Accessibility links

Кайнар хәбәр

UNICEFneñ balalar xäle turındağı yıllıq xisabı: elekke sovet respublikalarında xäl yaxşıdan tügel


Balalar Fondı UNICEF üzeneñ yıllıq raportın iğlan itte. Dönyada balalarğa öç närsä: fäqirlek, konfliktlar häm VİÇ/AIDS iñ zur qurqınıç bulıp tora. İñ yaman vazğiättä Afrika qitğäse bulsa da, Üktäber ayında uq iğlan itelgän raportta da äytelgänçä, elekke Sovet respublikalarında da wazğiät bik ük yaxşıdan tügel. Alar balalarnıñ wazğiäten yaxşırtu öçen alğan yöklämälären tulısınça ütämilär ikän.

BMOnıñ Balalar Fondı elekke Sovetlar Berlegendä balalarnıñ igelege mäsäläsendä citeşsezleklärneñ buluın soñğı ike ayda ikençe märtäbä faş itte. UNİCEFneñ Dönyada balalarnıñ xäle dip atalğan yıllıq raportında süz, törle illärneñ balalarnıñ täräqqiäte öçen uñay möhit budıru ölkäsendä alğan yöklämälärne niçek ütävläre turında bara. Raportta fäqirlek , konfliktlar VİÇ-SPİD bu ölkädä ireşelgän uñay täräqqiätkä qurqınıç tudıra dielgän. Afrika qitğäseneñ Saxara bilbauında här üç ölkädä dä vazğiät bik borçılırlıq. Läkin, UNİCEFneñ ölkän xezmätkäre Gaspar Fıteneñ radiobız xäbärçesenä belderüenä qarağanda, bu qurqınıç elekke Sovetlar Berlege belän Könçığış Yevropanıñ qayber öleşlärendä dä bar.

Audio

"Şuşı öç töp qurqınıç bu regionda da bar, Här ildä ber ük däräcädä bulmasa da, alarnıñ berse dä bu problemmadan azat tügel."

Balalar xäleneñ töp kürsätkeçe bulğan 5 yäştän keçeräk balalar arasındağı ülem nisbäte elekke Sovetlar Berlegendä, bigeräk tä Üzäk Aziä belän Kafkazda şaqtıy yuğarı. BMOnıñ Meñyıllıq Täräqqiät Maqsäte dip atalğan programması biş yäştän keçeräk balalar arasnda ülem nisbäten 1990-nçe 2015-nçe yıllar arasında öçtän ikegä kimetüne maqsät itep quya. Elekke Sovet Republikalarınıñ 10-se, Russiä, Belorus, Ukraina, Latviä, Görcstan, Azerbaycan, Qazaxstan, Tacikstan, Turkmenstan häm Üzbäkstan bu maqsättän yıraq tora. Törle däräcädä bulsa da, bu illärdä balalar VİÇ-Spid, fäqirlek häm eçke bäreleşlär säbäple cäberlänälär. Fıteneñ belderüenä qarağanda, regionda problemmalar bulsa da, küpkenä illär uqıtuçılarnıñ häm tabiplarnñ buluı säbäple xäl çarası tabu mäsäläsendä yaxşıraq xäldälär. Töp qıyınlıq xökümätlärne balalarnıñ xälen yaxşırtaçaq strategiäne ğämälgä quyarğa etärü.

Audio

"Transport bulmağan xäldä, xastaxanäneñ buluınnan fayda yuq. Daru bulmağan xäldä, tabipnıñ buluınnan da fayda yuq. Xökümätlär balalarnıñ igelege turında qayğırtıp, meñyıllıq Maqsät programması nindi ölkädä bezgä qarıy häm anı niçek ğämälgä quyarğa digän mäsäläne tikşerergä tieşlär."

Fıteneñ fikerençä, kommunizm çorınnan qalğan balalarnı saqlau sistemasın reformalay eşeneñ aqırın baruı da problema bulıp tora. Yätimnär yortına nigezlängän bu sistamadağı yortlarda äle dä ber milionğa yaqın bala tora. Bu xökümätneñ ğailä strukturasın saqap qalu tırışlığınıñ näticäsezlegen kürsätä.

Audio

"Küpkenä balalar ata-analarınıñ ülüe säbäple yätim qalalar. Küpkenä balalar ayırılışu, migratsiä, konfliktlar yäisä ata-analarınıñ yäşäv ısulı säbäple ğailäsez qalalar. Küpkenä oçraqlarda dävlät tıqşınıp, balalarnı tartıp alıp yätimnär yortına urnaştıra."

Makedoniä balalar arasında ülüçelär sanın kimetü mäsäläsendä programmanı ğämälgä uñışlı räveştä quyğan elekke kommunistik illärneñ berse. UNİCEF raportında äytelgänçä, SPİDnıñ anadan balağa küçüen tuqtatu öçen Belorus. Görcstan, Qırğızıstan häm UKrainada aldan saqlıq çaraları kürüne küz aldında totqan milli programmalar bar. Läkin, alar ğına citärlek tügel. Bu regionda ekonomik üseş bulsa da, küpkenä oçraqlarda bu baylıqtan balalarnıñ igelege öçen tieşle öleş çığarılmıy.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG