Accessibility links

Кайнар хәбәр

"Transparency International"nıñ rişwätçelekkä qarağan yaña xisabı


İctimaği kontraktlarda rişvätçelek dönya külämendä yıl sayın 400 miliard dolarlıq yuğaltuğa kiterä. Bu xaqta Transparacy İnternationalnıñ soğı raportnda äytelgän. Xisap bäysez tikşerülärgä, cirle eşquarlarnıñ mäğlümätlärenä, analizlarğa häm räsmilärneñ belderülärenä nigezlängän. Rişvätçelek neftegä bay illärdä bigeräk tä taralğan. Üzäk Aziä, Üzäk häm Könçığış Yevropada da vazğiät yaxşıdan tügel.

146 il kertelgän bu xisap säyäsmännärneñ häm räsmilärneñ rişvätçelekkä nindi däräcädä birelgän bulularına qarıy. Näticä ber dä quanırlıq tügel. Tikşerülär ütkärelgän illärneñ yartısında rişvätçelek kiñ cäyelgän. Rişvätçelek bulmağan ildäge bilge 10 bulsa , 60 ildä ul 3-tän dä kimeräk häm bu törkemdäge küpkenä illär Üzäk häm Könçığış Yevropada häm Üzäk Aziädä. Transparancy İnternationanıñ Yevropa häm Üzäk Aziä bülege başlığı Miklos Marşal quanırğa säbäp yuq di.

Audio

"Üzäk Aziä xaqında äyterlek uñay küreneş yuq. Üzğandağı kebek bu märtäbä dä bilgelär bik tüben. Alar isemlekneñ azağında tora. Azerbaycan Tacikstan häm Torkmänistan belän bergä 140-nçe urında tora. İñ yamanı anda vazğiätneñ naçarlana baruında. Üzbäkstannıñ bilgese uzğan yılda 2 böten unnan 4 bulsa, bu yılda ul 2 böten unnan 3. Neftegä bay Qazaxstannıñ bilgese uzğan yılda 2 böten unnan 4 bulsa, bu yılnı ul 2 böten unnan 2."

Moldova ike böten 3, Ukraina 2 böten unnan 2 häm Görcstan ike böten bilge belän isemlekneñ azaqlarında toralar. Marşalnıñ süzlärençä, Russiä belän Tajikistanda vazğiät bik az ğına yaxşırsa da, ul telgä alırlıq däräcädä tügel.

Audio

"Russiädä uñay täräqqiät bik keçkenä. Uzğan yılda anıñ bilgese ike böten unnan cide bulsa , bıyıl ul 2 böten unnan 8. Tajikstanda ul 1 böten unnan 8 bulsa, bıyıl ul 2 böten. Läkin, rişvätçelek bulmağan ilneñ bilgeseneñ 10 buluın küz aldında totqanda, bu sannar regionda häm bu illärdä rişvätçelek problemmasınıñ bik zur buluın kürsätä. "

Älbättä, rişvätçelek tik Könçığış Yevropa häm Üzäk Aziägä genä qaramıy. 60 ildä ul bik cäyelgän. Nefte tarmağı rişvätçelek öçen bigeräk tä uñay. Transparency İnternationalnıñ London bälege xezmätkäre Jeremy Carverneñ süzlärneçä,

Audio

"Demokratiä çiklängän, resurslarnı kemnärneñder kesäsenä ağızu ciñel bulğan häm nefte tarmağı dävlät kontrolendä bulğan illärdä rişvätçelek öçen şartlar uñay."

Neftedän kilgän baylıq asılda xalıqnıñ tormış däräcäsen yaxşırtuğa kiterergä tieş. Ä çınbarlıqta andıy illärdä ul qayberävlärne bayıta, fäqirlärgä ber nindi dä fayda kitermi. Marşal rişvätçelek taralğan nefte illärennän misallar kiterä.

Audio

"Nigeriä, Angola, Kongo Demokratik respublikası yäisä Azerbayçan häm Qazaxstannı ğına alıyıq. Azerbayçannıñ bilgese 1 böten unnan 9, Qazaxstannıñ 2 böten unnan 2. Bu bik citdi global problemma. Şuşı illärneñ ekonomik täräqqiät öçen potansialı zur. Elita ekonomikanı üz qulına eläktergäne öçen anda tieşle progress yuq."

Transparant İnternational, nefte şirkätlären kontrakt alır öçen xökümätlärgä küpme aqça tülägän buluların açıqlarğa çaqıra. Oyışmanıñ bu kampaniäse inde berniçä yıldan birle dävam itä. Yevropanıñ nefte şirktläre monı yaqlıy başladılar. Läkin, Marşalnıñ süzlärençä, alğa kiteş bik aqırın. Bu isemlektä iñ soñğı urınnarnı Balgladeş häm Haiti bili.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG