Qazandağı keräşen tatarları 13 mart könne üzläreneñ çirattağı cıyılışların uzdırırğa cıyınalar. Bu çara keräşen tatarlarınıñ Qazandağı oyışmasına 15 yıl tulu uñayınnan uzdırılaçaq. Azatlıq radiosına birgän intervyusında Qazan keräşen tatarları cämğiäte räise mariä Semenova üzläreneñ oyışmaları turında bolay dip belderde.
Oyışma 1989 yılda barlıqqa kilde. Üzebezneñ mädäniätebezne, dinebezne saqlap qalır öçen eşlängän, oyıştırılğan ide ul. Oyışmanıñ berençe räise Gäräy Räxim ide. Bez üzebezne keräşennär dip sanıybız, tatarlar dip tügel. Bügenge köndä milli mädäniätebez üseşe öçen mömkinleklär bar. Menä fol'klor ansamblebez eşläp kilä, Qazanda Lenin isemendäge mädäniät üzägendä. Radiodan yartı säğätlek «Arumısız, keräşen qärdäşlär» dip atalğan tapşıru da çığa...Ä şul uq waqıtta, Mäskäwdä tatar, bigräk tä keräşennär tarixına qağılğan sallı ğına kitap basılıp çıqtı. Urıs telendäge “Rusiädä İslam häm prawaslaw dinnäre. 18 ğasırda konfrontatsiädän dinitüzemlelekkä taba” dip atalğan älege xezmätneñ avtorı, tanılğan ğalim Fäyzelxaq İslaev.
Kitapta tatar, İdel-Ural xalıqları tarixında iñ awır çorlarnıñ berse, köçläp çuqındıru tarixı surätlänä. Barı tik 500 danä belän genä basılğan älege kitap avtorı Fäyzelxaq İslaev, tatar-keräşennäre elek çuqındırılğan tatar- möselmannar bulğannar dip sanıy häm monı tarixi dokumentlar belän raslıy.
Petr patşanıñ qızı Elizaveta Petrovna waqıtında, yegerme yıl patşalıq itkändä, möselmannarnı häm mäcüsilärne köçläp çuqındırğan çor. Mäsälän, 1741 yılnıñ 17 sentäberendä maxsus ukaz qabul itelgän. Möselmannarnı, mäcüsilärne, Rusiädä yäşägän bu xalıqlarnı, barısın da çuqındıru turında. Bu bik zur dokument. Aña imza salğan patşabikä üze. Menä şuşı ukaz nigezendä xristianlaştıru başlana küpläpKeräşen tatarları tarixına qartata, äytep uzılğança, ber yaqlı ğına qaraş yuq. Qayber ğalimnär keräşennär köçläp çuqındırılğan tatarlarnıñ warisları tügel dip sanıylar.
26 martta Qazan keräşen tatarları cämğiäte tarix häm mädäniät buyınça fänni-ğamäli konferensiä dä ütkärergä cıyına. Cämğiät räise Mariä Semenova, äle anda tögäl kemnär çığış yasayaçağın äytmäde. Şulay da, ike yaq tarixçılar da bulsa, töyer bulıp torğan mä’säläne çişü ciñelräk bulır ide dip sanıylar qayber küzätüçelär.
Räfis Cämdixan.
