Bügen SSSRnıñ berençe häm soñğı prezidentı Mixail Gorbaçev prezident bulıp saylanğan kön. Monnan tış, bu könnärdä genä Gorbaçev başlağan üzgärtep qorularğa 20 yıl tuldı. Ul 1985 yılda xakimiätkä kilde häm dönyaküläm ähämiätkä iä üzgärep qorular başlandı. Perestroyka dip atalğan bu çor ildä häm Warşaw kileşüenä qul quyğan başqa illärdä kommunistik xakimiät beterelü belän tämamlandı.
Tatarstan näq menä Gorbaçev üzgärtep qoruları başlanğaç yaña sulış aldı. Milli xäräkät barlıqqa kilde, TASSRnıñ statusın üzgärep qoru, aña soyuzdaş respublika däräcäsen taläp itülär başlandı. Gorbaçev başlağan üzgärtep qorular häm tatar milläteneñ moñardan kürgän faydası yäki yuğaltuları xaqında XX ğasır tarixı belgeçe akademik İndus Tahirov bolay di:
Audio: Gorbaçevnıñ xakimiätkä kilü-kilmäwe, ul älbättä, tarixi waqiğa. Läkin, ul kilmägän bulsa da, SSSR barıber tarqaluğa duçar ide. Çönki anıñ yäşäw mömkinlekläre tulısınça betkän ide. Häm añarğa, çın-çınnan isän qaldıru maqsatı quyılğan bulsa, yaña köç örü, kertü kiräk ide. Häm älbättä reformalar üzgärtü kiräk ide. Gorbaçev xakimiätkä kilgän waqıtta, çın mäğnäsendä unitar däwlätkä äwerelgän ide. Xätta inde bez, soyuzdaş respublika bulırğa omtılğan respublika da, soyuzdaş respublikalarıñ ni xäldä ikännären kürep belä idek. Alar şulay uq xoquqsız häm çın mäğnäsendä ğadi administrativ berämlekkä äylänep betkännär ide. Alar Amerika ştatları xätle xoquqqa da iä tügel ide. Şuşı Gorbaçev reformalarınnan bez, älbättä, fayda ala aldıq. Berençedän, bez suverenitet deklaratsiäse qabul itä aldıq. Annan soñ, suveren däwlät konstitutsiäsen qabul ittek. Rusiä belän şartnamä tözedek. Läkin Gorbaçevnıñ cebegänlege arqasında, üzgärtep qorular axırğaça citkerelmäde. Citkerelgän bulsa, Sovetlar berlege taralmas ide. Häm şunıñ qısalarında, Tatarstan da soyuzdaş, läkin xoquqlı respublika bulıp qalğan bulır ide.
Räfis Cämdixan
Tatarstan näq menä Gorbaçev üzgärtep qoruları başlanğaç yaña sulış aldı. Milli xäräkät barlıqqa kilde, TASSRnıñ statusın üzgärep qoru, aña soyuzdaş respublika däräcäsen taläp itülär başlandı. Gorbaçev başlağan üzgärtep qorular häm tatar milläteneñ moñardan kürgän faydası yäki yuğaltuları xaqında XX ğasır tarixı belgeçe akademik İndus Tahirov bolay di:
Audio: Gorbaçevnıñ xakimiätkä kilü-kilmäwe, ul älbättä, tarixi waqiğa. Läkin, ul kilmägän bulsa da, SSSR barıber tarqaluğa duçar ide. Çönki anıñ yäşäw mömkinlekläre tulısınça betkän ide. Häm añarğa, çın-çınnan isän qaldıru maqsatı quyılğan bulsa, yaña köç örü, kertü kiräk ide. Häm älbättä reformalar üzgärtü kiräk ide. Gorbaçev xakimiätkä kilgän waqıtta, çın mäğnäsendä unitar däwlätkä äwerelgän ide. Xätta inde bez, soyuzdaş respublika bulırğa omtılğan respublika da, soyuzdaş respublikalarıñ ni xäldä ikännären kürep belä idek. Alar şulay uq xoquqsız häm çın mäğnäsendä ğadi administrativ berämlekkä äylänep betkännär ide. Alar Amerika ştatları xätle xoquqqa da iä tügel ide. Şuşı Gorbaçev reformalarınnan bez, älbättä, fayda ala aldıq. Berençedän, bez suverenitet deklaratsiäse qabul itä aldıq. Annan soñ, suveren däwlät konstitutsiäsen qabul ittek. Rusiä belän şartnamä tözedek. Läkin Gorbaçevnıñ cebegänlege arqasında, üzgärtep qorular axırğaça citkerelmäde. Citkerelgän bulsa, Sovetlar berlege taralmas ide. Häm şunıñ qısalarında, Tatarstan da soyuzdaş, läkin xoquqlı respublika bulıp qalğan bulır ide.
Räfis Cämdixan
