Omski ölkäseneñ könçığışında urnaşqan Muromsevo rayonındağı tatar awılları turında süzebezne bügenge xäbärebezdä dä däwam itäbez. Ölkäneñ küpçelek awıllarındağı kebek, kolxoz, sovxozlar tarqalğannan soñ bu rayondağı awıllarda da xalıq eşsez qalğan. Küplär eş ezläp ölkä, rayon üzäklärenä, başqa şähärlärgä küçep kitkännär. Näticädä küp kenä awıllar tarqalıp, yuqqa çıqqan. Şulay, soñğı 30 yıl eçendä rayonda bulğan 126 awılnıñ 55e genä torıp qalğan. Şunsı iğtibarğa layıq, tatar awılları yuğalmağan, keçeräyep qalsalar da, bügenge köndä dä isännär. Xalıq bu awıllarda yaña şartlarğa caylaşıp, üz köçe belän kön kürergä öyrängän, mal-tuar asrap, qoş-qort ürçetep, bäräñge utırtıp, üz xucalıqları belän kön kürä, häm äytergä kiräk, nindi dä bulsa texnikası, yäisä ciñel maşinası bulmağan ğailä siräk. Şunsı da küñelgä yatışlı, xämer belän mawığuçılar küp tügel tatar awıllarında. Härxäldä, anda bulğan waqıtta miña iserep yörüçelärne oçratırğa turı kilmäde. Minem äñgämädäşlärem dä, “Andıylar bezdä az, härkem dönya kötärgä tırışa, yort-cir citkerä, bala-çağa üsterä,- dip awıldaşların maqtap söylädelär.
İnsässtä yäşäwçe Bädretdin abıy Raxmatullinnıñ ğailäse turında ayırım äytep ütäsem kilä.Tormış iptäşe Flera apa belän alar 40 yıl bergä ğömer kiçergännär, öç bala tärbiäläp üstergännär, barsına da yuğarı belem birgännär. Alar awılnıñ xörmätle keşeläre, ber-berseneñ tayanıçı da, ışanıçı da. Şiğri canlı Flera apa irenä bulğan xislären xätta rifmağa da salğan.
Bäyrämnärdä Flera apa awıldaşların yaña şiğerläre belän söyendersä, Bädretdin abıy alarğa ğarmun moñnarı häm cırlar büläk itä.
Rayondağı öç tatar awılınıñ bersendä - İnsässtä genä daimi eşläp toruçı klub bar. Döres, Guzenevo belän Çurtanlı bötenläy ük klubsız tügellär. Ämma, Çurtanlı awılındağı salqın stenaları belän yağılmağan miçennän başqa bernärsäse dä bulmağan yortnı klub dip äytergä tel barmıy. Ä Guzenevoda isä klub rolen mäktäp üti. Älbättä, Klublarda mädäniät eşläre dä törleçä. Awıllarda qayber bäyräm çaraları oyıştırılsa da, awıl xalqı häm balalar belän daimi eş İnsäss klubında ğına bara.
Muromsevo rayonınıñ tatar awıllarındağı dini wäzğiät turında da berniçä süz äytergä kiräk. Rayonnıñ ike awılında - Ğuzenevo belän Çurtanlıda mäçetlär eşli. Ämma şunsı ayanıç, seber yağındağı küp kenä awıllardağı kebek, mäçet işekläre asılda zur bäyräm könnärendä genä açıla. Mäçetlärdä maxsus belemle mullalar da yuq. Şulay da xalıq cayın tabarğa tırışa. Mäsälän, zur bäyrämnärdä Çurtanlığa mullanı rayon üzägennän alıp kilälär. Guzenevoda isä mulla wazifasın doğa uqi belgän ber awıl keşese başqara. İnsässta da , mäçetläre bulmasa da, xalıq dinne onıtmağan, buldırğança din qanunnarın ütäp yäşi.
Menä şundıy söyeneçlär, köyeneçlär, mäşäqätlär belän yäşilär Muromsevo rayonındağı millättäşlärebez. Uzğan çığışlarıbızda söyläp ütkänebezçä, törle säbäplär arqasında ozaq yıllar tatar dönyasınnan çittä qalıp barğan xalıq, milli añın yuğaltmağan. “Umırzaya” sänğätkärläre belän oçraşqannan soñ, küplär nindider üzgäreş kiçerdelär kebek. Ällä küñel türlärendä saqlanğan milli xisläre taşıp çıqtımı, ällä can tartu, ällä qan tartu buldımı, oçraşu ike yaq öçen dä can cılıtqıç ber waqiğa äylände kebek.
Rozaliä Sayganova, Omski