Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mäskäw Könyaq Kuril utrawlarınıñ ikesen Yaponiägä birü mäs''äläsen kütärä


İnde xäbär itelgänçä, Rusiä üzeneñ Yaponiä belän araların bozıp torğan Könyaq Kuril utrawları problemasın xäl itü täqdimen yasadı. Mäskäw monı äle 1956-nçı yılda uq kileşengän urtaq deklaratsiä nigezendä eşlärgä cıyına. Anda isä Yaponiägä ike yaq ta däğwa itkän dürt utrawnıñ ikesen tapşıru qaralğan. Räsmi Tokyo bar dürt utrawnı da üzeneke dip sanıy häm şuşı qaraşınnan waz kiçmiäçägen belderä.

Rusiäneñ Yaponiä belän inde yartı ğasırdan artıq barğan şuşı nizağnı nihayät xäl itärgä äzer buluın yäkşämbedä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov belderde, ul monı ike il arasında 1956-nçı yılda qabul itelgän urtaq deklaratsiä nigezendä eşlärgä täqdim itä.

Audio, Sergey Lavrov

"Bu Sovetlar Berlegeneñ Yuğarı Sovetı tarafınnan xuplanğan deklaratsiä ide, anda Yaponiägä ike utrawnı birü, häm şulay itep çiklärne bilgeläp, bu qissağa noqta quyu häm solıx kileşüen imzalaw qaralğan. Törle säbäplär arqasında 50-nçe yıllarda moña ireşep bulmadı, ämma şul däwlätneñ warisı bularaq bez deklaratsiäneñ äle dä ğämäldä buluın tanıybız, gärçä anı tormışqa aşıru ike yaqnıñ da xezmättäşlegen taläp itä" di Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov. Düşämbedä anıñ şuşı belderüen prezident Putin dä rasladı. Kuril çılbırı Yaponiäneñ Hokkaido utrawınnan Rusiäneñ Kamçatqa yarımutrawına qädär suzılğan 56-lap waq utrawdan tora. Şul çılbırnıñ könyaqtağı dürt utrawı 1945-nçe yılda sovetlar tarafınnan basıp alındı häm ber yıldan soñ Mäskäw alarnı üzenä quşuı xaqında belderde. Tokyo monı berqayçan da tanımadı, ul şul 4 utrawnı - Kunaşir, Şikotan, Habomai häm İturupnı haman da üzeneñ "tönyaq cirläre" dip atap kilä. Nigezdä näq menä şuşı mäs''älä arqasında Mäskäw belän Tokyo arasında äle dä solıx kileşüe imzalanmağan. 1956-nçı yılda ike il diplomatik mönäsäbätlärne yañartırğa buldı, şul çaqta, solıx kileşüenä ireşelgännän soñ Sovetlar Yaponiägä dürt utrawnıñ ikesen kire qayataraçaq digän fikergä kilengän ide. Yäkşämbe könne yasağan belderüendä Sergey Lavrov näq menä şul kileşügä işarä itä. Läkin yaqlar monı, yäğni Yaponiä belän Sovetlar Berlege arasında ireşelgän bar kileşülärneñ dä köçtä qaluın äle 1993-nçe yılda uq raslağan ide. Xäzer Rusiä Yaponiägä birergä äzer bulğan ike utraw - Habomai häm Şikotan - asılda sudan çığıp torğan qialar ğına, anda keşe öçen yäşäw mömkinlege yuq, ä menä küpkä zurraq häm balıq totu yağınnan qarağanda ähämiatle İturup wä Kunaşirnı Mäskäw üzendä qaldırırğa cıyına. Tokyo isä qaytarılğan oçraqta bu bar dürt utrawğa da qararğa tieş dip belderä. Moñardan tış, solıx kileşüen qayçan imzalaw mäs''äläsendä dä yaqlar törle qaraşta tora. Rusiä monı utrawlar mäs''äläse xäl itelgänçe eşläw yağında bulsa, Yaponiä formal'' solıxqa ireşü barı tik "tönyaq cirlär", yäğni Könyaq Kuril utrawları dürtese dä qaytarılğaç qına bula ala dip belderä. Biredä şuşı mäs''äläseneñ kötelmägändä Rusiä tarafınnan kütärelüe iğtibarnı cälep itä, moña qädär bu Tokyo yağınnan ğına eşlänä ide. Ä Mäskäw isä kiresençä, problemanıñ cämäğätçelek iğtibarınnan mömkin qädär çittäräk toruı öçen tırıştı. Kiläse yılnıñ başında Vladimir Putin räsmi säfär belän Yaponiägä barırğa cıyına häm Mäskäw şunıñ aldınnan Könyaq Kuril utrawları xaqında fiker alışu başlarğa teli sıman.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG