Accessibility links

Кайнар хәбәр

8 Mart: namus öçen xatın-qıznı üterü


8nçe mart xalıqara xatın qızlar köneñ qotlaw qänäğätlelek, mämnuniätne xäterlätsä dä, xatın qıznıñ statusın, iqtisadi köçen arttıru öçen küp närsä eşlärgä tieşlegen dä xäterlätä torğandır. Çınbarlıq şul ki xatın qız äle dä urtaça alğanda şuluq eş öçen ir at qazanğan aqçanıñ öçtän ikesen genä ala ,xatın qız öydä tülänmägän eşne eşli häm dönyada könenä ber dollardan azıraq aqça belän yäşäwçe ber milliard 300million keşeneñ 70%ın xatın qız täşkil itä. Bügen bez xatın qız turındağı tağı da açıraq çınbarlıqqa tuqtalmaqçıbız. Ğailäsenä tap töşergän dip qaralğan xatın qıznıñ üz yaqınnarı tuğannarı tarafınnan üterelüe Brazilyadan alıp Pakistan Misır Törkiä kebek illärdä cäyelgän bulsa da Yevropada sonğı waqıtlarda üzendäge imigrantlar säbäple bu problema belän köräşergä tieş.

Mädäni traditsiälärneñ xatın qızğa qarata bik qırıs bulğan cämğiätlärdä yäş qıznıñ üze telägän malay belän yörüe, yäki ata ananıñ mäqül kürgän kievne kire qağuı , şulayuq kievgä çıqqannıñ ayrılu öçen mäxkämägä möräcäğäte ğailägä tap töşergän eşlär dip qarala häm ğailäneñ namısı, abruyı qaytarılırğa tieş bula Bu inde ul xatın qıznıñ abzıyları eneläre, xätta atası tarafınnan üterelüe digän süz. Namıs cinayäte Brazilyadan alıp yaqın könçığış illäre Bagladeş, Pakistan ,.. Uganda kebek illärdä kiñ taralğan. Ämma bik küp imigrantlar yäşägän Yevropa illäre dä xäzer bu problema belän eş itergä tieş. Äle şimbä könne genä Berlindä yözlärçä keşe namıs üterelüenä qarşı protest yöreşe ütkärde.Hatun Sürücü isemle 23 yäşlek törek xatını fevral azaqlarında uramda aftobus kötkändä atıp üterelä. Hatun Germaniädä üsä ,15yäşendä anı Törkiägä cibärep kuzenenä kievgä birälär. İke yıldan soñ ul Germaniägä qaytıp irennän ayrıla häm başqa ber beräw belän yäşi başlıy. Cinayät öçen cawaplı dip qulğa alınğan 3 ir at anıñ tuğannarı.Hatun Sürücü sonğı aylarda Berlindä üterelgän 5nçe xatın qız. Germaniä xatın qız xoquqları törkeme Terre des Femmes xezmätkäre

Rahel Volz (audio)

Mäktäp malaylarnıñ uqutuçılarına bez Sürücüne ütergän tuğannar belän kileşäbez dip äytüe qotoçqıç

Üterülär imigrantlarnı alman cämğiätenä integratsiäläw mäsäläsendä debatlarnı qızulandırdı. Atna azağında yäzlärçä keşe üterüne xökem itte. Germaniä xakimiätläre imigrantlarnıñ kultura-traditsiälärenä çıdamlıq kürsätmi dip tänqitlänüdän qurqıp, problemanı çitkä qağa digän höcümgä duçar bula. Tänqitläwçelär qurqınıç astında bulğan xatın qıznı yaqlaw şart, kultura, ğäref ğädätlär arasındağı ayırmalıqlar çiklänergä tieş di. Volz xalıq monıñ ber keşeneñ genä tügel ä imigrant cämğiäteneñ ğomum probleması buluın añlıy başladı di. Dönyada xatın qıznıñ in küp xoquqlarğa iä bulğan Şwedsiä dä şuluq problema aldında tora. 3yıl elek Şwediädä Fadime Şahindal isemle körd qızı, şwed malayı belän yöri dip atası tarafınnan atıp üterelde. Şahindal xätiräsenä Stokgolmda törkem oıyıştırıldı. Xökümät qurqınıç astındağı qızlarnıñ iminlegen tämin itü öçen kübräk aqça sarıf itä başaldı. Dikäber ayında Şwedsiä namıs belän bäyleneşle köçqullanu turında bik zur xalıqara konferensiä ütkärde . Britaniä andıy üterülärdän soñ ,köçqullanuğa qarşı köräşü öçen mäxsus bülek oyıştırdı. Britaniädä xäzergä xätle bulğan 100 ülem waqıyğäse, yuğalular, bälkim dä namıs üterüe ide dip yañadan tikşerelä başlandı BMO yılsayın 5meñ xatın qız üterelä häm bu xatın qızğa qarata ğäref ğädätlärneñ bik qırıs bulğan illärdä Pakstan , Äfganstan yaqın könçığış, Ekvador, Hindistan Uganda kebek illärdä kürenä dip belderä. Yevropa mondıy üterülärgä qarşı köräşergä teli .Ämma monıñ imigrant, islamğa qarşı köräş dip añlaşılu qurqınıçı da bar . Şwediädäge konferensiädä çığış yasağan Äfganstan xatın qızlar mäsäläse ministırınıñ urınbasarı

Thuraya Sobohrang(audio)

Bu islamnı yalğış añlaw probleması tügel. Qorändä dä , Möxämmäd päygämber dä qızın 50-70yäşlek keşegä kievgä çığarğa telämi ikän anı atıp üterä alasın dip äytmägän. Bu bezneñ cämğiätneñ qaraşı.

Törkiädä Diyarbakır şährendä urnaşqan Kamer isemle xatın qız oyışması ber niçä yıldan birle bik uñışlı eşçänlek alıp bara . Anıñ citäkçese Nebahat Akkkoçnı Time jurnalı 2003nçe yılda ğasırnıñ kähärmännäre isemlegenä kertkän ide . Törkiäneñ könyaq könçığışında kördlärneñ küpläp uqmaşıp yäşägän töbäktä Kamer ike yılda üterelü qurquı belän üzenä möräcäğät itkän 65 xatın qıznıñ 63 saqlap qala aldı. Alarnıñ zur öleşe başqa şähärlärgä cibärelgän oyışma sotsial xezmätlär belän bergäläp eşlägän öçen alar sıyınu yortlarına urnaştırılğan. Oyışma yış qına ğailä meclesenä kerep , xatın qıznıñ üterelüen tuqtata. Kamer xatın qızlarğa qul eşe, törle hönärlär öyrätä, alar eşläp çığarğan äyberlärne böten ildä sata . Bügen min Kamerneñ idarä xäyäte äğzası Mehtap Qızılqan belän söyläştem. Ul miña (audio) namıs cinayätläre cämğiätneñ probleması , monıñ öçen uy fikerne üzgärtü zarur bulğan kebek xalıqta iqtibarlılıqnı arttıru kiräk, ber xatınnı ütergännär dip kenä äytmäskä, ä kiräk çaqta yardäm kürsätü, tayanıç bulu kiräk di mextap xanım Mäğnäsez namıs üterülären tuqtatu öçen närsä eşlärgä , ir-atnı agartu bu añlaşıla ämma bu eşneñ din belän bäyläneşe yuq bit äytüemä qarata ul bu gäref ğädät,ämma nindider däräcädä dinnen dä täsire bar,nigezdä itäğät.. taläp itelä, kinoğa bargan öçen xatın üterelä, añı köçläsälär dä üterelä , cämğiättä borılış bulırğa tieş, ğäref ğädätlärebezneñ matur yaqların saqlap qalıp däwam itterergä ä naçarların taşlarğa kiräk.. Namıs üterüe töreklär yäki kördlär arasındamı kiñräk cäyelgän digän sorawıma ul , (audio) bezneñ birgän anketa, sorawlarğa här ike xalıq ta berdi yk cawaplar birde , ğäref ğädätlär berbersenä nıq täsir itkän dip söyläde Kamerneñ xezmätkäre. 14 xatın qızın çit ilgä ilçe itep cibärgän möselman Törkiädä şaqtıy cawaplı eşlär dä başqara xatın qızlar ämma şuluq ildä alar kinoğa barğan öçen genä dä ire, yäki atası tarafınnan üterelä ala. färidä xämit
XS
SM
MD
LG