Amnesty International: xatın-qızlar – suğışnıñ tanılmağan qorbannarı

Rusiä respublikası Çeçnädä sivil xalıq sonğı distä yıllarnıñ zur öleşen köç qullanu astında yäşäde(audio) Tönyaq Kafkazda 2 suğışta unmeñnnärçä keşe häläk buldı, bik küp keşe öyen yortın yuğaltıp Dağıstan, İnguşetiägä sıyındı.Dönyadağı başqa konfliktlarda bulğan kebek Çeçnädä dä suğış yögeneñ awır öleşe xatın qız cilkäsenä töşte. Alar ulları irläreneñ ülemen kürergä mäcbür bula şulayuq yışqına ğailäneñ azıq tölegen tämin itergä sıyınırğa urın tabırğa mäcbür bula. Sonğı waqıtlarda çeçen xatın qız intixarçılarınıñ aktiv buluı säbäple, xäzer çeçen xatın qızlarına doşman dip qarala.Alarnıñ qayberläre çeçen suğışçıları tarafınnan terror aktlarına mäcbür itelde.Amnesty İnternational (Aİ) Rusiä federal köçläre bu xatın qıznıñ bik kübesen cäberldä , köçläde xätta üterde dip yaza üz xisabında Ber çeçen xatını rus ğäskäriläreneñ üzenä kürsätkän möğämäläne Amnesty İnternationalğa bolay dip añlattı (audio) Mine timer yataqqa bäyläp quydılar. Qullarım şeşte. Min qayda dip sorağaç alar sin yuğalğan keşe , sin yuq . sineñ öçen waqıt tuqtalğan dip äyttelär.Min anda könnärçä yattım. Böten waqıt qayda buluımnı belergä telädem Aİnıñ ''parçalanğan tormış''dip atalğan xisabında konfliktlar barğan Kolombiadan Sudanğa Nepal häm yaqın könçığışqa qädär törle urınnarda millionnarça xatın qıznıñ köç qullanuda hädäf itep alınuı yäki qorallı konfliktnıñ näticälärenä çıdarğa mäcbür buluı añlatıla.Aİnıñ general sekretarı İrene Khan (audio) Modern suğışlarda qorbannarnıñ zur öleşen xatın qızlar täşkil itä.Xatınnnar qızlar üterelmi genä ,alar cinese köç qullanğa duçar bula köçlänä.Seksual köp qullanu suğışnıñ bälä qazası ğına tügel ä ul keşelärne, cämğiätlärne kimsetü,yuq itü xatın qıznıñ tormışın cimerü öçen terror qoralı . Xatın qız mäyete häm alarnıñ tormışı suğış zian zararı bularaq qabul itelmi. Aİ xisabı oyışmanıñ bıyılnıñ mart ayında başlatqan xatın qızğa qarşı köç qullanunı tuqtatu buyınça global kampaniäneñ ber öleşe bulıp tora. Aİ suğış barğan urınnarda yäşäwçe yözlärçä xatın qıznı söylätep , alarnı terkägän.Afrikada , Uganda häm Sierra Leonede 12yäşlek qızlar ğäskäri häm dä seks qolı bularaq qullanıla.Sudanda xatın qız ğäräb ğıysyançıları tarafınnan köçlänä, bu tik fizik zianğa ğına tügel ä bik köçle sotsial tapqa da säbäp. Citlekkän ir at konlikt-suğışlarda häläk bula , dönyada millionnarça xatın qız ğailälären tuydıru öçen faxişälekkä mäcbür itelä. Bu isä üz çiratında xatın qız arasında spidnıñ cäyelüenä kiterä. Dönyadağı 40million qaçaq häm urınınnan quılğan keşeneñ 80%ın xatın qız-bala çağa täşkil itä dip farazlana.Konflikttan sonğı illärdä misal öçen Äfganstanda äle dä xatın qız diskriminatsiälänä, alar äle dä cämğiätne täräqi itterügä qatnaşa almıy, äle dä politik sotsial protsestan yıraqta totıla .Ber aktivist xanım Aİ bolay dip söyläde(audio) Suğış waqıtında törle qorallı törkemnär qarşı yaqnı zäğiflätü öeçn här waqıt xatın qız wä bala çağanı hädäf itep aldı . Minemçä bu xatın qıznı bigräk tä zäğif xäldä qaldıra. Xatın qıznıñ äle dä sotsial tormışqa qatnaşu qıyulığı yuq. Yugoslaviä häm Rwandada suğış cinayätlären tikşerü öeçn oyıştırılğan mäxkämä xatın qız sivillärgä qarşı eşlängän cinayätlärne tanuda bik möhim adım bulıp tora.İrene Khan süzlärençä (audio) Xatın qız ğädellekne xaq itte, alar ğädellek taläp itä.Xäzer xalıqara cinayätlär mäxkämäsenä xatın qızğa qarşı eşlängän in yaman cinayätlärne kiterü mömkinlege bar.Bez xatın qız solıx protsesına şulayuq , xatın qıznıñ ir at belän tängäl bulğan, anıñ köç qullanuğa duçar bulmağan cämğiätne oyıştıru eşenä qatnaştırılırğa tieş dip qarıyıbız. färidä xämit