Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiädä islamçı Hisbut Taxrir äğzaların xökem itälär. Kareliädä millättäşebez törmägä yabıldı


Xörmätle tıñlawçılar, programmabıznı keşe xoquqlarına bağışlanğan tapşıru belän däwam itäbez. Soñğı aylarda Rusiäneñ törle töbäklärendä distälärçä keşe islamçı Xizbut Taxrir isemle oyışma äğzası buluda ğäyeplänep qulğa alındı. Xikmät şunda ki, Rusiädä bu oyışma äğzası buluda şiklänelgän keşe şunda uq terrorçı dip qarala. Çönki Yuğarı mäxkamä başqa 14 oyışma belän bergä bu oyışmanı terrorçı oyışma dip atadı. Uzğan yılnıñ noyäber ayında Mäskäw şähär mäxkamäse Xizbut taxrir äğzası buluda ğäyeplängän berençe keşene üzbäkstan watandaşı Yozıf Qazımaxunovnı 8 yıl törmä cäzasına xökem itte. Qasımaxunovnıñ xatını, Anna Dzordovskaya 4,5 yıl törmägä xökem itelde. 3 atna elek Rusiä Yuğarı mäxkamäse alarnıñ bu xökem qararın üzgärtü turındağı möräcäğätlären qarap ul qararlarnı üz köçendä qaldırdı.

Memorial keşe xoquqların yaqlaw üzäge belderüençä, 40 yäşlek Qasımaxunov uzğan yılnıñ 13-nçe vefralendä Mäskäwdä Federal'' iminlek xezmäteneñ häm eçke eşlär ministrlığınıñ urtaq operatsiäse barışında totqarlanğan. Totqarlawnıñ säbäbe anı 2000-nçe yılda Üzbäkstanda konstitutsion tärtipkä qarşı çığuda häm cinayätçel törkem oyıştıruda ğäyeplänep qulğa alu öçen ezläw başlanu, yäğni Üzbäkstannıñ Rusiägä möräcäğäte. Qasımcanov 1995-nçe yıldan birle Rusiädä yäşägän häm üze äytüençä 1997-nçe yılda Xizbut-Taxrir oyışmasına kergän.

Memorial belderüençä, 6 ay soñraq Qasımaxunovnıñ xatını Anna da cinayätçel oyışmada qatnaşuda ğäyeplänep qulğa alınğan. Ä alarnıñ 7 aylıq balası şunda uq balalar yortına tapşırılğan.

Yuğarı mäxkamädä Qasımaxunovnı yaqlawçı bulğan Watandaşlıq Yardäme komitetı äğzası Yelena Ryabinina fikerençä, aña qarşı çığarılğan, terrorçı oyışmağa tartu häm xinayätçel törkeme oyıştıru ğäyepläre nigezsez, uylap çığarılğan. Başqa keşe iseme belän yalğan pasport qullanu turıdağı ğäyepläwne Qasımaxunov tanıy. Monı ul Üzbäkstanğa tapşırıludan, häm anda azaplawlarğa duçar itelüdän qurqu säbäple dip añlata.

Tikşerü barışında, xoquq saqlaw oyışmalarınñ torqarlawdan soñ ike aydan artıq Qazımaxunovqa advokatlar belän oçraşu mömkinlege birmäwe, häm tikşerüçelär belän xezmättäşlek itmägän oçraqta Üzbäkstanğa tapşıru belän qurqıtuları açıqlanğan. Maxsus oyışmalar basımı astında ul xatının häm berniçä tanışın Xizbut Taxrir oyışmasına tartu ğäyepläwlären tanığan dip belderä. Memorial oyışması. Qasımaxunov soñraq tanu turındağı belderüennän baş tartsa da, alarnıñ Xizbut Taxrir bülekçäse äğzası buluı raslanmasa da xökem qararları şul tanu turındağı belderügä nigezlängän.

Xoquq yaqlawçılar Qasımaxunovnıñ terrorğa bernindi qatnaşı da yuq dip isäpli. Çönki, alar fikerençä, Xizbut Taxrir terrorçı oyışmalar isemlegenä kertelsä dä, çınlıqta bernindi terror ğämälläre belän şöğellänmi, häm terrornı yaqlamıy. Azatlıq radiosınıñ Mäskäwdäge xäbärçese Näzifä Kärimova Xoquq yaqlawçı Memorial Oyışmasınıñ Üzäk Aziädä keşe xoquqların küzätep baru programması mödire Vitaliy Ponomarev belän oçraşıp anıñ bu turıda fikerlären soradı.

NK: Rusiä Federäsiäseneñ yuğarı mäxkämäse 2003 yılnıñ fevralendä 15 oyışmanı terrorçıl oyışmalar isemlegenä kertelüe xaqında qarar qabul itkän. Läkin xoquq yaqlawçı oyışmalar, şularnıñ berse “Memorial” oyışması, ul isemlekkä terror belän şöğıllänmägän möselman oyışmaları da kertelgän dip sanıy. Şularnıñ berse Xizb ut-Taxrir oyışması. “Memorial” oyışmasınıñ Üzäk Aziä proğramması direktorı Witaliy Ponamarevnıñ äytüenä qarağanda Rusiäneñ yuğarı mäxkämäse qararı yabıq qarar, yağni iğlan itelmägän qarar bulsa da, ul qarar belän tanışqannar – Xizb ut-Taxrir oyışmasın ni öçen terrorçılar isemlegenä kertelüe turında 3 matdä bar: berençese - Alar böten dönyada İslam xalifatı tözergä planlaştıralar, ikençese - islam ädäbiätın propağandalıylar häm öçençe bu Xizb ut-Taxrir oyışması küpçelek gäräp illärendä tıyılğan buluı.

Xoquq yaqlawçı oyışmalar belderüenä qarağanda bu üzençäleklär genä oyışmanı terrorçıl oyışma dip atarğa xoquq birmi. Qarar iglan itelmägän, şulay buluğa qararmastan şuşı qarar nigezendä bu oyışmağa kergän keşelärne mäxkämägä tarta alalar di xoquq yaqlawçı Witaliy Ponamarev. Oyışmanıñ üzenä kilgändä anıñ üzäge Londonda, läkin ul ul ber ildä dä terkälmägän. Ul oyışma wäkilläre Rusiä federätsiäseneñ 15-20 subyıqtında bar dip belderä Witaliy Ponamarev. Ul oyışma wäkilläre belderüençä alar terrorçılar ğına tügel,ğomümän terrorğa qarşı çığuçı oyışma di Witaliy Ponamarev. Şul uq waqıtta ul bu oyışmanıñ böten dönyada islam xalifatı tözü xıyalların utopiä, tormışqa aşmaslıq närsä dip tä atıy.Yuğarı mäxkämäneñ qararına tayanıp, xäzer inde böten Rusiä buylap qulğa alular bara di Ponamarev, bu oyışmağa kergän 100 artıq keşe tikşerülärgä duçar bulğan. Andıylar Başqortostanda da, Tatarstanda da, Udmurtiädä dä häm başqa töbäklärdä bar di xoquq yaqlawçı. Noyäbr ayında “Xizb ut- Taxrir” oyışması äğzäse dip sanalğan ber keşene xökem dä itkännär. Alarnı tıyılğan ädäbiät taratuda gäyeplilär, xattä alarnıñ curnalistlar belän äñgämälären dä oyışmağa cälep itär öçen yasala dip raslıylar dip Witaliy Ponamarev. Ä inde qanun buyınçe Rusiädä bernindi ädäbiät ta tıyılmağan, di ul. Bügenge köndä Nicne Wartovskiy şähärennän Eduard Xösäyenovnıñ tikşerü astında bulğanın beläm dide xoquq yaqlawçı. Şunısı qızğanıç dide ul, Rusiä yuğarı mäxkämäseneñ bu qararı yabıq qarar bulu näticäsendä, şul qararğa nigezläp çığarğan xökem qararların başqa bernindi mäxkämädä dä, xattä Awropa mäxkämälärendä dä tikşertep bulmıy. Şul uq waqıtta “Xizb ut-Taxrir” oyışmasınıñ berqayda da termälmägän buluı da bu eşne qatlawlandıra häm wazgiät 37 yılnı xäterlätä di xoquq yaqlawçı Witaliy Ponamarev. Bu qararnıñ iñ möxim mizgele- mondıy qarar bulu Rusiäneñ maxsus xezmätläre öçen qulay. Çönki alar çın terrorçılar belän köräşä almağanağa kürä, terrorçı bulmağan oyışma äğzälären ezärlekläp, üzlärençä terror belän köräşäbez dip uñışları belän maqtanalar dip belderä “Memorial” xoquq yaqlawçı oyışma bülekçäse direktorı Witaliy Ponamarev. Üz çiratıbızda bez matbuğat oçraşuları oyıştırıp, başqa xoquq yaqlawçı oyışmalalrnı da cälep itep, bu qarağa qarşı köräşäçäkbez dide “Memorial” oyışması äğzäse Witaliy Ponamarev.

Näzifä Kärimowa, Mäskäw
.

Näq Rusiä Yuğarı mäxkamäse Qasımaxunov häm Drozdovskaya turında qarar çığarğan könne, 13-nçe ğinwarda, Kareliä respublikasınıñ yuğarı mäxkamäse anda yäşäwçe millättäşebez Ğarif Ğiniyatullinı 4 yılğa iregennän mäxrüm itü turındağı Petrozavodski şähär mäxkamäse qararın köçendä qaldırdı. Ğiniyatullin rişwätçelektä häm wazıyfasın yaman maqsatlarda faydalanuda ğäyeplände. Ämma Kareliädäge tatar oyışması häm Ğiniyatullinnıñ advokatları bu anıñ tatar milli cämäğätçelek eşlärendä häm mäçet tözü eşlärendä qatnaşuı belän bäyle dip isäpli. Ğarif Ğiniyatullin eşe turında Qazandağı xäbärçebez Landış Xarrasova yazmasın tıñlıyq.

LX: Kareliä respublikasınıñ Eçke eşlär ministrı urınbasarı bulıp xezmät itüçe, tatar oyışması citäkçese Ğarif Ğiniätullinnı, rişwätçelektä ğayıpläp, häm eş urınınnan üz maqsatlarında faydalana dip 2 stat''ya buyınça 4 yılğa iregennän mäxrüm ittelär. Älege eş 2001 yılnı uq başlana häm bıyılğa qädär däwam itä.

Şähär sudınıñ 4 yılğa iregennän mäxrüm itü qararınnan soñ BTK Başqarma komitetına Petrozavodskinıñ “Duslıq” tatar oyışması wäkilläre, Ğarif Ğiniätullinnı yaqlawnı ütenep xat yullıylar. Millättäşebezgä yärdäm itü yözennän Kareliägä advokat Roza Färdieva bara. İke atna buyı ul millättäşebez eşe belän tanışa, köndä törmägä barıp yöri, ämma 13 ğinwar könne Kareliäneñ Yuğarı Sudı da millättäşebezne ğayıple dip taba.

Ğarif Ğiniätullin soñğı sud qararına qädär üzeneñ aqlanaçağına ışanğan. Çönki eş urınında 10 meñ rişwät aldı dip ğayıplängän könne ul awırğan, xätta tabiptan dokumentları bar, ä eş urınınnan faydalanıp mäçet öçen aqça küçerergä mäcbür itte digän ğayıpne bötenläy añlamağan, çönki aqça küçkänne bötenläy belmi qalğan. Ämma bolarnıñ berse dä iskä alınmağan.

Eş şunda ki, Ğarif Ğiniätullin ministrlıqta respublikağa törle cirlärdän kertelep satuğa ozatıla torğan alkogol'' eçemleklär öçen cawaplı bula. Bilgele bulğança, soñğı yıllarda spirtlı eçemleklär töre häm küläme şaqtıy arttı, alar arasında yalğannarı da şaqtıy kübäyde. Ğarif Ğiniätullinnıñ eşe şularnı açıqlaw belän bäyle bula. Añlaşıla ki doşmannarı da citä anıñ.

“Sladkiy dom” digän araqını kibetlärgä taratuçı oyışma citäkçese Lukin ayıruça töş qayrıy millättäşebezgä. Häm mömkinlege tuğaç üç alu yulın da qarıy.

“Sladkiy dom” citäkçese Lukin bolay dip söyli: “İmeş Sankt-Peterburgtan kilgän “Lidiä” häm “Zemfira” şäräbe sertifikatsız bulu säbäple, “Sladkiy dom” ştraf tülärgä tieş bula, ämma Ğarif Ğiniätullin aña 10 meñ aqça tüläsä eşne yabaçağın äytä. Häm citäkçe ul aqçanı birdem”, - di. Ämma alda äytkänemçä, eş urınında rişwät aldı dip ğayıplängän könne Ğarif Ğiniätullin bötenläy awırıp öendä yata torğan bula, ä mäçetkä aqça küçkänne ul bötenläy belmi. Çönki buxgalteriä eşen başqa keşegä yökli.

Şunnan inde cinayät eşe quzğatıla, tikşerülär başlana. Tatar oyışmasına yörgän böten keşene prokuraturağa çaqıra başlıylar. Ğiniätullin turında tiskäre mäğlümat ezlilär. Bu tatar millätennän bulğan citäkçelärgä qarşı uylanılğan maxsus zakaz. Biredä tatarğa qarşı säyäsät bara di Roza Färdieva:

Bu xäl berençe genä tügel, şulay uq Kareliädä yäşäwçe tağın ber millättäşebezgä qarata cinayät eşe quzğatıldı. Bu tatarlarğa qarşı maxsus säyäsät. Mondıy xällär başqa töbäklärdä dä küzätelä. Bez kilgän xatlar buyınça tikşerülär uzdırabız. Ğiniätullin mäçet eşendä qatnaşa, çönki ul tatar. Millätne bergä tuplağan Ğiniätullin bügenge köndä törmädä.

Mäçetkä kilgändä, Kareliädä iman yortın tözü eşen respublika xökümäte “Duslıq” tatar oyışması citäkçese bulıp torğan, milli canlı Ğarif Gıyniätullinğa yökli. Ğarif Ğiniätullin bar tırışlığın quya, bina tabıp birä, häryaqlap yärdäm itä. Xezmät urınında eşe bik küp bulu säbäple, böten buxgalteriä eşen Äxmät İdiätullin digän babayğa quşa. Ä Äxmät İdiätullin elek “Sladkiy dom” citäkçese Lukinda eşlägän bula häm böten aqça küçerü turındağı käğäzlärne aña iltep birä. Lukin isä mäçetkä aqçanı küçerergä dip şul käğäzgä qul quya, aqça küçä, şunnan “Sladkiy dom“ citäkçese anı Ğiniätullin aqça küçerergä taläp itte di häm min mäcbür buldım d. Ä Ğarif Ğiniätullin ul aqça turında bötenläy berni belmi bulıp çığa. Ämma aqça küçü turındağı dokumentlar bar, dimäk aqça yuq dip isbat itep bulmıy.

Bik küp keşelärdän soraw alalar. Tatarlarnıñ qayberläre üz millättäşebezgä qarşı çığa. Şularnıñ berse Xafizov bula. Ğarif Ğiniätullin Eçke eşlär ministrlığına eşkä urnaşırğa yärdäm itkän älege millättäşebez tatar oyışmasınıñ, mäçetneñ böten eçke eşlären, Ğarif Ğiniätullin turındağı barlıq mäğlümatnı prokuraturağa citkerep tora. Şul uq waqıtta ul Ğiniätullinnıñ dustı bulıp qılanıp yörep anıñ belän Tatarstanğa qaytıp törle bäyrämnärdä qunaq bulıp kitä. Bälki şuñadır Tatarstannan advokat kilgäç uq bik nıq qurqa, borçıla, kem Tatarstanğa xäbär itte dip açulana. Küräseñ, üzenä yärdäm itkän millättäşenä qarşı eşläwen Tatarstandağı urtaq dusları belüdän oyaladır. Ğomumän, Ğarif Ğiniätullin küp tatarlarğa eşkä urnaşırğa yärdäm itä, barlıq tatar çaraların oyıştırıp yöri. Şul säbäple

Kareliäneñ “Duslıq” tatar oyışması wäkilläre bik borçılıp, yärdämne Tatarstannan sorıylar.

Bu xaqta Roza Färdieva söyli.

Tatar oyışması bik borçulı. Alar bezgä möräcäğät ittelär. Şul xat nigezendä min Kareliä Yuğarı Sudında qatnaştım.

Ğarif Ğiniätullin tatar buluı säbäple, sudta eşne tuğan telendä alıp barıluın taläp itä, tärcemäçe sorıy. Zakon buyınça millättäşebez moña xoquqlı. Ämma sin urıs telen kamil beläseñ dip Ğarif Ğiniätullinnıñ soñğı ğözeren kire qağalar. Jurnalistlar isä monnan ğaıyp tabıp, “Tatarça” digän mısqıllı mäqälädä dä yazıp çığalar.

Başta şähär sudı qarar çığara, annan Kareliä Yuğarı sudı şul uq prigovornı qaldıra. Roza Färdieva xäzer böten ömet Mäskäw Yuğarı sudında buluın äytä.

Landış Xarrasova, Qazan.

Xörmätle tıñlawçılar, Azatlıq radiosınıñ bügenge programması şunıñ belän tämam.

Naif Aqmal, Praga.

XS
SM
MD
LG