Accessibility links

Кайнар хәбәр

WHO bıyıl böten Dönyada ana-bala sälämätlegen iqtibar üzägenä quya


Dönya Sälämätlek Oyışması (WHO) millionnarça ananıñ tudıru waqıtında, bäbilär, sabilarnıñ çirlär häm başqa faktorlar säbäple ülüen kürenmägän sälämätlek krizisı dip atıy. 7 aprel Dönya Sälämätlek Köne ide . WHO bıyıl böten dänyadağı ana-bala sälämätlegen iqtibar üzägenä kütärä. Oyışmanıñ ütkän atnada iğlan itelgän yaña xisabında da analar,bäbilär häm balalarnıñ sälämätlege turında süz bara.

Atnakiçtä Yaña Dehlidä iğlan itelgän xisapta här yıl 4millionnan artıq bäbi dönyağa küzen açıp 28 kön eçendä ülä, 6.6million bala 5nçe yäşenä kilmi ülä ,3.3 million bala ülü kileş tua dip äytelgän.Analarnıñ zur öleşe täräqi itüçe illärdä ülä.Dönyada arrta qalğan tübän Sahara kebek urınnarda bala tudırğanda ülem qurqınıçı 16dan ber bulsa bay illärdä bu 2800 ber bula . Analarnıñ ülemenä qan yuğaltu, infeksiä, döres eşlänmägän abortlar häm başqaları säbäp. WHO böten bolarğa sälämätlek saqlaw xezmätläreneñ bulmawı , naçar buluı yäki xalıqnıñ ireşä almawı säbäp di . Yarlılıq, suğış, sivil konflikt häm AİDS ülemnärne arttırğan östämä faktorlar ğına Dönyada in küp ana, balanıñ ülgän illärdän berse Äfganstan. Bibigula Jalalabatta yäşi . Ul radiobıznıñ äfgan bülege xabärçesenä küptän tügel genä bala tudırğanda ülgän kürşese turında bolay dip söylägän

Bibigula(audio)

Qayğı bulmağan ber genä yort ta yuq. 3 balası bulğan kürşe xatın 4 nçe märtäbä qorsaqqa ütte. Tudıru waqıtnda min anda idem. Anıñ xäle yaxşı tügel ide. bala tuğaç bez platsenta-soñğılıq öçen köttek. Bik küp qan yuğaltu näticäsendä ul ülde balası yätim qaldı.Bezdä sälämätlek saqlaw üzäge yuq.

Bibigulanıñ söylägännäre dönyanıñ bik küp täräqi itüçe ilendä här kön qabatlanğan xällär. WHOda ğailä häm cämğiät sälämätlege general direktorı Joi Phumaphi yıl sayın 11 million bala 5 yäşenä dä citmi ülä di

Phumaphi(audio)

Min sezneñ belän söyläşkän waqıtta här minut sayın tudırğan yäki yökle ber xatın ülä bu qabul itelmäslek xäl.Şulayuq yılsayın tuqtatıp bula torğan säbäplärdän 4million balanıñ 28kön dä yäşämi ülüe qabul itelmäslek xäl.

Phumaphi bik ğadi çara häm darular belän alarnıñ bik zur öleşen däwalap ,ülemdän qotqarıp bulır ide di.

2005nçe yılğı Dönya Sälämätlek Xisabın ezerläwçelärdän Thomson Prentice süzlärençä,monda süz qıyın yäki ciddi şartlar däwalap bulmıy torğan çirlär turında barmıy,bala belän ananı saqlap qalu öçen küp aqça da yuğarı texnologiä dä kiräk tügel.BMO xisabı çınlap ta täsir yasıy alamı son? Printiss 2005nçe yılğı xisab qaysı illär ana, bala sälämätlegenä ähämiät birä nigezle ayırma yasıy ala dip ışana .Ämma bu täsirlär ozın möddätle , keşelärneñ sälämätlegendä şunduq üzgäreşlärgä kitermiäçäk dip äytä.

Prentiss(audio)

Bez eleke xisaplardan birelgän kiñäşlärneñ kiñ külämdä qabul itelüen beläbez.Küp kenä illär sälämätlek saqlaw sisteması säyäsätlären üzgärtte.

İllärneñ xisabtağı kiñäşlärneñ üz sälämätlek sistemasına kileşle öleşlären aluı töp mäqsat bulıp tora. WHO xisabında xatın qız bala sälämätlegen saqlawda nıq ezleklelek bulırğa tieş dip basım yasala. Yäğni böten yöklelek waqıtı , tudıru ,häm tudırğannan sonğı atna, aylarda ana, bala sälämätlegenä iqtibar itelergä tieş. Prentiss älegä qädär küp kenä illär xatın qız sälämätlelegenä bilgele waqıtlarda ğına ähämiät birep kilde. Yäğni beräwlär yöklelek waqıtında ananı qarap barsa bala tuğaç ähämiät birmiy başlıy .İkençe ber ildä isä balanı tudıruğa ähämiät birelä ämma soñraq bernindi iqtibar bulmıy. WHOnıñ yaña xisabın äzerläwçelärdän Dr Van Lerberghe süzlärençä, xisab illärne 4 törkemgä ayıra , ana-bala ülemen kimetüdä yaxşı progress yasağan, progress aqrın barğan illär, üzgärmi qaluçılar ä dürtençe törkemgä ber waqıtnı progress yasap xäzer naçarlanğan illär kerä

Van Lerberghe(audio)

Albaniä; Ärmänstan, Xorvatiä,Serbiä-Çernogoriä,Makedoniä kebek illär yaxşı progress yasıylar. aqrınraq progress barğan illär Azärbaycan, Bosnia Qırğızstan Latvia, Litva Taciksran . Bu illärdä bala üleme kimegän ämma berençe törkemdäge kebek küp tügel.

İran ana bala sälämätlege ülemne kimetüdä yaxşı progress yasağan illär isemlegenä kertelsä, Rusiä öçen şuluq närsäne äytep bulmıy. Rusiä, Ukraina, Üzbäkstan aqırn qımıldağan illär isemlegendä .Äfganstan ana , bala üleme bik yuğarı bulğan in yaman kategoriägä kertelgän Qazaxstan, Qırğızstan kebek illär ber waqıtnı progress yasap xäzer xälläre naçarlanğan yäğni ana , bala üleme artqan illär rätenä kertelgän WHO yılsayın 6 millionnan artıq balanı vaksin-privıvqa yasap ülemnän qotqarıp bulır ide, bu in yarlı illärdä dä mömkin dip belderä WHO färidä xämit
XS
SM
MD
LG