Marokko häm Mısırda xatın qız xoquqların yaqlawçılar öyläneşü häm ayrılışu turındağı reformalarda üz argumentların Qorängä nigezläp ciñep çıqtı. Marokkoda parlament fevral ayında 46yıllıq ğailä zakonın üzgärtep xatın qızğa milek xucası bulu häm ayrılu xoququ birde. Bu üzgäreşlärne yaqlawçılar şulsanda ilneñ patşası Moxammäd 6nçe da reformalarnı yaqlau öçen Qor''än surälärenä tayandılar. Bu turıda yazma axrında Yzäk Rusiä Möselmannnarı Diniä Näzäräte räise möfti Rawil Gainetdin fikerläre belän tanışırsız.
AQŞlarındağı Marokko ilçese Aziz Mekuar ''bez Marokkoda islam belän modern tormış şulayuq islam häm ir at xatın qız tängällege arasında qapma qarşılıq bulmawın kürsättek dip belderde.Marokkodağı reformalar poligami- yäğni küp xatınlılıqqa da yaña çikläwlär quydı. Ägär dä ir ikençe ber xatın alırğa teli ikän , başta ul xakimgä berençe wä dä ikençe xatınıñ maddi yaqtan tämin itä alaçağın isbatlarğa tieş. Marokkoda şulayuq kievgä çığu yäşe dä 15tän 18gä kütärelde, ir at öçen öylänü yäşe 18.
Misırda da xatın qız säyäsätçelär häm aktivist törkemnäre xatın qıznıñ ayrıluın ciñäläytü , bulğan qanunnı çitlätep ütü öçen islamğa möräcäğät itte. Ütkändä Misırda ir at telägän waqıtta xatınınnan ayırıla ala ide, ä xatın qız ayrılu öçen üzeneñ ire tarafınnan yaralanğan yäki ğariplängän buluın isbat itergä tieş ide. Äle isä xatın ire belän kileşep, añlaşıp yäşi almıy digän argument belän ayrıla ala. Amerikan Universitetında yaqın könçığış säyäsäte belgeçe profesor Diane Singerman süzlärençä här ike ildä dä xatın qız xoquqların yaqlawçılar argumentların Qor''ängä nigezläde häm säyäsi sistema belän bergäläp eşläde, aktivistlar islamnı üzläre faydalanğan q
ımmätle çığanaqqa äyländerde.Marokkoda da, Misırda da küpçelek qanunnar sekular bulsa da, ğailä qanunnarı şäriğätkä nigezlängän. George Town Universitetında İslam Tikşerüläre Bülegendä profesor Maysam al Faruqi Qor''ändä xatın qız häm ir atqa tängäl möğämälär kürsätelergä tieş dip açıq anıq äytelgän ,ämma yış qına xatın qıznıñ xoquqların kire qağu öçen bu yalğış täfsillänä. Möselman xatın qızları xäzer Qor''änne döres itep täfsilläw wazıyfasın yöklände dip söyli prof.xanım. Faruqi möselman feministları islamnan çitkä çıqmıy, alar üz xoquqların torğızu öçen dinne qullana di. Faruqi tağı möselman xatın qızı suqır tängällek telämi, alar bala tudıru qaraunı üz öslärenä yöklänä, ämma finans , aqça tabu ğailäne tämin itü yäklämäsen ir atqa birö. Möselman xatını qaraşınça bu cawaplılıqnı büleşü, tängällek bula. Misırda , Marokkoda sonğı qazanışlarğa qaramstan xatın qız ir at tängällege turında söyläp bulmıy.Misırda yaña qanunğa kürä xatın bergä yäşi almıy, kileşä almıybız dip mäxkämägä möräcäğät itä ala, ämma monıñ öçen ul ire tülägän qalımnı qaytarırğa tieş, anıñ aliment alu xoququ da bulmıy. Näticädä öysez, yortsız ,uramda qalğan xatınnar sanı arta ala. Ayruça , bigräk tä awılda yäşäwçe uqıy yaza belmägän xatın qız bu yaña qanunnarnı öyrängänçe şaqtıy waqıt ütäçäk. Ämma niçek kenä bulmasın tönyaq Afrikanıñ möselman illärendä aktivistlarnıñ xatın qız xoquqları öçen Qor''ängä möräcäğät itüläre iqtibar cälep itüçe. Min bu turıda ayruça Rusiä Möselmannnarı Diniä Näzaräteneñ räise möfti Rawil Gainutdingä möräcäğät ittem. (audio)
Färidä Xämit
AQŞlarındağı Marokko ilçese Aziz Mekuar ''bez Marokkoda islam belän modern tormış şulayuq islam häm ir at xatın qız tängällege arasında qapma qarşılıq bulmawın kürsättek dip belderde.Marokkodağı reformalar poligami- yäğni küp xatınlılıqqa da yaña çikläwlär quydı. Ägär dä ir ikençe ber xatın alırğa teli ikän , başta ul xakimgä berençe wä dä ikençe xatınıñ maddi yaqtan tämin itä alaçağın isbatlarğa tieş. Marokkoda şulayuq kievgä çığu yäşe dä 15tän 18gä kütärelde, ir at öçen öylänü yäşe 18.
Misırda da xatın qız säyäsätçelär häm aktivist törkemnäre xatın qıznıñ ayrıluın ciñäläytü , bulğan qanunnı çitlätep ütü öçen islamğa möräcäğät itte. Ütkändä Misırda ir at telägän waqıtta xatınınnan ayırıla ala ide, ä xatın qız ayrılu öçen üzeneñ ire tarafınnan yaralanğan yäki ğariplängän buluın isbat itergä tieş ide. Äle isä xatın ire belän kileşep, añlaşıp yäşi almıy digän argument belän ayrıla ala. Amerikan Universitetında yaqın könçığış säyäsäte belgeçe profesor Diane Singerman süzlärençä här ike ildä dä xatın qız xoquqların yaqlawçılar argumentların Qor''ängä nigezläde häm säyäsi sistema belän bergäläp eşläde, aktivistlar islamnı üzläre faydalanğan q
ımmätle çığanaqqa äyländerde.Marokkoda da, Misırda da küpçelek qanunnar sekular bulsa da, ğailä qanunnarı şäriğätkä nigezlängän. George Town Universitetında İslam Tikşerüläre Bülegendä profesor Maysam al Faruqi Qor''ändä xatın qız häm ir atqa tängäl möğämälär kürsätelergä tieş dip açıq anıq äytelgän ,ämma yış qına xatın qıznıñ xoquqların kire qağu öçen bu yalğış täfsillänä. Möselman xatın qızları xäzer Qor''änne döres itep täfsilläw wazıyfasın yöklände dip söyli prof.xanım. Faruqi möselman feministları islamnan çitkä çıqmıy, alar üz xoquqların torğızu öçen dinne qullana di. Faruqi tağı möselman xatın qızı suqır tängällek telämi, alar bala tudıru qaraunı üz öslärenä yöklänä, ämma finans , aqça tabu ğailäne tämin itü yäklämäsen ir atqa birö. Möselman xatını qaraşınça bu cawaplılıqnı büleşü, tängällek bula. Misırda , Marokkoda sonğı qazanışlarğa qaramstan xatın qız ir at tängällege turında söyläp bulmıy.Misırda yaña qanunğa kürä xatın bergä yäşi almıy, kileşä almıybız dip mäxkämägä möräcäğät itä ala, ämma monıñ öçen ul ire tülägän qalımnı qaytarırğa tieş, anıñ aliment alu xoququ da bulmıy. Näticädä öysez, yortsız ,uramda qalğan xatınnar sanı arta ala. Ayruça , bigräk tä awılda yäşäwçe uqıy yaza belmägän xatın qız bu yaña qanunnarnı öyrängänçe şaqtıy waqıt ütäçäk. Ämma niçek kenä bulmasın tönyaq Afrikanıñ möselman illärendä aktivistlarnıñ xatın qız xoquqları öçen Qor''ängä möräcäğät itüläre iqtibar cälep itüçe. Min bu turıda ayruça Rusiä Möselmannnarı Diniä Näzaräteneñ räise möfti Rawil Gainutdingä möräcäğät ittem. (audio)
Färidä Xämit