Rusiäneñ törle töbäklärennän 40-tan artıq ekologist atom energiäsen üsterü planınnan vaz kiçärgä çaqırıp prezident Putin häm xökümät başlığı Fradkovqa açıq xat belän möräcäğät ittelär. Bu xat atom energiäseneñ elekke ministere Yevgeniy Adamovnıñ bu ay başlarında qulğa alınuı uñayınnan yazılğan. Adamov AQŞnıñ taläbenä esasän Şvetsariädä qulğa alındı. Ul Rusiäneñ atom iminlegen yaxşırtu öçen birelgän fondlarnı üzläşterüdä ğäyeplänä. Rusiä prokuraturası da Adamovnı urlauda häm xakimiäte belän yauızlanuda ğäyepläp anıñ Rusiägä tapşırıluın taläp itä. Xatqa qul quyuçılarnıñ berse, Rusiäneñ Tabiği Möhitnı saqlay buyınça säyäsät üzägeneñ direktorı Aleksey Yablokov radiobıznıñ Mäskäv xäbärçesenä bolay dide.
Audio
"Atom tarmağı naçar xäldä. Adamov fondlarnı üzläştergän berdän-ber şäxes tügel, anda qaraqlar bar häm eşläv disiplinası yomışaq , vazğiät qabul itelmäslek däräcädä häm bu bezne borçıy. Adamovnıñ qulğa alınuı faktınnan häm diqqätneñ industriäneñ bu tarmağına yünälgän buluınnan faydalanıp, bez Adamov qına tügel, bu tarmaq tulısınça krizis xälendä dip belderäbez."
Yablokovnıñ süzlärençä. xökümätneñ üstämä 50 atom raktorı tözü planı cavapsızlıq bulıp tora häm Çernobıldağna oxşaş faciğägä alıp bara ala.
Audio
"Atom ölkäsendäge xäzer şartlarda, yäğni disiplin yomışaq, urlaular bulğanda, iminlek çaraları citärlek bulmağanda, xökümätneñ ike yıl elek ozın möddät eçendä 50 atom reaktorın tüzärgä qarar birüe tilelek bulıp tora dip äytäbez. Bezneñ öçen xökmätneñ bu qararı cavapsızlıq bulıp tora. Ul ğämälgä quyılsa, ikençe Çernobıl qotılğısız bulaçaq."
Radiobız xäbärçese tırışıp qarasa da, bu xaqta Atom Energiäse agentlığınnan kommentar birerlek keşe taba almağan. Bügenge köndä Rusiädä 31 atom stansiäse bar. Tabiği mohitnı saqlauçı törkemnär atom stansiäläre naçar xäldä, qayberläre tözätügä moxtac dip belderep kilälär. İñ yış telgä alnığnı Çiläbe yanındağı Mayaq stansiäse. Ul mohitkä häm suğa zur külämdä radiatsiä çığaruda ğäyeplänä. Näticädä soñğı 30 yılda yaman şeşek auıruı belän xasatalanğannar sanı 20 protsenttan küberäkkä artqan häm nurlanudan ir-atlar belän xatın-qılarnıñ yartısı qısır xälgä kilgän dip xisaplana. Yäşellär xakimiätlärne möhitkä kilä torğan zian turında tikşerülär ütkärmiçä, iskerep betkän atom reaktorlarınnan faydalanu möddäten ozaytuda da ğäyeplilär. Yablokov Rusiäneñ cil, qoyaş kebek alternativ energiä çığanaqları citärlek bulsa da, alardan tieşençä faydalanılmıy. Bügenge köndä Russiäneñ energetika ixtiacınıñ 10 protsenttan kimeräge genä alternativ çığanaqlardan tämin itelä. Anı 20 protsentqa citkerü mömkin dip belderde.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Atom tarmağı naçar xäldä. Adamov fondlarnı üzläştergän berdän-ber şäxes tügel, anda qaraqlar bar häm eşläv disiplinası yomışaq , vazğiät qabul itelmäslek däräcädä häm bu bezne borçıy. Adamovnıñ qulğa alınuı faktınnan häm diqqätneñ industriäneñ bu tarmağına yünälgän buluınnan faydalanıp, bez Adamov qına tügel, bu tarmaq tulısınça krizis xälendä dip belderäbez."
Yablokovnıñ süzlärençä. xökümätneñ üstämä 50 atom raktorı tözü planı cavapsızlıq bulıp tora häm Çernobıldağna oxşaş faciğägä alıp bara ala.
Audio
"Atom ölkäsendäge xäzer şartlarda, yäğni disiplin yomışaq, urlaular bulğanda, iminlek çaraları citärlek bulmağanda, xökümätneñ ike yıl elek ozın möddät eçendä 50 atom reaktorın tüzärgä qarar birüe tilelek bulıp tora dip äytäbez. Bezneñ öçen xökmätneñ bu qararı cavapsızlıq bulıp tora. Ul ğämälgä quyılsa, ikençe Çernobıl qotılğısız bulaçaq."
Radiobız xäbärçese tırışıp qarasa da, bu xaqta Atom Energiäse agentlığınnan kommentar birerlek keşe taba almağan. Bügenge köndä Rusiädä 31 atom stansiäse bar. Tabiği mohitnı saqlauçı törkemnär atom stansiäläre naçar xäldä, qayberläre tözätügä moxtac dip belderep kilälär. İñ yış telgä alnığnı Çiläbe yanındağı Mayaq stansiäse. Ul mohitkä häm suğa zur külämdä radiatsiä çığaruda ğäyeplänä. Näticädä soñğı 30 yılda yaman şeşek auıruı belän xasatalanğannar sanı 20 protsenttan küberäkkä artqan häm nurlanudan ir-atlar belän xatın-qılarnıñ yartısı qısır xälgä kilgän dip xisaplana. Yäşellär xakimiätlärne möhitkä kilä torğan zian turında tikşerülär ütkärmiçä, iskerep betkän atom reaktorlarınnan faydalanu möddäten ozaytuda da ğäyeplilär. Yablokov Rusiäneñ cil, qoyaş kebek alternativ energiä çığanaqları citärlek bulsa da, alardan tieşençä faydalanılmıy. Bügenge köndä Russiäneñ energetika ixtiacınıñ 10 protsenttan kimeräge genä alternativ çığanaqlardan tämin itelä. Anı 20 protsentqa citkerü mömkin dip belderde.
Färit İdelle, Praga.