Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bushnıñ kiläse dürt yılında tışqı säyäsäte nindi bulaçaq?


Prezident saylawların ciñep George Bush üzeneñ tışqı säyäsäten tağın 4 yıl däwam itergä mömkinlek aldı. Anıñ berençe prezidentlıq möddäte Amerika-Yevropa mönäsäbätlärendä kierenkelek, Ğiraq häm İran krizisları, Süriägä qarata arta barğan borçular belän bilgelängän ide. John Kerry bu "yalğız" tışqı säyäsätne tänqitkä tarttı. Xäzer küplär, şul isäptän Yevropalılar, Bush ikençe möddätendä tışqı säyäsäten ni däräcädä üzgätrer digän soraw quya.

Bu sorawnı dönyaküläm mäglümät çaraları ğına tügel, ä Yevropanıñ yuğarı räsmiläre dä quya. Bushnıñ, Berläşkän Millätlär fatixasın almıyça Ğiraqta şuğış başlawı, Amerika-Yevropa mönäsäbätläreneñ bozıluına kiterde. Xäzer yaña administratsiädä kötelgän üzgäreşlär näticäsendä okean-ara mönäsäbätlär cılınmas mikän digän ömetlär äytelä. Tik qayber küzätüçelär fikerençä, mondıy ömetlärgä nigez yuq. Misal öçen, Londondağı Yevropa reforması üzäge belgeçe Steven Everts süzlärençä, Bushnıñ ciñep çığuı näq menä anıñ tışqı säyäsätenä xuplaw bularaq qabul itelä:

Audio (Steven Everts): "Bushnıñ yaña administratsiäse saylaw näticälären bulğan säyäsätne xuplaw dip qabul itäçäk. Alar, riza bulmağan Yevropalılarnı niçek künderergä ikän dip baş watmayaçaq. Kiresençä, Bush, 4 yıl barğan yulın däwam itä ala digän qaraşta toraçaq."

Everts fikerençä, Bushnıñ iñ qatı tänqitçeläre, Fransiä belän Germaniä, Washingtonnı başqa illär belän bergäläp eşlärgä öndäwen däwam itäçäk, şul uq waqıtta, xalıqara köçlär saflarına üz xärbilären cibärmäskä tırışaçaq. Qayber keçkenäräk Yevropa illäreneñ dä ğinwar saylawlarınnan soñ Ğiraqtan kitü telägen iskä alğanda, andağı xällär öçen bar cawaplılıq Amerika belän Britaniä cilkäsenä qala digän süz.

Londonda çığa torğan Economist jurnalı analitigı Neil Patrick süzlärençä, amerikan xärbiläreneñ kiläse yıl axırına Ğiraqtan kitä aluı – Ğiraqnıñ üz köçlären häm yaña xökümäten tözü eşeneñ niçek baruına bäyle bulaçaq:

Audio (Neil Patrick): "Küp närsä, älbättä, ğinwar saylawlarınıñ niçek ütüenä bäyle. Şul uq waqıtta Busnıñ, saylawlardan soñ xärbilär sanı kimeteläçäk, zur külämdä ğäskär 2005neñ axırına qädär genä kiräk bulaçaq digän, küp tapqır äytkän süzläre bar."

Ğiraqtan tış, aldağı 4 yılda Washingtonnıñ başın awırttırğan tağın ber mäsälä – İrannıñ atom programması bulaçaq. Berençe 4 yılında Bush administratsiäse Amerikanıñ küptänge, Tähranğa qarata çikläwlär säyäsäten däwam itte. Alay ğına tügel, Washington, İrannıñ atom programması mäsäläsen BMOnıñ İminlek şurasında tikşerergä çaqıra. Soñğı aylarda Yevropanıñ 3 ile, Fransiä, Germaniä häm Britaniä, Tähran belän bu mäsälädä äwzem söyläşülär alıp bara. Yevropa illäre belän bulğan qarşılıqlarına qaramastan, Washington bu başlanğıçqa quşılırmı - belgeçlär fikerençä, Bush administratsiäse öçen bu ber sınaw bulaçaq.

Ğiraq belän İran xätle ük bulmasa da, bu töbäktä Washingtonnı borçığan tağın ber il – Süriä. Washington Dämaşqnı Ğiraq belän çiklären yabarğa, Fälestin suğışçılarına yärdämne tuqtatırğa, Livandağı ğäskären çığarırğa taläp itä. Londondağı xalıqara bäyläneşlär institutı belgeçe Rime Allaf, aldağı 4 yılda Washingtonnıñ Süriägä iğtibarı artuın farazlıy:

Audio (Rime Allaf): "Bu yünäleşlärneñ barısında da: Fälestin, Ğiraq, Livan bulsın, Bush administratsiäneñ Sürigä basımnı arttıru mömkinlege bar. Süriägä iğtibar artır tösle, bigräk tä, Ğiratqa eşlär şäp barmasa."

Şuşı yılnıñ Mayında Quşma Ştatlar, azıq-tölek häm darulardan qala, Süriägä tawar cibärüne häm oçqıçlarnı tuqtattı. Washington Dämaşqnı terrorçılıqnı xuplawda ğäyepli.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG