Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatar matbuğatı çığa başlawğa – 100 yıl


1905 yılda, «Nur» isemle, berençe tatar gäzite çığa başlıy. Tatar gäzitläre, urıs matbuğatına qarağanda, 100 yılğa soñarıp näşer itelä. Ber ğasır buyı, köräş alıp barılğannan soñ, zıyalılar 1905 yılda patşanıñ röxsäten aluğa ireşä. Annan soñ, tatar waqıtlı matbuğatnıñ sanı zur tizlek belän arta başlıy. Qazan däwlät universitetınıñ jurnalistika häm sotsiologiä fakul’tetı dekanı Wasil Ğarifullin, tatar matbuğatınıñ 100 yıllığına bağışlanğan fänni çarada, tübändäge sannarnı kiterä. Matbuğat, yarlarınnan çıqqan köçle ağım kebek, böten Rusiä cirlege basıp aldı. 1905 yıldan başlap 17 yılğa qädär arada, yegermegä yaqın şähärdä, 12läp gazeta häm jurnal näşer itelgän. 17 yılğı inqilabtan soñ, 60tan artıq basma bulğan. Ä annan soñğı çorda, yünäleşläre törledän-törle bulğan gäzitlärneñ küpçelege yabıla, bolşeviklar qul astında eşläwçe basmalar ğına qala. Tatar matbuğatınıñ ikençe kütäreleş waqıtı, 90nçı yıllarğa bulğan, dip äytelde konferensiädä. İnde xäzer, konferensiä materialları cıyıntıqlarınnan ber özek kiterik. Bügenge köndä, Tatarstanda, 680 gäzit häm jurnal çığa. Alarnıñ 84 gäzit häm 21 jurnal – tatar telendä. Tatarstannan çittä, 30lap tatar gäzite çığıp kilä, dip xäbär itä räsmi sannar.

Berençe tatar gäzite «Nur» çığa başlawğa häm tatar matbuğatı barlıqqa kilügä 100 yıl tuluğa bağışlanğan konferensiädä, bu häm başqa faktlar telgä alındı. Jurnalistika bülege dekanı Wasil Ğarifullin, üzeneñ çığışında, matbuğat tarixın öyränü mäsälälärenä tuqtaldı. Anıñ äytüençä, sovet yıllarında «burjuaz» basmalar, dip tamğalanğan gäzit jurnallar, äle haman da, ğalimnär tarafınnan tikşerelmägän. Tatarstan çittä çıqqan tatar gäzitläre häm immigrantlar matbuğatı belän dä, şul uq xäl.

Tatar matbuğatınıñ çişmä başı, «Nur» gäzite wäkilläre dä konferensiädä çığış yasadı. Bu gäzit baştan alıp, xäzergäçä, iğänäçelär, biznes keşeläreneñ şäxsi aqçalarına basılıp kilde. İnde bu konferensiädä, «Nur»çılar, Tatarstannan finanslaw birüne sorarğa buldılar. Çittäge tatarlardan, konferensiädä Nicğardağı häm Seberdäge tatar gäzitlären öyränüçe ğalimnär qatnaştı.

Bikä Timerova.

XS
SM
MD
LG