Bügenge könge tatar milli xäräkäte üzeneñ berençe könnärennän ük qırım tatarları belän qulğa qul totınışıp xäräkät itä. Döres, başlanğıç çorda bu bergälek nığraq, tığızraq elemtälär belän bara ide. Bötentatar ictimaği üzäge qarşında qırım tatarları bülekçäse dä eşläp kilde. Alar kiçergän faciğä xaqında da jurnalistlar arasınnan berençelärdän bulıp Qazan jurnalistları yazıp çıqtılar. Qırım tatarlarınıñ äydämanı Mostafa Cämilev ta berniçä märtäbä qazanda bulıp, törle cıyınnarda qatnaştı. Tatar studentları da, Qırımğa barıp, tuğan illärenä äylänep qaytqan millättäşlärgä yärdäm itep yördelär. Tik soñğı arada mondıy urtaq ğämällär bulmasa da, qırım tatarların onıtıp ta betermilär.
18 may könendä dä, Tatar ictimaği üzägeneñ ber qanatı, Qazannıñ Qamal teatrı qarşında Qırım tatarların deportatsiälägängä bağışlap piket ütkärde. Piketta qırım tatarlarınıñ “Watan” cämğiäte, tatar yäşläreneñ “Şärıq” klubı aktivistları da qatnaştı. Monnan tış, ber törkem tatar yäşläre, Qazanda, Stalin repressiäse qorbannarına bağışlanğan häykälgä çäçäklär quyu çarası da oyıştırdılar. Älege häykälgä telägän keşelär kön däwamında çäçäklär quyıp tordılar.
Ä qırım tatarları yazmışı, şul isäptän deportatsiäläw dä Rusiä tatarlarına da turıdan turı qağıla. Tarixçılar mäsälän, Stalin, Rusiä tatarlarına da qırım tatarları yazmışın äzerli başlağan bulğan dilär. Älbättä, Stalinnıñ bu niätläre tormışqa aşmıy qalsa da , qırımda yäşäwçe 6 meñ Rusiä tatarı qırım tatarları belän bergä Qazaqstan dalalarına sörelä.
Qırım tatarları faciğäse tatar ädäbiätendä dä çağılış tapqan. Mäsälän, Tuqay premiäse lawreatı, yazuçı Mirğaziän Yunısnıñ qırım tatarları turındağı äsäre bar. Älege äsärendä, yazuçı, çınbarlıqta bulğannı süz belän surätläp birä. Qırım tatarları tuğan illärennän sörelgäç, Qırımdağı öç tatar awılı sörelmiçä qala. Xäyer, bu waqiğa turında Mirğaziän Yunısnı üzen tıñlap ütik äle
Bu waqiğa turında min korabl'dä xezmät itkändä işettem. Anı, iserek waqıtında miña şunda qatnaşqan keşe söyläde. Sivaş tiräsendä, 3 qırım tatar awılın sörmiçä qaldıralar, onıtıp. Soñınnan prikaz birelä, alarnı sörergä. Awıl xalqın ber iske barja töilär dä, Azov diñgezendä batırıp üterälär Yazuçı Mirğaziän Yunısnıñ Qırımdağı millättäşlärebez yazmışına bağışlanğan , basılmağan başqa äsärläre dä bar. Alar da çınbarlıqta bulğan xällär di, yazuçı.
Suğış betkännän soñ, 32 qırım tatar ofitserı Qırımğa qaytalar. Alar arasında Rokosovskiynıñ razvedka başlığı da bula. Alar, Qırım citäkçeläre belän söyläşülär alıp baralar, ğailälären Qırımğa qaytartu buyınça. Alarnı, röxsät biräbez dip, aldap yörilär. Häm ber tönne bötenesen dä diärlek taş çığara torğan karyerğa alıp barıp atıp üterälär. Barı tik berse genä qotılıp qala Älbättä, Qırım tatarları faciğäse xaqında böten döreslek äle xalıqqa barıp citmägän di, Mirğaziän Yunıs. Rusiä, başqa qorallar belän ber rättän, süz qoralın da qullana, şunıñ yärdämendä, ğadi xalıqtan doşman obrazı tudıra häm bu xalıqnı yuq itär öçen köç tügä başlıy dip sanıy yazuçı. Qırım tatarları turında faşistlarğa satılğannar digän uydırmada şuçı obrazlarnıñ berse di ul. Häm ul uydırmalarnı yuqqa çığarır öçen şaqtıy köç tügärgä kiräk dip sanıy.
Räfis Cämdixan
