Soñğı waqıtta tatar mäğlümat çaralarında tatar cırı turında söyläşü-bäxäsläşü modağa kerep kitte. Beräwlär xäzerge zaman tatar cırın üterep maqtasa, ikençelär qotırınıp sügä. Älbättä öçençe törkem dä bar, saylap tıñlağız, küñelegezgä yaqının digännäre dä. Niçek kenä bulmasın, cır, moñ milli mädäniätneñ nigeze. Älegä tatar cırın tıñlıylar, tasmaların satıp alalar. Bu süz başı ğına.
Küptän tügel ber dustımnı kürdem. Ul urıs telle tatar. Şähär balası. Awıl xalqın kolxoz dip kenä sanıy, üzeneñ şähärdän buluına , min gudron balası di. Süz artınnan süz tatar cırına kerep kitte. Tıñlamıym min xäzerge tatar popsasın, tıñlarlıq, qararlıq yünle kliplar yuq, di. Min, di, şähärdä tuıp üskän, törle tellärdäge iñ aldınğı cırlar belän tärbiälängän. Sin menä kürsät miña tatarça rok, rep, qısqası tatar al’ternativ muzıkasın. Popsa bulmasın tülke, dip tä östäde. Dustıma tatar mädäniäte awılnıqı ğına bulıp qalğan digän fikerne üzem iñdergän idem anısı. Läkin al’ternativ tatar muzıkasın ul çaqta totıp kürsätälmädem.
Xäyer, bar ul. Salawat, Xäniälär kebek cırlamağan, İlhamnar kebek tä moñlanmağan, läkin alardan ilhamlanğan al’ternativ tatar cırçıları, başqa törle tatar cırları. Yäğni başqa ağım. Misalmı? Räxim itegez!
Audio
Bu SuperÄlisä buldı. Mäskäwdä yäşäwçe tatar qızı. Tatarçası ipilek tozlıq bulmasa da, üzen tatar cırçısı dip sanıy häm elektronika stilendä cırlar icat itä, kliplar töşerä, Mäskäw, Kievlarnıñ iñ tekä tönge klublarında ğına çığış yasıy. Häm awıldağı tatar äbiläre kebek kienep yöri. Başına şaqmaqlap yawlıq bäyli, itäkle külmäk kiä, ayağında arça çitekläre.
Mäskäwdä “Bunker” dip atalğan ber zatlı tönge klubta “Tatar rok muzıkasınıñ töre legendası” digän isem astında SuperÄlisäneñ konsertı ütkän ide. Mäskäwdäge bur tanışım şul konsertta bulğan. SuperÄlisä tatar millätennän kölderep häm bizderep kenä yöri di. Tanışım, awıl balası, İlham cırlarında, Älfiä panın “Qartaya meni soñ yöräk”lären tıñlap üskän, xäzer Salawatnı iñ tekä tatar cırçısı dip sanıy. Qabul itälmi ul SuperÄlisäneñ elektronikasın. Tatarnıñ küpçelege qabul itälmi digän şik bar. Moñardan qurqırğa da kiräkmi. SuperÄlisä başqa ağım cırçısı. Tatarlıqnıñ “t” xärefe dä bulmağan etnik tatarlarğa ul iñ ciñel variantta, tatar muzıkasınnan ber-ike genä nota alıp, anı zaman muzıkasına törep birä. Äbilärçä kienep tatarnıñ tarixi mädäniätenä iğtibar yünältergä omtıla.
Amil Nur, tanılğan jurnalist häm cämäğät eşleklese. Anıñ belän SuperÄlisä xaqında äñgämä qorabız. Amil Älisäneñ icatına ğaşıyq keşe.
R.C. SuperÄlisäneñ Qazanda diskın prezentatsiä ütkärdegez. Ä üzegez anıñ cırların könenä niçä märtäbä tıñlıysız?
A.N. Köne buyı tıñlıy alam, çönki añarda min agressiä sizmim. Ul minem ruxıma turı kilä. Minem fikeremä, fiker söreşemä. Miña anıñ ideyäse oşıy, ber. İkençedän ritmnarı. Öçençedän ul başta qatırmıy, mäsälän. Aqıllı süzlär belän. Ğadi genä süzlärne, ixlas kiçereşlärne äytep birä ala. Minem öçen anı tıñlaw bernindi dä awırlıq ta tügel. Mäsälän min roknı tıñlıy almasqa mömkin, estradanı. SuperÄlisäne tıñlap tuya torğan tügel. Barı tik anı ideyäse belän yäisä küñeleñ aşa uzdırıp qabul itärgä genä. Şul waqıtta tıñlarğa bula. Min mäsälän anı 24 säğät buyı tıñlıy alam.
R.C. Sezneñçä niçek ul, bälkem menä bu sintipop muzıka balaçağığız muzıkası bulğanğadır. Ul ğına da tügel, SuperÄlisä icatında mul'tfil'm çalımnarı bar tügelme? Menä balaçaq xatiräläre belän bäyle tügelme ul?
A.N. Şulay inde, ul üzençälekle cırlıy Maxsus dip kenä äytälmim min. Üz-üzen totışı balalarğa xas bit inde. Bezneñ Qazan, Mäskäw säxnäsendäge ıjgırıp torğan estrada yoldızları tügel inde ul. Usal qız tügel. Ul anıñ şäxsi xolqına da bäyle. Şuña kürä tıñlarğa qızıq. İkençedän ul elektr-cırçı. Menä elektrğa kilgändä, ul älbättä inde bezneñ bala çaqtağı cırlar. Häm elektr modası yañadan qayttı bit. Elektr-diskotekalar. Elektr-muzıkanı radiolar bertuqtawsız qabatlıy. Tuqsanınçı, siksänençe yıllar muzıkasınnan remikslar yazalar. Kiem stile dä qayttı. Ä Älisä anı ber öç yıl elek cırlıy başlağan ide. Ä xäzer inde ul elektrdan kitep bara. Rep stilläre, xip-xop stilläre, bötenese dä bergä quya. Xäzer ul, berençe çiratta islamı motivlarnı ezlärgä tırışa. Monısı da bik qızıqlı. Mäsälän miña anıñ icatında Amerikadağı Notiv Din, Jurasi Biş digän islamı rep törkemnäreneñ tekst çalımnarın, şul uq waqıtta, Malayziädä bik populyar bulğan popsa, mönäcätlär gruppası “Räyxan”çalımnarın häm äbilärdän qalğan mönäcätlär stilen dä sizäm. Mönäcätlär dä bit bik ğadi ber uylasañ. Läkin tirän fälsäfäse dä bar. SuperÄlisädä şulay berqatlı ğına itep äytä, tirän fälsäfi fikerlärdä yata anıñ cırlarında dip sanıym.
Audio: SuperÄlisä cırlıy
A.N. Ul üzennän färeştä dä yasamıy. Barı tik üze añlağança inde, islamı fikerlären añlatırğa tırışa. Älbättä yaxşıraq bulır ide, anıñ cırları diskotekalarda tügel, ä, mäsälän, Tatarstan telekanalında, Başqortstan telekanalında kürsätelsä. Şunısı qızıq, Başqortstan telekanalında anıñ turında syujet kürsätkännär. Häm işetüemçä, anı çığarğan redaktorlarğa şeltä dä eläkkän. Säbäben inde añlağansızdır, tatarça cır reklamlağan öçen digän versiä bar. Älbättä anıñ kompleksları yuq. Awıldan çıqqan yomıqıy qız bala tügel bit. Anıñ ise kitmi. “Tatarstan super good” dip cırlıy ikän, çınlap ta Tatarstannı yarata inde. Ämma ul, tulayım alğanda Qazannan räncep kitte.
R.C. Qazan temasına qaytqanda. Qazanda sez ütkärgän matbuğat konferensiäsennän soñ, törle matbuğat çaralarında SuperÄlisä turında tänqidi, yä bulmasa pafoslıraq yazmalar barlıqqa kilde. Säbäbe nidä sezneñçä?
A.N. Anda iserek rokerlarnıñ aqıra-aqıra cırlıy torğan, äytik Şevçuk konsertına yöri torğan jurnalistlarnıñ, yä bulmasa tämäke-araqı satıp, maşinada çabıp yöri torğan estrada cırçılarınıñ konsertların maqtap yaza torğan jurnalistlar fikerenä SuperÄlisäneñ ixtiacı yuq ide. Min añardan ütendem. “Äydä, yaxşımı-naçarmı, bu xalıqqa xezmät itäseñ, hiç yuğında alar işetsennär,”- didem. Häm çınlap ta şulay kilep çıqtı. SuperÄlisäneñ alar tänqitenä, yä bulmasa maqtawına ixtiacı yuq ide. Anıñ tatar estradasına qısılırğa niäte dä yuq. Anıñ maqsatı tatar telle cırnı, tatar telle ideyäne yäisä bezneñ traditsiälärgä mönäsäbätle bulğan äyberlärne başqa dairädä tanıtu.
Xörmätle tıñlawçılar. Al’ternativ tatar muzıkasınıñ ber wäkile SuperÄlisä turında tıñladığız. Älbättä küñel-şärifläregezgä bik xuş kilmägän bulsa da, tatar moñınıñ yaña ürnäkläre turında tanışıp baru zarar da itmäs. Qayın qoçaqlap cırlağan tatar cırçıların ğına da gel tıñlap bulmıy bit inde. Bu tatar cırı tügel, bu tatarça cırlamıy, menä ütkän zamannarda.... Bu süzlärgä SuperÄlisä cawabın tıñlap qarıyq. Ä min Räfis Cämdixan xäzergä sawbullaşam.
