Dedovşina elekke sovet armiäse saflarında bulğan här kem öçen tanış äytem. Rekrutlar elegeräk armiägä alınğannarnıñ mısqıllaularına çıdarğa tieşlär. Läkin, qayberävlär tormışların da yuğaltalar. Soñğı 10 yılda Russiä Armiäsendä vazğiät tağı da naçarlandı. Rekrutlarnıñ ictimaği tormışınıñ nigezdän üzgärüe, aqçasızlıq, däräcäle-belemle ofitserlarnıñ citmäve disiplinnı qaqşattı. Mısqıllau sistemağa kerde häm bu ofitserlar belän ikençe yılğa kergän rekrutlarğa yañaların telägännäreçä cäberlävgä yul quya. Human Rights Watchnıñ Mäskävdäge väkile Diederik Lohman bu protsesnı bolay dip añlata.
Audio
"Rekrutlar ike yıl xezmät itä. Alar berençe yılda cäberlävneñ qorbanı bula. İkençe yılda üzläre cäberlävçegä äylänä. Bu üç alu tügärägenä äylänä. Rekrutlar berençe yıldağı cäberlävlärgä , ikençe yılda yaña rekrutlarnı şulay uq ezärlekläv mömkin bulaçaq digän perspektiva arqasında ğına çıdıylar."
Russiä armiäsenä här yıl sayın 800 meñ rekrut alına. Human Rights Watchnıñ raportında äytelgänçä, berençe 12 ayda alar elegeräk armiägä alınğannarnıñ qolı bulıp xezmät itälär, aqçaların, aşların alarğa bierergä mäcbür itelälär, Könne-tönne xucaları quşqannı eşlärgä tieşlär. Qıynalalar, mısqıllanalar , cazalandırılalar. Russiä armiäsendä azıq-tölek täminatınıñ häm ğomumän täminatnıñ naçar buluı bu sistemanı nığıta. Şulay uq rekrut häm keçe ofitserlarnıñ kvalifaktsiä däräcäseneñ tübän buluı da köç qullanunı üsterä. Yuğarı belem alırğa ömetlängän, ata-anasınıñ tieşle urında tanış-beleşe yäisä aqçası bulğannar armiägä barmau yağın qarıylar. Bu inde fäqir häm tübän belemlelär genä armiägä bara digän süz. 1989-nçe yılda tözelgän Soldat Anaları Komitetı armiädä qıyınlıqlarğa oçrağan, cäberlävlärgä çıdıy almıyça deserterlek itkän rekrutlarğa yardäm itärgä tırışa. Anıñ Mäskäv bülege başlığı Tatyana Znaçkova Radiobız xäbärçesenä , küpkenä keçe ofitserlarnıñ dedovşina problemması belän eş itä almauların iqrar itülären söyläde.
Audio
"Cäberlävlär bulğan kazarmada xezmät itkän ofitserlar belän söyläşergä turı kilä. Qayber vaqıtta alarnı qızğanasıñ da. Çönki alar bolay di- Mondıy soldatlarnı niçek kontrol itim. Alar armiädä tügel, ä törmädä bulırğa tielär. Çönki alar cinayätçe."
Soldat anaları komitetınıñ mäğlümätlärenä kürä, Russiä armiäsendä cäberlävlär arqasında här yıl sayın 4 meñ tiräsendä rekrut hälak bula. Russiä xärbiläre bu statistik mäğlümät belän kileşmilär. Alar birgän mäğlümätkä kürä, bu yılnıñ berençe yartısında 25 soldat cäberläv säbäple ülgän, 60-ı da mısqıllaularğa çıdıy almıyça üzen-üze ütergän.
Human Rights Watch Russiä xökümäten yauızlanularğa qarşı köräş strategiäsen äzerläv öçen mäxsus törkem buldırırğa, Russiäneñ baş ombusmanı Vladimer Lukingä buysınğan xärbilär öçen dä mäxsus ombusman bilgelärgä çaqıra. Znaçkovanıñ belderüenä qarağanda, qayber oçraqlarda cäberlävlär belän Russiä armiäsendä soldatlarnıñ yaman tormışı arasındağı ayırmanı bilgeläv dä qıyın.
Audio
"Älbättä, azıq-tölek häm yäşäv şartları yaxşı bulğan xärbi bazalar da bar. Läkin, qış başlanğaç, idäne boz belän qaplanğan , divarları tuñğan Gulagnı xäterlätkän qazarmalar da bar."
Russiä armiäsendä yaxşıraq şartlar buldıru öçen köräşüçelär, soldatlarına xezmät lagerındağı totqınnar kebek möğämälä kürsätkän ber genä il dä köçle häm sälätle armiäse bulır dip kötä almıy dip belderälär.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Rekrutlar ike yıl xezmät itä. Alar berençe yılda cäberlävneñ qorbanı bula. İkençe yılda üzläre cäberlävçegä äylänä. Bu üç alu tügärägenä äylänä. Rekrutlar berençe yıldağı cäberlävlärgä , ikençe yılda yaña rekrutlarnı şulay uq ezärlekläv mömkin bulaçaq digän perspektiva arqasında ğına çıdıylar."
Russiä armiäsenä här yıl sayın 800 meñ rekrut alına. Human Rights Watchnıñ raportında äytelgänçä, berençe 12 ayda alar elegeräk armiägä alınğannarnıñ qolı bulıp xezmät itälär, aqçaların, aşların alarğa bierergä mäcbür itelälär, Könne-tönne xucaları quşqannı eşlärgä tieşlär. Qıynalalar, mısqıllanalar , cazalandırılalar. Russiä armiäsendä azıq-tölek täminatınıñ häm ğomumän täminatnıñ naçar buluı bu sistemanı nığıta. Şulay uq rekrut häm keçe ofitserlarnıñ kvalifaktsiä däräcäseneñ tübän buluı da köç qullanunı üsterä. Yuğarı belem alırğa ömetlängän, ata-anasınıñ tieşle urında tanış-beleşe yäisä aqçası bulğannar armiägä barmau yağın qarıylar. Bu inde fäqir häm tübän belemlelär genä armiägä bara digän süz. 1989-nçe yılda tözelgän Soldat Anaları Komitetı armiädä qıyınlıqlarğa oçrağan, cäberlävlärgä çıdıy almıyça deserterlek itkän rekrutlarğa yardäm itärgä tırışa. Anıñ Mäskäv bülege başlığı Tatyana Znaçkova Radiobız xäbärçesenä , küpkenä keçe ofitserlarnıñ dedovşina problemması belän eş itä almauların iqrar itülären söyläde.
Audio
"Cäberlävlär bulğan kazarmada xezmät itkän ofitserlar belän söyläşergä turı kilä. Qayber vaqıtta alarnı qızğanasıñ da. Çönki alar bolay di- Mondıy soldatlarnı niçek kontrol itim. Alar armiädä tügel, ä törmädä bulırğa tielär. Çönki alar cinayätçe."
Soldat anaları komitetınıñ mäğlümätlärenä kürä, Russiä armiäsendä cäberlävlär arqasında här yıl sayın 4 meñ tiräsendä rekrut hälak bula. Russiä xärbiläre bu statistik mäğlümät belän kileşmilär. Alar birgän mäğlümätkä kürä, bu yılnıñ berençe yartısında 25 soldat cäberläv säbäple ülgän, 60-ı da mısqıllaularğa çıdıy almıyça üzen-üze ütergän.
Human Rights Watch Russiä xökümäten yauızlanularğa qarşı köräş strategiäsen äzerläv öçen mäxsus törkem buldırırğa, Russiäneñ baş ombusmanı Vladimer Lukingä buysınğan xärbilär öçen dä mäxsus ombusman bilgelärgä çaqıra. Znaçkovanıñ belderüenä qarağanda, qayber oçraqlarda cäberlävlär belän Russiä armiäsendä soldatlarnıñ yaman tormışı arasındağı ayırmanı bilgeläv dä qıyın.
Audio
"Älbättä, azıq-tölek häm yäşäv şartları yaxşı bulğan xärbi bazalar da bar. Läkin, qış başlanğaç, idäne boz belän qaplanğan , divarları tuñğan Gulagnı xäterlätkän qazarmalar da bar."
Russiä armiäsendä yaxşıraq şartlar buldıru öçen köräşüçelär, soldatlarına xezmät lagerındağı totqınnar kebek möğämälä kürsätkän ber genä il dä köçle häm sälätle armiäse bulır dip kötä almıy dip belderälär.
Färit İdelle, Praga.