Bama Athreya(audio)
Çınbarlıq şul ki mäxkämä tarafınnan qabul itelgän mäsälä bik möhim. Çönki monıñ näticäsendä dönyanıñ qaysı poçmağında ğına eş itmäsen xoquq bozğan korporatsiälär cawapqa tartıla alaçaq Unocal mäsäländä isä süz mäcbüri xezmät qollıq turında
Unocal Dönyanıñ in zur gaz, gaz çığaru şirkäte. Ul başlıça Aziä häm Tönyaq Amerikada eşçänlek alıp bara.Şirkät 90-nçe yıllarda Taliban waqıtında Äfganstanda da gaz çığaru belän qızıqsınğan ide. Läkin çığışı belän äfganstannan bulğan AQŞ diplomatı Zalmay Xalilzad şirkätkä qurqınıçlar turında mäğlümät birgännän soñ ul wazkiçte.Burma mäsäläse şirkät öçen albastığa äylände ,qayber komentatorlar tiskäre mäğlümätneñ mätbuğatta taraluın tuqtatu öçen bälkim dä şirkät mäxkämä protsesın buldırmıy kileşer digän farzalar belderde.Amerika mäxkämälärendä başqa illärdä bulğan ämma AQŞta urnaşqan xalıqara şirkätlär qatnaşqan 30dan artıq mäsälä qarala.Misal öçen Coa-Cola Kolombiada şişäläw fabrikasında Hönär berlege citäkçeläreneñ ezärleklänü, üterelüenä küz yomuda , Exxon Mobil İndoneziädä eşçänlek alıp barğanda xärbilärneñ keşe xoquqların bozuın çitkä qağuda ä azıq tälek şirkäte Del Monte Guatemalada banan eşçelären ezärleklätüdä ğäyeplänä. Atheraya, Unocal mäsäläsäseneñ näticäse böten Dönyada iqtibar belän qarala , çönki ul här urında xalıqara şirkätlärneñ kiläçäktäge eşlärenä täsir itä ala dip söyli
Athreya(audio)
Bez cafalau, hönär berlekläre citäkçeläreneñ üterelüenä yardäm kürsätü turında söylibez Bolar keşeçelekkä qarşı fundamental cinayätlär.Mondıy xällär bulğan illärdä mäxkämä aldına çığu mömkinçelege yuq, çönki anda qanun qağıydälär zäğif.Çönki anda bäğersez xärbi rejimnar utıra häm alar mäsäläne kütärgän här kemne tomalıy ala. Ägär dä bez bolarnı AQŞta kütärep çığa alabız ikän,bu dönyadağı şirkätlärneñ möğämäläsen yaxşırtuda zur täsir yasıyaçaq
Unocal häm başqa şirkätlär östennän mäxkämä protsesı AQŞta 1789nçe yılda qabul itelgän qanunğa esasän başlatıldı. Qısqartılıp ACTA dip yöretelgän qanun çit il keşelärenä , AQŞ watandaşları yäki şirkätläre çit illlärdä genosid, qollıq häm cafalau kebek cinayätlärgä qatnaşsalar alarnı Amerikada mäxkämägä birü xoquqın tanıy.Sonğı yıllarda küp kenä xalıqara şirkätlär täräqi itüçe illärdä xoquqlarnıñ bozıluı säbäple , üzläre öçen eçke kodekslar qabul itte. Misal öçen AQŞnıñ kiyem salım şirkäte GAP çit ildäge partnörlarına törmädä utıruçılarnı qullanu , mäcburi xezmät kebek eşlärne tıya. Ämma xalıqara bizeness citäkçeläre , xalıqara şirkätlärgä kürsätelgän möğämälägä boçılu belän qarıy häm AQŞtan çittä bulğan cinayätlärgä Amerikan mäxkämäläre tıqşınmasqa tieş dip äytä.AQŞta Xalıqara Eşquarlar Şurası prezidentı Thomas Niles keşe xoquqların yaqlau xökümätlärneñ eşe, xalıqara şirkätlär täräqi itüçe illärgä investitsiälär kertä, ägär dä alar arta barğan protseslär aldında qalsa , ul illärdäge proyektlar belän qızıqsınmayaçaq dip söyli. Xoquq yaqlaw oyışmaları Amerikadağı başqa protsesslarnıñ tämamlanuın kötä. Ämma küp närsä Kongresstan bağlı , alar qanunnı köçtä qaldırır mikän. Bush administratsiäse ACTA qanunın Unocal mäsäläsendä qullanmaqa dip täqrarlap kilä. Ämma AQŞ mäxkämäseneñ qararı küp kenä täräqi itüçe illärdä xuplap qarşı alındı. färidä xämit