Condoleezza Rice bu kisätüen diplomatiä telenä törep äytsä dä, anıñ süzläre ikelänergä urın qaldırmıy diärlek: yä Pxenyan söyläşülär östälenä utıra, yä Washington "şöreflärne" tağı da qatıraq qısa başlıy:
Audio (Condoleezza Rice)
"Atomsız Korea yarımutrawı digän maqsatqa ireşü qıyınlaşa bara. Ägär Tönyaq Korea monı eşlärgä kirägen tanımasa, bez älbättä başqa çaralar qarayaçaqbız. Çönki bu mäsälä Quşma Ştatlarda borçu uyata. Häm dä Quşma Ştatalarda ğına tügel, bu töbäkneñ başqa illärendä dä."
Bu belderüen Rice Yaponiä, Könyaq Korea häm Qıtayğa bulğan säfäreneñ axırında yasadı. Bu ilneñ öçese dä Pxenyannıñ atom programması turındağı 6-yaqlı söyläşülärdä qatnaştı. Söyläşülär näticä birmäde. Tönyaq Korea üzendä atom qoralı buluın iğlan itep, söyläşülärdän çığuın belderde.
Ägär Pxenyan fikeren üzgärtmäsä, Washingtonnıñ "başqa çaraları" nindi bula ala soñ? Belgeçlär fikerençä, höcümnän qala, teläsä nindi bula ala, şul isäptän, mäsäläne BMOnıñ İminlek Şurasına çığaru. Economist basmasında Korea xällären küzätep baruçı Robert Ward süzlärençä, ixtimal Rice, iqtisadıy çikläwlär kertü mäsläsendä Pekinnıñ xuplawın qazanırğa tırışqan. Läkin Qıtaynıñ moña rizalaşuı ikele di ul:
Audio (Robert Ward)
"Qıtaynıñ Tönyaq Korea belän mönäsäbäten iskä alğanda, Pekinnıñ rizalaşuı ikele. Tönyaq Koreadağı iqtisadi totrıqsızlıq Qıtay mänfäğätendä tügel. Şul uq qaçarlar mäsäläse. Bu illär çiktäş, Qıtayda, çik buyında korealılar bolay da küp. Wazğiät naçarlansa qaçaqlar ağımı köçäyergä mömkin."
Tönyaq Koreağa çikläwlär kertügä Rusiä dä qarşı kebek. Düşämbedä Rusiäneñ Timer yul citäkçese Genadi Fadeev ike il arasındağı xezmättäşlekne köçäytü kiräklegen äytte. Süz ike ilne totaştırğan timer yul tözü niäte turında bara.
Şulay itep Tönyaq Korea mäsäläsendä Rice ällä ni uñışqa ireşä almadı kebek. Tağın ber qaynar mäsälä, Taiwanğa kilgändä, näticä şul uq. Rice, Pekinnıñ utraw bäysezlek däğwa itsä köç qullanunı raslağan yaña qanunına tänqit belderde:
Audio (Condoleezza Rice)
"Bu qanunnı uñay täräqqiät dip bulmıy, çönki här beryaqlı adım, bigräk tä kierenkelek tudırğanı, yaxşığa tügel. Qıtay häm Taiwan bu mäsäläne yalğızı xäl itä almıy, alar anı bergäläp kenä xälitä ala."
Beryaqtan Quşma Ştatlar "Berdäm Qıtay" säyäsäten tanıy. İkençe yaqtan Taiwanğa häcüm bulğan oçraqta, Washington, kileşü nigezendä, utrawğa qoral belän yärdäm itergä tieş. Yağni Pekin belän Taiwan arasında bäreleş başlansa, Quşma Ştatlar awır wazğiättä qalaçaq. Şuña kürä Washington bu mäsälädä kierenkelekne mömkin qädär kimetergä, totrıqlılıq saqlarğa tırışa.
Bu uañaydan, Yevropa Berlegeneñ Qıtayğa qoral embargosın beterü qararı da Washingtonda borçular uyattı. Washington fikerençä, bu adım töbäktä köçlär tigezsezlege tudıra ala. Rice bu turıda açıqtan açıq äytte.
Ğömümän, Ricenıñ Qıtay säfäre ike il arasındağı qarşılıqlarnıñ köäyä baruın sürätläde diergä bula. Korea yarımutrawında Washington üzgäreşlär teläsä, Pekin, kiresençä, totrıqlılıq teli. Taiwanğa kilgändä, maqsatlar kiresençä: Pekin utrawnı tizräk üzenä quşırğa teläsä, Washington – wazğiätneñ üzgärmäwen teli.
-Ali Gilmi
Audio (Condoleezza Rice)
"Atomsız Korea yarımutrawı digän maqsatqa ireşü qıyınlaşa bara. Ägär Tönyaq Korea monı eşlärgä kirägen tanımasa, bez älbättä başqa çaralar qarayaçaqbız. Çönki bu mäsälä Quşma Ştatlarda borçu uyata. Häm dä Quşma Ştatalarda ğına tügel, bu töbäkneñ başqa illärendä dä."
Bu belderüen Rice Yaponiä, Könyaq Korea häm Qıtayğa bulğan säfäreneñ axırında yasadı. Bu ilneñ öçese dä Pxenyannıñ atom programması turındağı 6-yaqlı söyläşülärdä qatnaştı. Söyläşülär näticä birmäde. Tönyaq Korea üzendä atom qoralı buluın iğlan itep, söyläşülärdän çığuın belderde.
Ägär Pxenyan fikeren üzgärtmäsä, Washingtonnıñ "başqa çaraları" nindi bula ala soñ? Belgeçlär fikerençä, höcümnän qala, teläsä nindi bula ala, şul isäptän, mäsäläne BMOnıñ İminlek Şurasına çığaru. Economist basmasında Korea xällären küzätep baruçı Robert Ward süzlärençä, ixtimal Rice, iqtisadıy çikläwlär kertü mäsläsendä Pekinnıñ xuplawın qazanırğa tırışqan. Läkin Qıtaynıñ moña rizalaşuı ikele di ul:
Audio (Robert Ward)
"Qıtaynıñ Tönyaq Korea belän mönäsäbäten iskä alğanda, Pekinnıñ rizalaşuı ikele. Tönyaq Koreadağı iqtisadi totrıqsızlıq Qıtay mänfäğätendä tügel. Şul uq qaçarlar mäsäläse. Bu illär çiktäş, Qıtayda, çik buyında korealılar bolay da küp. Wazğiät naçarlansa qaçaqlar ağımı köçäyergä mömkin."
Tönyaq Koreağa çikläwlär kertügä Rusiä dä qarşı kebek. Düşämbedä Rusiäneñ Timer yul citäkçese Genadi Fadeev ike il arasındağı xezmättäşlekne köçäytü kiräklegen äytte. Süz ike ilne totaştırğan timer yul tözü niäte turında bara.
Şulay itep Tönyaq Korea mäsäläsendä Rice ällä ni uñışqa ireşä almadı kebek. Tağın ber qaynar mäsälä, Taiwanğa kilgändä, näticä şul uq. Rice, Pekinnıñ utraw bäysezlek däğwa itsä köç qullanunı raslağan yaña qanunına tänqit belderde:
Audio (Condoleezza Rice)
"Bu qanunnı uñay täräqqiät dip bulmıy, çönki här beryaqlı adım, bigräk tä kierenkelek tudırğanı, yaxşığa tügel. Qıtay häm Taiwan bu mäsäläne yalğızı xäl itä almıy, alar anı bergäläp kenä xälitä ala."
Beryaqtan Quşma Ştatlar "Berdäm Qıtay" säyäsäten tanıy. İkençe yaqtan Taiwanğa häcüm bulğan oçraqta, Washington, kileşü nigezendä, utrawğa qoral belän yärdäm itergä tieş. Yağni Pekin belän Taiwan arasında bäreleş başlansa, Quşma Ştatlar awır wazğiättä qalaçaq. Şuña kürä Washington bu mäsälädä kierenkelekne mömkin qädär kimetergä, totrıqlılıq saqlarğa tırışa.
Bu uañaydan, Yevropa Berlegeneñ Qıtayğa qoral embargosın beterü qararı da Washingtonda borçular uyattı. Washington fikerençä, bu adım töbäktä köçlär tigezsezlege tudıra ala. Rice bu turıda açıqtan açıq äytte.
Ğömümän, Ricenıñ Qıtay säfäre ike il arasındağı qarşılıqlarnıñ köäyä baruın sürätläde diergä bula. Korea yarımutrawında Washington üzgäreşlär teläsä, Pekin, kiresençä, totrıqlılıq teli. Taiwanğa kilgändä, maqsatlar kiresençä: Pekin utrawnı tizräk üzenä quşırğa teläsä, Washington – wazğiätneñ üzgärmäwen teli.
-Ali Gilmi