Amerikannar sonğı märtäbä prezidentnı 4yıl elek saylağan ide. Ämma kemneñ ciñep çıqqanı 36 könnän soñ ğına Yuğarı Mäxkämä qararı belän bilgele buldı.Şunnan soñ Amerika 11nçe sintäber fäciğäsen ütkärde, 2 suğışqa kerde.Ämma fiker beleşülär AQŞnıñ al Gore belän G.Bush arasındağı yarışta bulğan kebek äle dä bülengänen kürsätä. J.Bush belän J.Kerrynı ber ike prosent qına ayıra.AQŞ säyäsäten(bäysez jurnal) Cook Säyäsi Xisabı öçen analizlığan Jennifer Duffy äytüençä(audio)
Minemçä bez ozın töngä äzerlänergä tieş.Bez saylaw kiçendä näticälärne belä almayaçaqbız digän mömkinçelekkä üzebezne äzerlärgä tieş-yarış bälkim dä berniçä kön däwam itär.
Ğıraq suğışı, ilneñ iminlege , sälämätlek saqlaw kebek mäsälälär prezident saylawlarında distälärçä yıl ähämiät üzägendä tora.Saylawçılarnı terkäw nıq artqan, säyäsi küzätüçelär saylawlarğa küp keşe qatnaşaçaq dip äytä.50ştatnıñ yaqınça öçtän ikese aldan tawış birügä röxsät itä.Mätbuğat xabärlärenä qarağanda elek bulmağan qädär küp sanda keşe aldan tawış birep quyğan.Analitik Curtis Gans fikerençä bu yarışnıñ kisken bulaçağına işarä itä.Gans Amerikan Saylawçıların Tikşerü Komitetı dip yöretelgän bitaraf oyışmanıñ direktärı. Oyışma watandaşlarnıñ säyäsät belän qızıqısınu,säyäsätkä qatnaşuın qarap bara. Gans prezident saylawı älege prezident öçen referendum bulıp tora di. Konservativ respublikannar Bushnıñ terrorğa qarşı suğış , salımnarnı kimetü yäki anıñ traditsion bäyälärgä ähämiät birüen yaqlıy. Demokratlar isä anı finans mäsäläsendä cawapsız, Ğıraq suğışı cörätkär, kiräkmägän eş ide dip tänqitle .Amerikada prezident turıdan turı tügel ä saylaw xäyäte tarafınnan saylana.Prezident namzäteneñ ciñep çığuı öçen 538keşelek saylaw xäyäteneñ 270 tawışın aluı zarur.Ber ştatta ciñep çıqqan prezident namzäte ul ştat öçen bilgelängän saylaw xäyäte äğzaların üze öçen qazanğan bula .2000nçe yılda al Gore il külämendä küpçelek tawış alğan bulsa da,Floridada çıqqan bäxäslär säbäple eş AQŞ yuğarı mäxkämäsenä barıp citte häm ul Bush –nı yaqlap qarar çığardı.Florida häm başqa urınnardağı tärtipsezleklär säbäple Kongress ike yıl elek qanun çığardı , bu cirle saylawlarğa kübräk oxşaşlıq kiterergä tieş di. Reformalarnıñ üzägendä terkälü mäsäläse tordı. Ämma bu bik az ştatlarda tämamlandı keşelär turında cirle däräcädä andıy mäğlümät yuq . Saylaw reformaları turında mäğlümät çığanağı bulıp torğan Election on line.Org isemle internet säxifäseneñ direktorı Doug Chapin bolay di(audio)
Andıy mäğlümät çığanağı yuq, bez keşelär döres urındamı , alar çınlap ta terkälgänme moñı belü öçen çarabız yuq. Bez äle dä ütkändäke kebek mäğlümätne cirle däräcädän ştat däräcäsenä tuplaw belän mäşğül
Federal qanun saylawçılarğa , terkälüläre şikle bulsa ''waqıtlı tawış'' birü mömkinlegen birä. Andıy tawışlar 100meñnnärçä bulaçaq dip kötelä. Ämma här ştat alarnı üze bilgelägän waqıtta sanıyaçaq.
Saylaw köne yäğni 2noyäberda qaysı partiä Kongressnıñ ike palatasın kontrol itä, ul turıda da qarar birelä. AQŞ wökillär palatasınıñ 435 urını, senatnıñ 100 urınınıñ äçtän bere öçen yarış bulaçaq.Respublikannar wäkiller palatasında 20ä ,senatta da 2urın belän küpçelektä häm bälkim alar moñı saqlap ta qalaçaq
färidä xämit
AQŞta prezident saylawları
Prezident G.Bush belän senator J.Kerryneñ aylarça alıp barğan kampaniäse nixäyät töğällänep kilä. Amerikannar sişämbe könne tawış biräçäk.J.Bush (üz) citäkçelege Amerikanıñ iminlegen arttırdı digän argument belän yañadan saylanırğa teli. Kerry isä prezidentnıñ Ğıraqta suğış alıp baruın tänqitläp, küpyaqlı tışqı säyäsät alıp barırğa wäğdä itä. Fiker beleşülär yarışnıñ başqa baş baraçağın kürsätä.Belgeçlär 2000nçe yıldağı xäl qabatlana ala dip yanıy.