Bigräk tä Premier Erdoğan belän anıñ ministrların tıñlasağız, Tөrkiädä küp närsä "al da gөl". Dөres, qayber uñay täräqqiätlär bar. Läkin problemalar da baytaq. Bu yıl başında Tөrkiädä yaña tөrek lirası (YTL) qullanışqa kertelde. Qäğaz aqçalardan altı nol alıp taşlandı. 1 million lira 1 YTL buldı. Millionan tübän berämleklär kuruş dip atala başlandı. Dimäk 500 meñ lira 50 kuruş, yäğni 50 tien buldı. Şuşı yaña aqçağa häm bäyälärgä iäläşü waqıt alaçaq. Ber amerikan dolları 1 million da 350 meñ lira bulsa, xäzer 1 lira 35 kuruş-tien buldı. Bu yaña aqça berämlege inflatsiäne beraz üsteräçäk dip faraz itelä. Çөnki nollar alıp taşlanğaç, bigräk tä waqlap satqan kibetlär bäyälären yuğarığa taban üsterep sifırlarnı tigezlädelär. Sıltawları isä äzer: wağraq berämlek yuq dilär. Bu Avropa Berlegendä (AB) Euroğa küçkän waqıtta da şundıy tärtipsezleklär bulğan ide.Yägni, klientlar ber ük äybergä Euroğa küçkäç küberäk tülärgä mäcbür buldılar. İske lira da yıl azağına xätle qullanılaçaq.
Süzne iqtisadtan başlağaç şuşı temanı däwam itü urınlı bulır. Bu atnada 2004 yıl өçen inflatsiä sannarı iğlan itelde: küpläp satıp aluda inflatsiä 13.48 %, waqlap satıp aluda 9.32 % bulğan. Waqlap satıp aluda inflatsiäneñ 10 % astına tөşüwe xөkümätne şatlandırdı. Çөnki un yıldan artığraq infaltsiä şul xätle tөşmägän ide. İqtisadçılar inflatsiä tağın da tübänräk bulır ide, läkin fatirlarğa arenda küp tülänä, keşelär keremnäreneñ 31 %-ın azıq-tөlekkä, 26 %-ın isä fatirğa sarıf itälär dip belderälär. Ayruça fatir bäyäläre uzğan yılda 100 protsentqa üskän. Monıñ säbäbe citärlek toraq salınmaw dip kürsätelä. Räsmi sannarğa kürä şähärlärdä 3 million 300 meñ fatirda xucalar tügel, ä arendağa totqannar yäşi. Dimäk Tөrkiä şartlarına kürä, ber fatirda urtaça dürt-biş keşe yäşäsä, iñ kimendä 15 millon keşe här ay sayın arenda aqçasın qayğırtırğa tieş. Aqçası bulğannar isä toraq satıp alıp monı arendağa birergä tırışalar, şul säbäple toraq bäyäläre dä 2004 yılda 100 %-qa kütärelgän.
OECD, yäğni Avropa Xezmättäşläk häm Täräqqiät Oyışması 30 ildä yasağan tikşerenü näticälären iğlan itte. Şuña kürä, Tөrkiädä salım yuğaltuları 50 %-qa ireşkän. Yäğni, salım tülärgä tieşle räsmi räweştä terkälgän şäxes yaki şirkätlärneñ 50 protsentı salım tülämi yaki nindider yullar belän salım tüläwdän qaça digän süz. AQŞ’ta 285 million keşeneñ 130 millionı belän 8 million şirkäte salım tülägändä, 70 millionlıq Tөrkiädä 2 million 100 meñ watadaş häm şirkät salım tülärgä tieş dip tabılğan. Tabigi, eş bolay bulğaç, Tөrkiäneñ burıçtan qotıluwı mөmkin tügel kebek.
İqtisadi tormışta şatlıqlı xäbärlär dä bar. Ütkän yılda Tөrkiägä kilgän turistlar sanı 25 %-qa üsep 17,5 millonğa citkän. Turistlar yağınnan berençe urınnı 18 % belän almannar tota. İkençe urında Bolğaristan, өçençe urında İran. Tөrkiä şul xätle turist sanına 2010 yılda ğına ireşäçäk dip faraz itelä ide. Turist inde aqça digän süz.
Ütkän atnada Erdoğan Süriägä räsmi säfär yasağannan soñ, bu atnada Tışqı Eşlär Ministere Abdullah Gül räsmi vizit belän İzraeldä buldı. Ul Premier Minister Ariel Şaron belän dä oçarşıp küreşte. Ul Gülneñ Süriä belän sөyläşülär başlağız digän täqdimen kire qaqtı. Gül İzraelneñ genosid movzeleyenä kergändä Yähüd irläre başlarına quya torğan kippa isemle tübätäyne başına quymıyça, ber protokol ğäyebe eşläde. Başqaça qarağanda, İzraelgä qarata reaksiäsen kürsätte. Ul şuşı reaksiäsen monıñ belän genä çiklämäde. Qoddeskä dä säfär qıldı, Mäsçet-ül-Aqsada namaz uqıdı. Fälästin parlamentında çığış yasap İzrael citäkçelegeneñ Fälästinnär yäşägän rayonnarnı diwarlar belän urap aluwın tänqit itte. Şulay itep Gül üz xөkümäteneñ islamçı yөzen kürsätergä tırıştımı, mäğlüm tügel. Läkin şiksez İzrael bu säfärdän bik qänäğät qalmadı.
Bu atnada oppozitsiädäge Cөmhuriät Xalıq Partiäse (CHP) eçendäge ğawğa-talaş kөn tärtibenä mende. CHP liderı Deniz Baykal 29 Ğinwarda partiäneñ ğädättän tış qorıltayı ütkäreläçägen iğlan itte. Anıñ belän İstanbulnıñ Şişli rayonı bälädiäse Sarıgül arasında inde niçä aylardan birle ızğış bara. Partiä ağzası 14-läp deputat Sarıgül yaqlı taraf aldı. Inde qorıltayda kem yaña citäkçe itep saylanır - bilgele tügel.
Әxtäm İbrahim, İstanbul
Süzne iqtisadtan başlağaç şuşı temanı däwam itü urınlı bulır. Bu atnada 2004 yıl өçen inflatsiä sannarı iğlan itelde: küpläp satıp aluda inflatsiä 13.48 %, waqlap satıp aluda 9.32 % bulğan. Waqlap satıp aluda inflatsiäneñ 10 % astına tөşüwe xөkümätne şatlandırdı. Çөnki un yıldan artığraq infaltsiä şul xätle tөşmägän ide. İqtisadçılar inflatsiä tağın da tübänräk bulır ide, läkin fatirlarğa arenda küp tülänä, keşelär keremnäreneñ 31 %-ın azıq-tөlekkä, 26 %-ın isä fatirğa sarıf itälär dip belderälär. Ayruça fatir bäyäläre uzğan yılda 100 protsentqa üskän. Monıñ säbäbe citärlek toraq salınmaw dip kürsätelä. Räsmi sannarğa kürä şähärlärdä 3 million 300 meñ fatirda xucalar tügel, ä arendağa totqannar yäşi. Dimäk Tөrkiä şartlarına kürä, ber fatirda urtaça dürt-biş keşe yäşäsä, iñ kimendä 15 millon keşe här ay sayın arenda aqçasın qayğırtırğa tieş. Aqçası bulğannar isä toraq satıp alıp monı arendağa birergä tırışalar, şul säbäple toraq bäyäläre dä 2004 yılda 100 %-qa kütärelgän.
OECD, yäğni Avropa Xezmättäşläk häm Täräqqiät Oyışması 30 ildä yasağan tikşerenü näticälären iğlan itte. Şuña kürä, Tөrkiädä salım yuğaltuları 50 %-qa ireşkän. Yäğni, salım tülärgä tieşle räsmi räweştä terkälgän şäxes yaki şirkätlärneñ 50 protsentı salım tülämi yaki nindider yullar belän salım tüläwdän qaça digän süz. AQŞ’ta 285 million keşeneñ 130 millionı belän 8 million şirkäte salım tülägändä, 70 millionlıq Tөrkiädä 2 million 100 meñ watadaş häm şirkät salım tülärgä tieş dip tabılğan. Tabigi, eş bolay bulğaç, Tөrkiäneñ burıçtan qotıluwı mөmkin tügel kebek.
İqtisadi tormışta şatlıqlı xäbärlär dä bar. Ütkän yılda Tөrkiägä kilgän turistlar sanı 25 %-qa üsep 17,5 millonğa citkän. Turistlar yağınnan berençe urınnı 18 % belän almannar tota. İkençe urında Bolğaristan, өçençe urında İran. Tөrkiä şul xätle turist sanına 2010 yılda ğına ireşäçäk dip faraz itelä ide. Turist inde aqça digän süz.
Ütkän atnada Erdoğan Süriägä räsmi säfär yasağannan soñ, bu atnada Tışqı Eşlär Ministere Abdullah Gül räsmi vizit belän İzraeldä buldı. Ul Premier Minister Ariel Şaron belän dä oçarşıp küreşte. Ul Gülneñ Süriä belän sөyläşülär başlağız digän täqdimen kire qaqtı. Gül İzraelneñ genosid movzeleyenä kergändä Yähüd irläre başlarına quya torğan kippa isemle tübätäyne başına quymıyça, ber protokol ğäyebe eşläde. Başqaça qarağanda, İzraelgä qarata reaksiäsen kürsätte. Ul şuşı reaksiäsen monıñ belän genä çiklämäde. Qoddeskä dä säfär qıldı, Mäsçet-ül-Aqsada namaz uqıdı. Fälästin parlamentında çığış yasap İzrael citäkçelegeneñ Fälästinnär yäşägän rayonnarnı diwarlar belän urap aluwın tänqit itte. Şulay itep Gül üz xөkümäteneñ islamçı yөzen kürsätergä tırıştımı, mäğlüm tügel. Läkin şiksez İzrael bu säfärdän bik qänäğät qalmadı.
Bu atnada oppozitsiädäge Cөmhuriät Xalıq Partiäse (CHP) eçendäge ğawğa-talaş kөn tärtibenä mende. CHP liderı Deniz Baykal 29 Ğinwarda partiäneñ ğädättän tış qorıltayı ütkäreläçägen iğlan itte. Anıñ belän İstanbulnıñ Şişli rayonı bälädiäse Sarıgül arasında inde niçä aylardan birle ızğış bara. Partiä ağzası 14-läp deputat Sarıgül yaqlı taraf aldı. Inde qorıltayda kem yaña citäkçe itep saylanır - bilgele tügel.
Әxtäm İbrahim, İstanbul