Accessibility links

Başqortstanda çirattağı qarşılıq çaralarına äzerlänälär


11 mart könne Ufada Başqortstandağı bäysez partiälär häm ictimağıy xäräkätlär, milli oyışmalarnıñ koordinatsiä şurası üzeneñ çirattağı utırışın ütkärde. Anda Başqortstan Tatar cämägätçelek oyışmaları berlege wäkilläre dä qatnaştı. Kiñäşmädä 26 mart könne respublikta häm şul isäptän Ufada da ütäçäk qarşılıq çaralarına äzerlek mäsäläse söyläşüneñ üzägendä buldı. Mitinglar bu yulı da, respublik xaqimyätläreneñ eşçänlegenä rizasızlıq belderü maqsatında, häm 27 mart könne urındağı üzidärä xaqında referendumğa mönäsäbät belderü niäte belän oyıştırıla. Uram cıyınnarın oyıştıruçılar 26 martta Ufada ütäçäk uram cıyınnarına 10-15 meñ keşe cıyarğa niätli. Respubliknıñ başqa şähärlärendä dä mitinglar ütkärügä nıqlı äzerlek bara. Koordinatsiä şurası utırışında äytelüençä, başqaladağı cıyınnarğa xalıq öç urınğa – başqala meriäse binası qarşındağı Lenin mäydanına, Aq yortqa yaqın urındağı Sowet mäydanına häm telewidenie üzäge yanındağı mäydanğa cıyılaçaq. Şuşı urınnarda tuplanıp, zur bulmağan mitinglar ütkärgännän soñ, qarşılıq çaralarında qatnaşuçılar kümäkläp, respublik Xökümäte binası yanına baraçaq. Anda alar üzläreneñ elekke mitinglarında da alıp çıqqan plaqatların, transparantların kütärä. Başqortstan citäkçelegenä, atap äytkändä, Mortaza Räximovqa qarşı yünälderelgän taläplär bu yulı tağın da qatıraq yañğırayaçaq dip äytelde kiñäşmädä. Mäğlüm buluınça, fevräl azağındağı ul uram cıyınnarında qatnaşuçılar prezident sarayı yanına barsa da, ilbaşın kötep ala almadı, çönki Mortaza Räximov bu könne respubliknıñ könyäk rayonnarına säfärgä çığıp kitkän ide. Bu yulı da prezidentnıñ üz eş urınında oppozitsiä wäkillären kötep utıru ikele, älbättä. Ämma utırışta äytelüençä, miting waqıtında prezidentnıñ üz eş bülmäsendä bulu-bulmawı möhim tügel. İñ möhime – xalıqnıñ prezident qomandası eşçänlegennän qänägätsezlegen kürsätü. Mitinglarda qatnaşuçılar respublikta urınnardağı üzidärä orğannarına citäkçelär saylaw buyınça referendum mäsäläsendä xaqimiätlärgä üz taläplären ayıruça qatğıy citkerergä cıyına. Mäğlüm ki, Başqortstan citäkçeläre kiläçäktä dä cirle xaqimiätlär başlıqların saylap tügel, ä täğayınläp quyunı yaqlıy. Oppozitsiä isä monı demoqratiädän çitläşü dip, xaqimnärne xalıq saylap quyarğa tieş dip taläp itä. Utırışta çığış yasawçılar 26 martta ütäçäk çaralarnı oyışqan töstä, härtörle prowoqatsiälärgä bireşmiçä, bik täesirle uzdıru öçen üz täqdimnären dä äytte. Başqortstan Tatar cämägätçelek oyışmaları berlege räise urınbasarı, professor Mäcit Xucin 26 fevräldä Ufada uzğan qarşılıq çaralarınıñ niçek ütüen iskä töşerde. «Räsmi xaqimiätlär bezneñ çığışlarğa qomaçawlıq itü öçen, ul çaqta yäşlärneñ älternativ uram cıyının oyıştırdı, – dide Mäcit äfände. – Bu yulı da şuşı uq xälneñ qabatlanuı kötelä. Şuña kürä bik uyaw bulırğa, härtörle prowoqatsiälärgä bireşüdän saq bulırğa kiräk». Kiñäşmädä qatnaşuçılar söyläşü azağında kiläse mitinglarda qabul iteläçäk qayber möräcägätlär häm qararlarnıñ ölgelären dä äzerläp quydı. Utırıştan soñ, anda qatnaşuçılar jurnalistlarnıñ qayber sorawlarına cawaplar da birde. Tanılğan ğalim, etnoloğiä belgeçe İldar Ğabdrafıyqov respublikada urındağı üzidärä citäkçelären saylap quyu, yä bulmasa täğayınläw buyınça 27 martta ütäçäk referendum näticälären farazlap: «Referendum demokratik köçlär telägänçä ütmägän oçraqta da, respubliktağı oppozitsiä taraflarınıñ tırışlıqları ezsez qalmıy, – di İldar äfände. – Xalıq arasında soñğı ike-öç ayda şuşı referendumğa qarata bik küp añlatu eşläre alıp barıldı. Näticädä, xalıqnıñ üzañı şaqtıy kütärelde. Xaqimnärne barı tik saylap qu ğına respublikğa üzgäreşlär kiteräçägen küplär añlıy inde xäzer». Başqortstanda älege prezident Mortaza Räximovnıñ üz urınında qalu-qalmawına bäyle imeş-mimeşlär soñğı könnärdä tağın quyırıp kitte. Bäysez säyäsätçelär Räximov äfändeneñ may-iyün aylarında üz wazıyfasınnan alınaçağın farazlıy. İmeş tä, bu xaqta Mäskäw Kremlendä söyläşülär dä bulğan ikän. Ämma älege farazlarğa küplär şiklänep qarıy. Xalıq arasında soñğı arada iñ tikşerelgän häm çäynälgän tem – Mortaza Räximovnıñ ulı Ural belän kiskenläşkän mönäsäbätläre. Başqortstan prezidentınıñ kiläçäge bilgesezlek eçendä bulsa, Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievneñ il prezidentı Putinnan üz wäqälätlären ozaytu öçen fatıyxa häm täqdim aluı turındağı xäbärlär Başqortstanğa köne-säğäte belän kilep citte. Mart ayında uq Tatarstan prezidentı respublik parlamentı tarafınnan üz wazıyfasında raslanır dip kötelä. Putin äfände Mortaza Räximovqa da şundıy uq täqdimne yasarmı-yuqmı, tizdän mäğlüm bulır, möğayın. Çönki Tatarstanğa qarata şundıy ğämäl bulğan ikän, Başqortstan da mondıy xäldän çittä qala almas.
XS
SM
MD
LG