Accessibility links

Кайнар хәбәр

Xoquq yaqlawçılar Amerikan şirkäte belän möhim kileşügä ireşte


1994nçe yılda Burmada awıl cirendä ber xatın qız ber qulında 2 aylıq qızı aş peşerep torğanda, işekne bärep xärbilär kerä. Alar xatınnnıñ mäcbüri xezmättän qaçqan iren ezli ide. Burma yäki Myanmarda xärbi xunta xakimiättä. Kürsätmä, kürşe Tailanqa gaz ütkärgeçe tözegän xökümät anıñ Fransuz häm amerikan partnörlarına yardem itü öçen buşlay xezmät kürsätü turında ide. Yortqa kergän xärbilär irne taba almağaç xatınğa qatı itep suğıp çığıp kitä, xatın qulındağı bäbi utqa töşä häm soñraq alğan yaraları säbäple ülä. AQŞnıñ keşe xoquqların yaqlawçı advokatları 8yıl alıp barğan köräştän soñ bu atnada , Californiada urnaşqan häm Myanmar-Burmada gaz proyektları östendä eşlägän xalıqara şirkät tözeleş waqıtında xoquqları bozılğan qorbannarnı kompensatsiälärgä mecbür itte . Xoquq yaqlawçılar, Guatemaladan İndoneziägä qädär avtoritar xökümätlär belän xezmättäşlek itkän xalıqara şirkätlär eşläre waqıtındağı xoquq bozular öçen ciñelleräk cawaplılıqqa tartılaçağına işarä bulıp tora dip belderä.

Unocal Corporation şirkäte, 1milliard 200million dollarlıq gaz proyektı östendä eşlägändä urmanda yul açqan häm iminlekne tämin itkän Myanmar armiäseneñ xoquq bozğanın belä ide yäki belergä tieş ide dip belderelde 1996neç yılda Los Anlegestä 15burmalını yaqlap başlatılğan mäxkämä protsesında. Bu burmalılar ezärleklänüdän qurqıp, yäşerenep, başqa isemnär asıtnda yäşi. Unocal xoquq bozular turında ber närsä belmäwen äytep kilde.Nixayät bu atnada California şirkäte häm burmalılarnı wäkillek itkän advokatlar kileşügä ireşülären häm şirkätneñ awıl xalqın kompensatsiäläçägen belderdelär. Burmalı awılçılarnı yaqlağan Waşingtonda urnaşqan Xalıqara Xezmät Xoquqları Fondı direktorı urınbasarı

Bama Athreya(audio)

Çınbarlıq şul ki mäxkämä tarafınnan qabul itelgän mäsälä bik möhim. Çönki monıñ näticäsendä dönyanıñ qaysı poçmağında ğına eş itmäsen xoquq bozğan korporatsiälär cawapqa tartıla alaçaq Unocal mäsäländä isä süz mäcbüri xezmät qollıq turında

Unocal Dönyanıñ in zur gaz, gaz çığaru şirkäte. Ul başlıça Aziä häm Tönyaq Amerikada eşçänlek alıp bara.Şirkät 90-nçe yıllarda Taliban waqıtında Äfganstanda da gaz çığaru belän qızıqsınğan ide. Läkin çığışı belän äfganstannan bulğan AQŞ diplomatı Zalmay Xalilzad şirkätkä qurqınıçlar turında mäğlümät birgännän soñ ul wazkiçte.Burma mäsäläse şirkät öçen albastığa äylände ,qayber komentatorlar tiskäre mäğlümätneñ mätbuğatta taraluın tuqtatu öçen bälkim dä şirkät mäxkämä protsesın buldırmıy kileşer digän farzalar belderde.Amerika mäxkämälärendä başqa illärdä bulğan ämma AQŞta urnaşqan xalıqara şirkätlär qatnaşqan 30dan artıq mäsälä qarala.Misal öçen Coa-Cola Kolombiada şişäläw fabrikasında Hönär berlege citäkçeläreneñ ezärleklänü, üterelüenä küz yomuda , Exxon Mobil İndoneziädä eşçänlek alıp barğanda xärbilärneñ keşe xoquqların bozuın çitkä qağuda ä azıq tälek şirkäte Del Monte Guatemalada banan eşçelären ezärleklätüdä ğäyeplänä. Atheraya, Unocal mäsäläsäseneñ näticäse böten Dönyada iqtibar belän qarala , çönki ul här urında xalıqara şirkätlärneñ kiläçäktäge eşlärenä täsir itä ala dip söyli

Athreya(audio)

Bez cafalau, hönär berlekläre citäkçeläreneñ üterelüenä yardäm kürsätü turında söylibez Bolar keşeçelekkä qarşı fundamental cinayätlär.Mondıy xällär bulğan illärdä mäxkämä aldına çığu mömkinçelege yuq, çönki anda qanun qağıydälär zäğif.Çönki anda bäğersez xärbi rejimnar utıra häm alar mäsäläne kütärgän här kemne tomalıy ala. Ägär dä bez bolarnı AQŞta kütärep çığa alabız ikän,bu dönyadağı şirkätlärneñ möğämäläsen yaxşırtuda zur täsir yasıyaçaq

Unocal häm başqa şirkätlär östennän mäxkämä protsesı AQŞta 1789nçe yılda qabul itelgän qanunğa esasän başlatıldı. Qısqartılıp ACTA dip yöretelgän qanun çit il keşelärenä , AQŞ watandaşları yäki şirkätläre çit illlärdä genosid, qollıq häm cafalau kebek cinayätlärgä qatnaşsalar alarnı Amerikada mäxkämägä birü xoquqın tanıy.Sonğı yıllarda küp kenä xalıqara şirkätlär täräqi itüçe illärdä xoquqlarnıñ bozıluı säbäple , üzläre öçen eçke kodekslar qabul itte. Misal öçen AQŞnıñ kiyem salım şirkäte GAP çit ildäge partnörlarına törmädä utıruçılarnı qullanu , mäcburi xezmät kebek eşlärne tıya. Ämma xalıqara bizeness citäkçeläre , xalıqara şirkätlärgä kürsätelgän möğämälägä boçılu belän qarıy häm AQŞtan çittä bulğan cinayätlärgä Amerikan mäxkämäläre tıqşınmasqa tieş dip äytä.AQŞta Xalıqara Eşquarlar Şurası prezidentı Thomas Niles keşe xoquqların yaqlau xökümätlärneñ eşe, xalıqara şirkätlär täräqi itüçe illärgä investitsiälär kertä, ägär dä alar arta barğan protseslär aldında qalsa , ul illärdäge proyektlar belän qızıqsınmayaçaq dip söyli. Xoquq yaqlaw oyışmaları Amerikadağı başqa protsesslarnıñ tämamlanuın kötä. Ämma küp närsä Kongresstan bağlı , alar qanunnı köçtä qaldırır mikän. Bush administratsiäse ACTA qanunın Unocal mäsäläsendä qullanmaqa dip täqrarlap kilä. Ämma AQŞ mäxkämäseneñ qararı küp kenä täräqi itüçe illärdä xuplap qarşı alındı. färidä xämit
XS
SM
MD
LG