Üzäk Aziädä 5 post kommunistik prezidentnıñ berse dä urınınnan kitmäde. Üzäk Aziä illäreneñ dürtesendä prezidentlar Sovetlar däwrendä 1980nçe yıllarda respublikanıñ kommunistlar partiäse başlığı bularaq xakimiätkä kilde.Tacikstanda İmomali Raxmonov 1992dä xakimiätkä kilde häm 2yıldan soñ prezident itep bilgelände.
Ni öçen Üzäk Aziä illärendä citäkçelär urınnarınnan kitergä telämi soñ?
Üzbäkstanda opozitsiädäge tıylğan Erk partiäse citäkçese Möxämmäd Salix 1991nçe yıldağı prezident saylawlarında İslam Karimov belän yarışqan berdänber namzät ide . Näticädä ul ildän qaçıp kitergä mäcbür buldı. Yevropada aña säyäsi sıyınu xoquqı birelgän.Salix radiobızğa birgän ängämädä Üzäk Aziädä prezident urınınan kitsä ul politik xakimiätne genä tügel ä iqtisadi kontrolnı da yuğalta, ämma alarnıñ poslarınnan kitergä telämäwläreneñ in möhim säbäbe , şäxi iminlek di.
M.Salix (audio) Alar urınnnarınnan kitkän soñ xalıqnıñ kürsätäçäk mönäsäbättän qurqa. Bu ber säbäp.Üzbäk prezidentın alsaq, berektäşläreneñ annan üç aluı ixtimal. Üzbäkstanda Karimovqa qarata näfrät sizelä.
Karimov Urınınnan kitkän oçraqta anıñ privilegiäläre garantiälängän.2003nçe yılda parlament Uzbäkstan prezidentlarınıñ fundamental garantiäläre turında qanun qabul itte. Bu qanun prezident häm anıñ yaqınnnarına här törle kriminal häm legal mäsälälärdä ğämer buyı xökemgä tartılmaunı, töntü, tikşerü ütkärmäwne garantiäli . Ul ğına da tügel prezident urınınan kitkännän soñ ülgänçe senator bulıp qala . Däwlät barlıq eleke prezidentlar häm ğailäläreneñ iminlegen ğämer buyı tämin itä.Ägär dä Karimov postınnan çigensä ul Taşkent bistäsendäge ''Durmen''prezident rezidensiäsendä yäşärgä däwam itäçäk. Kiläçäktäge prezidnetlar öçen dä rezidensiälär qaralğan. Karimov ülgännän soñ , anıñ başqa kilerläre bulsa da tol xatını mäxsus pensiä alırğa däwam itäçäk. Qazaxstan ilbaşı Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan prezidentı Asqar Aqayev ta ägär dä könnärneñ bersendä eleke prezident bulıp qalsalar, kiläçäklären garantiäläp näk şundıy qanunnar qabul itterdelär Törkmänstannıñ ilbaşı ''Törkmänbaşı'' Niyazov ta ğömerlek prezidentlıq postın garantiäläp quysa da, ul waqıt waqıt parlamentta prezident saylawları ütkärü kiräkläge turında söyli. Äle 2nçe fevraldä genä ul 2008 yäki 2009nçe yılda ilbaşı öçen saylawlar ütkärü kiräklege turında söyläde
Niyazov(audio)
Allah quşsa prezidnet saylawları ütkäreläçäk.Yarışta 3 yäki 4 namzät bulaçaq.Konstitutsiädä äytelgänçä alar 2möddät xezmät itäçäk.Nibarı 10yıl.Moñı ozaytımıyq. Min berençe prezident bulğanğa kürä çığarma yasadığız. Bez ozaqraq eşlärgä däwam itik,.
Üzäk Aziädäge prezidentlarnıñ berse çigensä . böten töbäkneñ säyäsi manzarası üzgäräçäk.Qırğızıstanda üktäberdä ütäçäk saylawlarğa Akayev qatnaşmasqa qarar birsä , bälkim dä Qırğızıstan perzidentı almaşqan berençe il bulır ide.Qırğızstan bäysezlegen alğan berençe yıllarda Akayaev demokratiäneñ yalqınlı yaqlawçısı ä Qırğızstan Üzäk Aziädä demokratiä utrawı ide. Ämma prezident xakimiäteneñ artuı belän utraw bata başladı xätta battı dip tä äytep bula. Akayev iqtisadnıñ törle sektorların nıq kontrol itä başladı.Qayber küzätüçelär Akayev çigenergä teläsä dä anıñ klan uruğı röxsät itmiäçäk, çönki säyäsi xakimiätne yuğaltu iqtisadi köçne yuğaltuğa kiteräçäk dip äytä. Bişkäktäge AQŞ ilçese şulayuq Yevropada Xezmättäşlek häm Täräqiät Oyışmasınıñ Bişkäk Üzäge citäkçese Akayevnı çigenü öçen qıyulandıralar.Mäskäwneñ Carnegi Üzägendä säyäsi analitiğı
Andrei Ryabov (audio)
Minemçä alar varisnı üz klannarınnnan saylayaçaq. çönki Üzäk aziädä politik sistema klan uruğ,näselgä tayana . Varis Klannıñ ölkän däräcädäge ,klannıñ barlıq serlären belgän , säyäsi qararlar birä alğan keşe bulırğa tieş. bu bik möhim.
Ämma tıyılğan Erk partiäse citäkçse Salih Üzbäk citäkçese Karimov öçen qıyın bulaçaq di. Ul tirä yağına prezidentnı tänqitlämägän , çınbarlıqnı äytä almağan keşelär tupladı. Alarnıñ berençe bulıp xıyanät itäçägen belä ul. Minemçä Karimov üz tiräsendäge keşelärneñ bersen dä varis itep bilgeli almıy.Karimovqa xalıq aldında üzen aqlar öçen ber genä yul bar, ul da bulsa politik reformalar ütkärü, iqtisadnı irekländerü dip äytä Möxämmäd Salix färidä xämit
M.Salix (audio) Alar urınnnarınnan kitkän soñ xalıqnıñ kürsätäçäk mönäsäbättän qurqa. Bu ber säbäp.Üzbäk prezidentın alsaq, berektäşläreneñ annan üç aluı ixtimal. Üzbäkstanda Karimovqa qarata näfrät sizelä.
Karimov Urınınnan kitkän oçraqta anıñ privilegiäläre garantiälängän.2003nçe yılda parlament Uzbäkstan prezidentlarınıñ fundamental garantiäläre turında qanun qabul itte. Bu qanun prezident häm anıñ yaqınnnarına här törle kriminal häm legal mäsälälärdä ğämer buyı xökemgä tartılmaunı, töntü, tikşerü ütkärmäwne garantiäli . Ul ğına da tügel prezident urınınan kitkännän soñ ülgänçe senator bulıp qala . Däwlät barlıq eleke prezidentlar häm ğailäläreneñ iminlegen ğämer buyı tämin itä.Ägär dä Karimov postınnan çigensä ul Taşkent bistäsendäge ''Durmen''prezident rezidensiäsendä yäşärgä däwam itäçäk. Kiläçäktäge prezidnetlar öçen dä rezidensiälär qaralğan. Karimov ülgännän soñ , anıñ başqa kilerläre bulsa da tol xatını mäxsus pensiä alırğa däwam itäçäk. Qazaxstan ilbaşı Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan prezidentı Asqar Aqayev ta ägär dä könnärneñ bersendä eleke prezident bulıp qalsalar, kiläçäklären garantiäläp näk şundıy qanunnar qabul itterdelär Törkmänstannıñ ilbaşı ''Törkmänbaşı'' Niyazov ta ğömerlek prezidentlıq postın garantiäläp quysa da, ul waqıt waqıt parlamentta prezident saylawları ütkärü kiräkläge turında söyli. Äle 2nçe fevraldä genä ul 2008 yäki 2009nçe yılda ilbaşı öçen saylawlar ütkärü kiräklege turında söyläde
Niyazov(audio)
Allah quşsa prezidnet saylawları ütkäreläçäk.Yarışta 3 yäki 4 namzät bulaçaq.Konstitutsiädä äytelgänçä alar 2möddät xezmät itäçäk.Nibarı 10yıl.Moñı ozaytımıyq. Min berençe prezident bulğanğa kürä çığarma yasadığız. Bez ozaqraq eşlärgä däwam itik,.
Üzäk Aziädäge prezidentlarnıñ berse çigensä . böten töbäkneñ säyäsi manzarası üzgäräçäk.Qırğızıstanda üktäberdä ütäçäk saylawlarğa Akayev qatnaşmasqa qarar birsä , bälkim dä Qırğızıstan perzidentı almaşqan berençe il bulır ide.Qırğızstan bäysezlegen alğan berençe yıllarda Akayaev demokratiäneñ yalqınlı yaqlawçısı ä Qırğızstan Üzäk Aziädä demokratiä utrawı ide. Ämma prezident xakimiäteneñ artuı belän utraw bata başladı xätta battı dip tä äytep bula. Akayev iqtisadnıñ törle sektorların nıq kontrol itä başladı.Qayber küzätüçelär Akayev çigenergä teläsä dä anıñ klan uruğı röxsät itmiäçäk, çönki säyäsi xakimiätne yuğaltu iqtisadi köçne yuğaltuğa kiteräçäk dip äytä. Bişkäktäge AQŞ ilçese şulayuq Yevropada Xezmättäşlek häm Täräqiät Oyışmasınıñ Bişkäk Üzäge citäkçese Akayevnı çigenü öçen qıyulandıralar.Mäskäwneñ Carnegi Üzägendä säyäsi analitiğı
Andrei Ryabov (audio)
Minemçä alar varisnı üz klannarınnnan saylayaçaq. çönki Üzäk aziädä politik sistema klan uruğ,näselgä tayana . Varis Klannıñ ölkän däräcädäge ,klannıñ barlıq serlären belgän , säyäsi qararlar birä alğan keşe bulırğa tieş. bu bik möhim.
Ämma tıyılğan Erk partiäse citäkçse Salih Üzbäk citäkçese Karimov öçen qıyın bulaçaq di. Ul tirä yağına prezidentnı tänqitlämägän , çınbarlıqnı äytä almağan keşelär tupladı. Alarnıñ berençe bulıp xıyanät itäçägen belä ul. Minemçä Karimov üz tiräsendäge keşelärneñ bersen dä varis itep bilgeli almıy.Karimovqa xalıq aldında üzen aqlar öçen ber genä yul bar, ul da bulsa politik reformalar ütkärü, iqtisadnı irekländerü dip äytä Möxämmäd Salix färidä xämit