Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mortaza Räximov: "Xakimiattı alıştırıuğa saqırıularğa tınıs qarayım"


Taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä almaştırıu qanunı ğämälgä aşırıla başlaw menän xalıqta bıl yañılıqqa bäyle ađım hayın horawđar tıua. Şularđıñ berehe – sotsial paket töşönsähe. Sotsial paket – sotsial yarđam yıyılmahı. Ul qala yanı poyızdarında tüläüheđ yöröüđän, ös yılğı ber şifaxanala hawlıq toroşo buyınsa yal iteüđän häm tabib retseptı menän buşlay darıuđar alıuđan tora, bıl ös xeđmätteñ xaqı – 450 hum. Taşlama urınına bireläsäk aqsalata kompensatsiänan oşo yıyılma xaqı alıp qalına. Mäѕälän, Böyök Watan huğışında qatnaşıusılarğa taşlamalar aqsa menän almaştırılğas tüläüđär meñ yarım bulırğa teyeş ine. Ämmä ularğa sotsial paket ta täğäyenlänä häm unıñ xaqı alıp qalınğas, veterandıñ qulına ber meñ 50 hum birelä.

Räsäyđeñ hawlıq haqlaw häm sotsial üѕeş ministrlığı sotsial yarđam alıusı grajdandarđı qabul itergä teyeşle şifaxanalarđıñ isemlegen raѕlanı. Unda barlığı 967 sanatorıy ingän, ular iѕäbendä Başqortostandıñ 34 şifaxanahı bar.

Başqortostandan federal isemlekkä qarağan 560 grajdanğa oşo köndärđä Respublika şifaxanalarına yullamalar birelde. Räsäy sotsial straxovkalaw fondınıñ töbäk bülegenän beldereüđärensä, bıl kategoriä grajdandarđı yullamalar menän tä''min iteü dawam itä. Ğinuarđa barlığı 744 keşe şifaxanalarğa barasaq, ularđıñ yul sığımdarı la däülät iѕäbenä qaplana. Respublikaa premier-ministrı Rafael Baydäülätov beldereüensä, äle şifaxanalarđa hıulığın nığıtıuđa moxtaj grajdandarđıñ isemlegen töđöü eşe dawam itä, uğa yaraşlı yıl ađağına tiklem yegerme meñgä yaqın keşe sanatorıyđarđa yal itäsäk.

Respublika xökümäte federal qanun siktärennän sığa almaha la, üđ veterandarın yaqlaw saraların eđläy häm taşlamalarđı aqsalata kompensatsiälarğa almaştırıu qanunı ütäleşe barışında Başqortostanda totqarlıqtar yuq tiergä bula. Transportta taşlamalarđıñ bötörölöüe il buyınsa xalıqta rizahıđlıq tıuđırğaynı. Başqortostanda qala-rayon xakimiättäre bıl mäsälälärđe urındarđa xäl iteü yulın eđläy. Öfö, Stärletamaq, Salawat qala xakimiättäre pensionerđar ösön elektr transportında buşlay yöröü xoquğın birgän berđäm bilet inderđe. 300 hum torğan bilettarđı tramway, trolleybus depolarında alırğa mömkin, ular yıl dawamında üđ kösöndä qala. Bınan tış, 1 mayđan 30-sı sentäbrgä tiklem – baqsa mälendä – qala yanı transportında yöröügä bäyle taşlama inderelä, bıl bilet yaqınsa 50 hum torasaq. Şulay uq Räsäy premer–ministrı urınbaѕarı Aleksandr Jukovtıñ oşo köndärđä yahağan beldereüenä yaraşlı torlaq-kommunal xujalığı ösön tüläüđärđä federal häm töbäk taşlamaları haqlanasaq. Şulay uq Räsäy xökümäte qararına yaraşlı torlaq-kommunal xujalığı ösön tüläüđärđä federal häm töbäk taşlamaları haqlanasaq.

Räsäyđä taşlamalar başlısa 90-sı yıldar başında küpläp buldırıldı. İqtisadi yaqtan köshöđlänep qalğan däülät wäğäđälär birđe, ämmä ularđıñ kübehe ütälmäy qaldı. 90-sı yıldarđağı üđgäreştär höđömtähendä xalıqtıñ 50 protsenttan aşıuı tege yäki bıl taşlamalar menän qullanıusılar iѕäbenä inde, ä grajdandarđıñ ikense yartıhı oşo taşlamalarđı tülärgä teyeş bulıp sıqtı. Mäѕälän, ere qalalarđa yämäğät transporttarında yöröüselärđeñ östän bere genä yul xaqın tüläy. Yul yöröü ösön xaqtar artıuına qaramaѕtan transport parqın yañırtıu, xatta voditeldärgä eş xaqı tüläü ösön dä aqsa yetmäne. Dotatsiälar iѕäbenä genä transporttı yañırtıp bulmay. Bınday miѕaldarđı başqa ölkälärđän dä kilterergä mömkin. Şuğa kürä taşlamalarđı bötöröü küptän ölgöröp yetkän problem ine. Räsäy yetäkselege, ildä başlanğan üđgäreştär, qarşılıqtar bulıuğa qaramaѕtan ađağına tiklem alıp barıp yetkereläsäk, tip belderä.

Taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä almaştırıu qanunı 2005-se yıldıñ 1-se ğinuarınan üđ kösönä inde, unı ütäü barışında Räsäyđeñ qayhı ber töbäktärendä ğinuar kanikuldarına tiklem aqsa alıp ölgörmäüselär buldı, şulay uq transportta taşlamalar bötörölöüe xalıq arahında rizahıđlıq tıuđırđı. Däülät Dumahı räyese Boris Grızlov beldereüensä, bınday đur üđgäreştär barışında törlö qarşılıqtar kilep tıuıuı täbiği küreneş, ämmä ular yaqın arala xäl iteläsäk. Küp kenä töbäktär tüläüđärđe waqıtında başqarđı, federal isemlekkä qarawsılarđıñ barıhına la ğinuar ayı ösön aqsalata kompensatsiälar tülängän.

Başqortostanğa kilgändä, uđğan yıldıñ dikäber ađağında töbäk häm federal isemlekkä qarağan ike kategoriä grajdandar đa pensiä menän bergä kompensatsiälar aldı. Äle respublika xökümäte töbäk isemlegenä ingän taşlamalar menän qullanıusılarğa öѕtälmä sığanaqtar aşa tüläüđär külämen arttırıu mäsälähen qaray. Premer-ministr urınbaѕarı Fidus Yamaltdinov beldereüensä, xeđmät veterandarına häm tıl xeđmätsändärenä aqsalata tüläüđär ike tapqırğa artasaq, bınıñ ösön 485 million hum aqsa bülenä. Küp grajdandarđı transportta yöröüđä taşlamalar mäsälähe qıđıqhındıra. Qala-rayon xakimiättäre bıl mäsälälärđe urındarđa xäl iteü yulın eđläy. Öfö, Stärletamaq, Salawat qala xakimiättäre pensionerđar ösön elektr transportında buşlay yöröü xoquğın birgän berđäm bilet inderđe. 300 hum torğan bilettarđı tramway, trolleybus depolarında alırğa mömkin, ular yıl dawamında üđ kösöndä qala. Bınan tış , 1 mayđan 30-sı sentäbrgä tiklem – baqsa mälendä – qala yanı transportında yöröügä bäyle taşlama inderelä, bıl bilet yaqınsa 50 hum torasaq. Respublika büdjetı defitsit menän qabul itelhä lä, sotsial mäsälälär iğtibarđan sittä qalmay.

Şulay uq Räsäy premer–ministrı urınbaѕarı Aleksandr Jukovtıñ oşo köndärđä yahağan beldereüenä yaraşlı torlaq-kommunal xujalığı ösön tüläüđärđä Federal häm töbäk taşlamaları haqlanasaq.

Taşlamalarđı aqsalata kompensatsiäğa almaştırıu qanunın ütäü barışında Räsäyđeñ qayhı ber töbäktärendä ğinuar kanikuldarına tiklem aqsa alıp ölgörmäüselär buldı, şulay uq transportta taşlamalarđıñ bötörölöüe xalıq arahında rizahıđlıq tıuđırđı. Başqortostanğa kilgändä, uđğan yıldıñ dikäber ađağında töbäk häm federal isemlekkä qarağan ike kategoriä grajdandar đa pensiä menän bergä kompensatsiälar aldı. Äle respublika xökümäte töbäk isemlegenä ingän taşlamalar menän qullanıusılarğa öѕtälmä sığanaqtar aşa tüläüđär külämen arttırıu mäsälähen qaray.

Baymaq rayonı Yarat awılında yäşäüse Miñlexan Möxämätyänov 2-se törköm invalidı, xeđmät veteranı. Taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä almaştırıu awıl xalqı ösön uñaylı, beđ bıl üđgäreştärgä ıñğay qaraybıđ, ti ul. Taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä almaştırıu turahındağı yañı yıldan ğämälgä ingän federal qanundıñ ütäleşe haman da töp tem bulıp qala. Reforma barışı menän riza bulmağan olo bıuın wäkildäreneñ uramdarğa sığıuđarınan huñ prezident häm xökümät dokumenttağı yeteşheđlektärđe bötöröügä yünältelgän täüge saralarđı äđerläne. Räsäy prezidentı beldereüensä, xökümät taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä almaştırıu mäsälähe öѕtöndä yentekle häm yetdi eşlämägän. Reformanıñ xalıqta đur borsolou uyatıuın Vladimir Putin oşonoñ menän bäyläy.

Töp problem pensionerđarğa transportta buşlay yöröüđe bötöröügä qaytıp qala. Bıl xäldän sığıu yulın prezident taşlamalar menän qullanıusı federal häm töbäk lğotniktarı ösön berđäm aylıq bilettar buldırıuđa kürä häm unıñ xaqı aqsalata kompensatsiänan yuğarı bulmaѕqa teyeş. İl yetäksehe xökümät aldında şulay uq pensiälarđı arttırıu burısın quyđı häm unı täüđä bildälängänsä 1-se apreldän tügel, ä 1-se marttan kütäreü kötölä. Summa la ike tapqırğa artasaq. Yäğni 100 hum urınına pensiänı käm tigändä lä 200 humğa kütäreü kötölä.

Başqortostanda aqsalata tüläüđärđe adresattarına yetkereüđä problemnar yuq. Taşlama menän fayđalanıusılar teyeşle summanı waqıtında ala, tip belderä Räsäy Pensiä fondınıñ Başqortostandağı idaralığı. Federal isemlekkä ingän pensionerđar, invalidtarđı darıuđar menän tä''min iteü häm şifaxanalarğa ođatıu mäs''älähe lä respublikala üđ waqıtında xäl itelde.

Başqortostanda federal isemlekkä ingän 560 keşe şifaxana-kurorttarğa yullama alğan. Sotsial iminiät fondınıñ Başqortostan büleksähe mäğlümättärenän küreneüensä, ğinuarđa 700-đän aşıu keşene yullamalar menän tä''min iteü niätläşterelä. Ularğa şulay uq dawalaw urınına häm kiregä qaytıu ösön tüläüheđ yöröüđe tä''min iteü mäs''äläläre xäl itelgän. Bıyıl Başqortostanda dawalawğa moxtaj 20 meñ keşe şifaxana-kurorttarđa sälämätlegen nığıta alasaq. Respublika parlamentı ağzaları ildä barğan taşlamalarđı aqsalata tüläüđärgä alıştırıu mäs''älähenä üđ qaraşın belderđe. Deputattar Räsäy däülät dumahına tıl xeđmätkärđäre, repressiälarğa dusar iteleüselär häm säyäsi zolom qorbandarın kirenän Federal lğotniktar isemlegenä qaytarıu häm ularğa tüläüđär külämen artırıu täqdime menän möräjäğät itäsäk.

Taşlamalarđı aqsağa almaştırıu menän bäyle ildä, şul iѕäptän Başqortostanda la mitinğılar ütte. Respublika prezidentı Mortaza Räximov beldereüensä, grajdandar ildä barğan üđgäreştärgä üđ mönäsäbäten belderergä xoquqlı. Ägär ular wayımhıđlıq kürhäthä, küpkä qurqınısıraq bulır ine. Min ular yağında, tine Mortaza Räximov. Ägär ğarjdandarđı qapıl ğına transportta buşlay yöröü, başqa taşlamalarđan mäxrüm ithälär, ularđıñ rizahıđlıq beldereüe täbiği küreneş. Elek taşlamalar menän fayđalanğan grajdandarđıñ törlö kategoriälarına kompensatsiälar bildälägändä barıhın da ber rätkä quyırğa yaramağanlıqtı ğämäldä kürđek. Qanunıätte kamillaştırıu tap oşo yünäleştä barırğa teyeş tip iѕäpläyem, bıl reformalarđı awırlıqtar tıuđırmay uđğarırğa bulışlıq itäsäk, tip belderđe respublika prezidentı. Taşlamalarđı aqsağa almaştırıu problemhına oppozitsiänıñ tip yörötölgän qayhı beräüđärđeñ xakimiattı, şul iѕäptän respublika xakimiatın alıştırıuğa saqırıuına la tınıs qarayım. Yañğırawıqlı hüđđär höyläüselär xälde totoroqhođlandırıp, üđđäreneñ tar mänfäğättären alğa höröp säyäsi kapital tuplarğa mataşıusılar ul. İl häm töbäktär yetäkselege sotsial kösörgäneşlekte bötöröü ösön käräk bulğan barlıq saralarđı la kürä. Bıl mäsälä qıѕqa waqıtta xäl iteläsäk. İldeñ pensionerđarğa birerlek aqsahı bar. Barı tik ul aqsanı döröѕ totonou möhim, tine Respublika prezidentı Mortaza Räximov taşlamalarđı aqsağa almaştırıu menän bäyle kilep tıuğan xäldärgä baha birep.

Rämzit Abuläev, Öfö
XS
SM
MD
LG