Accessibility links

Кайнар хәбәр

“Söyembikä” jurnalınıñ 11 sanına küzätü


“Söyembikä” jurnalınıñ bu noyäber sanında “Ğam'le äñgämälär” säxifäse “Totrıqlılıq utrawı” dip isemlängän äñgämä belän başlanıp kitä. Bu äñgämä Tatarstan Prezidentı M.Şäymiev belän “Мы не уйдем” fil'mı öçen Salawat Yuziev belän İskändär Ğıläcev tarafınnan oyıştırılğan. Bu Tatarstan isemle totrıqlılıq “utraw”ınıñ sere turında Mintimer Şäymiev bolay di: “Ägär siña xalıq ışanmasa, sineñ tawışıñ işetelmäyäçäk. ... Ä inde ışanıç bulsın öçen bez , citäkçelär, iñ elek sabır bulırğa tieş.... Tuğan ciren berkem saylap almıy. Bu –yazmış ixtıyarı, keşe biredä tuğan, yäşi ikän, dimäk, bu –anıñ Watanı.” Şunıñ öçen dä Rossiäne federativ yul belän üsterü şartlarında barlıq millätlärneñ yañarışı öçen şartlar tudırılırğa tieş. Monı härkemgä añlaw häm şuşı yuldan kitü möhim”di ul. Ä menä bügenge köndä RF dä administrativ reforma tormışqa aşırılıp kilä dip, ul, küp millätle Rossiädä milli mäs'älälär buyınça ministr urının yuq itü, häm Rossiä parlamentında millätlär palatasın qısqartularnı tänqitläp çığa. Jirinovskinıñ tınıçlıqta yäşägän xalıqlarğa qotqı saluın , “häm küptän tügel genä “Независимая газета” bitlärendä Dmitriy Roğozinnıñ milli şovinizm söreme belän ağulanıp, Rossiädä yäşäwçe barlıq xalıqlarnı, ruslar, dip atarğa täqdim itüen , Mintimer Şäymiev milli şovinistik ruxtağı säyäsätçelär dip atıy. Milli üzañnıñ üseşe, di ul, - ul tarix sulışı häm cämğiättä kilep tuğan şartlar näticäse. Ämma min şul uq waqıtta milli uzañ üseşeneñ çik formalarğa kilep citmäwen bik telär idem.,- di ul.

Ä menä “Sağınabız...” säxifäsendä Räysä Yusupovanıñ “Firdäwskäy, qara küzkäy... dip isemlängän yazması Tatarstannıñ xalıq, Rossiäneñ - atqazanğan artistkası Firdäwes Xäyrullinağa bağışlana. Yazmada anıñ bu dönyadan bik yäşli kitüenä ber dä ışanası kilmägän señlese Mäysäräneñ xatiräläre, 15 yäşlek qızı Näfisäneñ yazmışı turında Firdäwes Äxtämovanıñ uylanuları urın alğan. Şulay uq Xäyrullina belän bergä eşlägän Ğ.Kamal teatrı artistları Nailä İbrahimova , Gölsem İsängulova, Zölfirä Zaripovalarnıñ anıñ turında yaqtı istälekläre kiterelgän. Ä menä ğişıq, mäxäbbät temasına bağışlanğan yazmalar “Min sine şundıy yarattım” säxifäsendä urın alğan. “Qartqınam” digän Mädinä Afzalova yazmasınnan yöräklär öşerlek xällärdän soñ da “ike könneñ berendä qara yandırğançı, huştan yazdırğançı qıynağan” iren, kilenen yäş xatın itkän “Qartqınasın”, Xatirä äbi ülär aldınnan “gürgä ätiegez iñdersen”,-dip balalarına soñğı wasıyäten citkerüendä keşegä bulğan mäxäbbätneñ kiçerü köçenä iä ikänenä dä inanasıñ. Ä menä Gölsinä Sälaxovanıñ “Ğömerlek sağış” dip isemlängän yazmasında Wäkil belän Färidäneñ ber – bersen yaratışıp ta , keşe süze arqasında ber-bersenä üpkälägän, ğömerlek yara bulıp qalğan, küñelläre ärnegän bulsa da , 53 yıldan soñ añlaşqan qaşıqlarnıñ mäxäbbätennän “1950 yıl tarixınıñ däwamı” dip isemlängän ber qoçaq şiğerlär bäyläme tuuına säbäp buluına da, mäxäbbätneñ nindi zur köçkä iä ikänlegenä ışanasıñ.“İl bäxete, ir bäxete öçen yäşägez! ” digän isem astında urın alğan Mödärris Äğlämiovnıñ äle berqayçan da berqayda da basılmağan Berdänber , Qır çäçäge, Saw bul, diep qağılıym ireneñä... Ul citmi dip isemlängän şiğerläre dä mäxäbbätkä bağışlanğan. Ä şulay da jurnalnıñ bu sanında Xalıqara analar könenä xörmät yözennän bağışlanğan materiallar kübräk. “...Närsä citä ana buluğa; xatınnarnıñ böten maturlığı, böten kürke ana buluda”-digän Hadi Taqtaşnıñ qanatlı süzlären epigraf itep alğan “Änkäy” dip isemlängän yazmasında Yunıs Safiullin. Yazma avtorı “Taqtaşlar çorına turı kilgän keçkenädän belemgä omtılğan änkäy ğäräp imlyasında yazılğannarnı da , latinnı da , kirillitsadagıların da irken uqi häm yaza ide”, dip “istälekläreneñ iñ qäderleläre...) bulıp küñelendä saqlanğan xatirälären uquçılarğa citkergän. Anda tatar ğailäsendä Märziä xanımnıñ balalarğa birgän analar tärbiäse tatar xalqınıñ yäşäw räweşeneñ ber näticäse.Tatar ğailäsendä ğädätkä kergän tatarça kitaplarnı, gäzitlärne qıçqırıp uqu, balağa “eçmäskä, tartmasqa, 18 yäşkä qädär qızlar belän çualmasqa”, dip uqırğa kitkän malayın Qor’än tottırıp ant ittergän änisenä ul äle dä räxmätle. Şulay uq ul “ bügenge köndä şäxsän minem üzemne ana bulırğa telämägän, teläsä nindi yul belän bayırğa omtılğan xatın-qızlar aptıraşta qaldıra”,- dip yaza Yunıs Safiullin. Dönya tatar telen öyränä säxifäsendä “Bäyräm aşı –qara qarşı” dip isemlängän Filisä Xäkimovanıñ yazması urın alğan. Bu yazmada yapon qızı Masuminıñ, Qazanğa kilep KDU möğallime Flera Safiullinanıñ şäkerte bulıp , tatar telendä “Tatarlarda xatın-qızlar mäs’äläse” dip atalğan dissertatsiäsen äzerläwe turında äñgämä belän tanışırğa bula. Häm bu yazmada şulay uq Tatarstan turında materiallar cıyıp, sotsiolingvistika problemaların kütärep yöregän alman yäşläre turında uqıp belergä bula. Alarnıñ “Tuqay” telendä tatar xalqınıñ Gimnın başqaru da “Sezneñ bezgä telägegez?-digän sorawğa: “Keşelärneñ üz yöze bulsın, üz xalqı, däwläte belän ğorurlansınnar, tarixi mirasın öyränsennär, qimmätlären belsennär. Häm bu baylıq ber ilneke genä tügel, ä böten dönyanıqı. Mädäni küzlektän qarağanda, mäğärif häm tärbiä zarur”,- dilär alar. Häm , qısqası “Söyembikä” jurnalınıñ bu 11 sanında da äle tağın tuğan tel, änilär , häm mäxäbbät turında küp kenä materiallar taba alasız. Ä bez bu tapşıruıbıznı älegä tämamlıybız.

Mälikä Basıyr Qazan.

XS
SM
MD
LG