıñ cirle parlamentnı taratıp telägän keşesen bilgeläw xoquqı bar. Yaña qanunda 5 citäkçeneñ küpme idarä itäsenä ber çikläw dä yuq. Yağni ul bu urında yä berniçä kön, yä ğömer buyı utıra ala. Kreml fikerençä bu tärtip töbäklärdäge korrupsiäne beterergä yärdäm itäçäk. Dumada bäysez deputat Vladimir Rıjkov fikerençä, näq kiresençä bulaçaq, bu korrupsiäneñ çäçäl atuına kiteräçäk:
Audio
Prezident idaräse başlığınıñ urınbasarı Vladislav Surkov çärşämbedä Rusiä matbuğatına birgän äñgämäsendä, bu yaña sistemanıñ kamil bulmawın tanıdı, ämmä här ilneñ üz demokratiäse bula dip, Rusiäneñ üz yulı belän baraçağın äytte. Üze dä kommunist bulğan Sergei Glaziev süzlärençä, Kremlneñ soñğı täqdimnäre elekke Sovet çorına taba borılış bulıp tora. Ägär Putin terror afäte qarşında ilne çınlap ta köçäytergä teli ikän, ul säyäsäten kiregä üzgärtergä tieş, di Sergei Glaziev:
Audio
Ataniç könne Konstitusiä mäxqämäsennän, deputatlarnıñ soñğı möräcäğäte tikşerelmäyäçäk digän cawap kilde. Mäxkämä barı tik inde ğämäldäge qanunnarğa qarağan, räsmi şikäyätlärne genä qabul itä ikän. Xäyer, bu qanunnı ğämälläşterü ozaq waqıt soramas. Bügenge Duma Kremldän kilgän qäğäzgä möher suğıp utıru belän mäğül.
-Ali Gilmi
Audio
Yaña qanunğa kürä töbäk citäkçelären Rusiä prezidntı täqdim itäçäk. Cirle parlament anı raslarğa ğına tieş bulaçaq. Ägär parlament kire qaqsa, prezident qabat şul uq keşene yä başqasın täqdim itä ala. Bu namzät tä kire qağılsa Rusiä prezidentınıñ cirle parlamentnı taratıp telägän keşesen bilgeläw xoquqı bar. Yaña qanunda 5 citäkçeneñ küpme idarä itäsenä ber çikläw dä yuq. Yağni ul bu urında yä berniçä kön, yä ğömer buyı utıra ala. Kreml fikerençä bu tärtip töbäklärdäge korrupsiäne beterergä yärdäm itäçäk. Dumada bäysez deputat Vladimir Rıjkov fikerençä, näq kiresençä bulaçaq, bu korrupsiäneñ çäçäl atuına kiteräçäk:
Audio
Prezident idaräse başlığınıñ urınbasarı Vladislav Surkov çärşämbedä Rusiä matbuğatına birgän äñgämäsendä, bu yaña sistemanıñ kamil bulmawın tanıdı, ämmä här ilneñ üz demokratiäse bula dip, Rusiäneñ üz yulı belän baraçağın äytte. Üze dä kommunist bulğan Sergei Glaziev süzlärençä, Kremlneñ soñğı täqdimnäre elekke Sovet çorına taba borılış bulıp tora. Ägär Putin terror afäte qarşında ilne çınlap ta köçäytergä teli ikän, ul säyäsäten kiregä üzgärtergä tieş, di Sergei Glaziev:
Audio
Ataniç könne Konstitusiä mäxqämäsennän, deputatlarnıñ soñğı möräcäğäte tikşerelmäyäçäk digän cawap kilde. Mäxkämä barı tik inde ğämäldäge qanunnarğa qarağan, räsmi şikäyätlärne genä qabul itä ikän. Xäyer, bu qanunnı ğämälläşterü ozaq waqıt soramas. Bügenge Duma Kremldän kilgän qäğäzgä möher suğıp utıru belän mäğül.
-Ali Gilmi