Britaniä tışqı eşlär ministrı Jack Straw barıber, oppozisiä wäkile Liam Fox kebek kisken tügel ide. Fox isä parlamentta, mäyetne kürgäç min anıñ mäyet bulğanın äytä alam, digän ide.
Britaniä parlamentı referendumnı kiläse yıl başlarında uzdırırğa qarar qıldı. Straw süzlärenä qarağanda, Britaniä tawış birüne kiçekterde genä, ideanı bötenläy yuq itmäde:
"Yevropa Berlegendäge partnerlar häm Berlek xökümätläre belän söyläşülär uzdırırğa kiräk bulaçaq. Berençe oçraşu häm kiñäşläşü mömkinlege kiläse atna azağında bulır, anda däwlät häm xökümät başlıqları Yevropa Şurasında oçraşaçaq. Bez älbättä wazğiätne küzätep baraçaqbız," dide Straw.
Jack Strawnıñ bu süzläre Britaniäneñ, Yevropa Berlege konstitusiäsen raslaw eşeneñ kiçekterelü säbäben üz östenä alası kilmägänen kürsätä. London, 16 yün könne Brüsseldä ütäçäk söyläşülärne kötä.
Britaniä xökümäte şulay uq 1 yüldän Yevropa Berlegeneñ çirattağı räislegen üzenä alğaç, nizaqnı çişer dip ömetlänä. Ämma qayber işarälär bik ışanıçlı tügel. Britaniä Berlekneñ başqa citäkçeläre belän aldağı 2007dän alıp 2013nçı yılğa qadärgä büdjet mäsäläsendä urtaq tel taba almıy. Fransiä belän Germaniä, küptän inde Britaniägä äle 1984nçe yılda premyer-ministr Margaret Thatcher zamanında birelgän taşlamanı beterü yulların ezli. Ul çaqta Britaniä iqtisadı küpkä naçarraq xäldä ide.
"The Wall Street Journal" gazetınıñ Londondağı xäbärçese Marc Champion Azatlıq radiosına, Fransiä belän Germaniäneñ, Britäniägä taşlamalar yasarğa käyefe yuq, dide.
"Büdjet mäsäläseneñ körçekkä kilep terälüeneñ ike yağı bar. Berençedän, bu kiñäyü öçen möhim. Älegä 10 ğına däwlät kertelgän. İkençedän, ber yaqtan Britaniä, ikençe yaqtan Fransiä häm Germaniä arasında, Yevropanıñ iqtisadın qaysı yünäleştä tärräqi itü turında zur bäxäs bara. Germaniä kanslerı Şrödernıñ közen ütäçäk saylawlarda ciñelü ixtimalı artqauı, Fransiä prezidentı Chiracnıñ üz ilendä konstitusiäne raslata almawı belän bu ike citäkçeneñ pozisiäläre nıq köçsezlände. Şulay itep alar köräşne däwam iter öçen büdjet mäsäläsen kütärde," dide amerikan basması xäbärçese.
Büdjet mäsäläsendä çıqqan qarşılıqlar, Yevropa Berlegeneñ kiñäyüenä qomaçawlar häm yevro bäyäseneñ töşüenä kiterer digän qurqular bar.
Luxembour premyer-ministrı häm Yevropa Berlege cıyını räise Jean-Claude Juncker – kompromis täqdim itte. Germaniä büdjetqa 1%tan alıp 1.06%qa qadär tabışnı artırırğa wäğdä itkän. Ämma monıñ şartı – Britaniäneñ taşlamalardan baş tartuı.
Moña qarşı çıqqan oppozisiä Britaniädä zur köçkä iä. Läkin älege täqdim premyer Blairnı qızıqsındırmıy qalmas, dip farazlana, çönki Blair üzen Yevropa Berlegen krizistan çığaruçı bularaq kürergä teli. Şul uq waqıtta Blair, Britaniäneñ Yevropa Berlege nindi bulırğa tieş digän xıyallarınnan da waz kiçmi. Bolarnıñ barısın da başqaru öçen Blairğa yül ayında mömkinlek açılaçaq. 1 yüldän Britaniä Yevropa Berlegeneñ çirattağı räise bulaçaq. Marc Champion däwam itä:
"Blairnıñ Yevropa Berlege prezidentı buluı – kötelmägänräk xäl. Bu aña Britaniä mänfäğätlären yaqlarğa kübräk wäkälätlär birä. Ämma Fransiä belän Germaniä dä üz yaqlarına qayıra – konstitusiäne raslaw eşen däwam itä, alarnıñ xäzerge wazğiätne häm Yevropa alğan yünäleşne kontroldä totırğa tırışa," dide Champion.
Fransiäneñ Yevropa Berlege konstitusiäsen kire qağuı – Blairğa qulay kilde. London ber qayçan da bu säyäsi berlekne artıq yaqlmadı, fransuzlarnıñ tawış birüennän soñ Britaniä yaña köç belän – başqa tör Yevropa tözüne yaqlıy başladı – federalizm häm üzäkläşterüne kimetep, kübräk liberal Yevropa tözü.
Ber süz belän äytkändä, Tony Blair Yevropa Berlegen kiñäytep Yevropa buylap irekle säwdä zonasın buldıruğa taba eşlär dip farazlana. Fransiä prezidentı Chirac bu täqdimgä qarşı bulırğa mömkin, Fransiä, Berlekneñ kiñäyüe belän üzeneñ üzäk pozisiäsen yuğaltır dip qurqa.
Blairğa isä, üz köntärtiben alğa sörer öçen Yevropanıñ yaqlawı kiräk. Yaqlaw tabır öçen – büdjet taşlamalarınnan baş tartırğa kiräk. Ägär dä inde bolarnıñ berse dä tormışqa aşmasa, Luxembourg premyer-ministrı Juncker süzlärençä, Yevropanıñ zur awırlıqları Yevropadağı tirän krizisqa kiteräçäk".
Alsu Qormaş
Britaniä parlamentı referendumnı kiläse yıl başlarında uzdırırğa qarar qıldı. Straw süzlärenä qarağanda, Britaniä tawış birüne kiçekterde genä, ideanı bötenläy yuq itmäde:
"Yevropa Berlegendäge partnerlar häm Berlek xökümätläre belän söyläşülär uzdırırğa kiräk bulaçaq. Berençe oçraşu häm kiñäşläşü mömkinlege kiläse atna azağında bulır, anda däwlät häm xökümät başlıqları Yevropa Şurasında oçraşaçaq. Bez älbättä wazğiätne küzätep baraçaqbız," dide Straw.
Jack Strawnıñ bu süzläre Britaniäneñ, Yevropa Berlege konstitusiäsen raslaw eşeneñ kiçekterelü säbäben üz östenä alası kilmägänen kürsätä. London, 16 yün könne Brüsseldä ütäçäk söyläşülärne kötä.
Britaniä xökümäte şulay uq 1 yüldän Yevropa Berlegeneñ çirattağı räislegen üzenä alğaç, nizaqnı çişer dip ömetlänä. Ämma qayber işarälär bik ışanıçlı tügel. Britaniä Berlekneñ başqa citäkçeläre belän aldağı 2007dän alıp 2013nçı yılğa qadärgä büdjet mäsäläsendä urtaq tel taba almıy. Fransiä belän Germaniä, küptän inde Britaniägä äle 1984nçe yılda premyer-ministr Margaret Thatcher zamanında birelgän taşlamanı beterü yulların ezli. Ul çaqta Britaniä iqtisadı küpkä naçarraq xäldä ide.
"The Wall Street Journal" gazetınıñ Londondağı xäbärçese Marc Champion Azatlıq radiosına, Fransiä belän Germaniäneñ, Britäniägä taşlamalar yasarğa käyefe yuq, dide.
"Büdjet mäsäläseneñ körçekkä kilep terälüeneñ ike yağı bar. Berençedän, bu kiñäyü öçen möhim. Älegä 10 ğına däwlät kertelgän. İkençedän, ber yaqtan Britaniä, ikençe yaqtan Fransiä häm Germaniä arasında, Yevropanıñ iqtisadın qaysı yünäleştä tärräqi itü turında zur bäxäs bara. Germaniä kanslerı Şrödernıñ közen ütäçäk saylawlarda ciñelü ixtimalı artqauı, Fransiä prezidentı Chiracnıñ üz ilendä konstitusiäne raslata almawı belän bu ike citäkçeneñ pozisiäläre nıq köçsezlände. Şulay itep alar köräşne däwam iter öçen büdjet mäsäläsen kütärde," dide amerikan basması xäbärçese.
Büdjet mäsäläsendä çıqqan qarşılıqlar, Yevropa Berlegeneñ kiñäyüenä qomaçawlar häm yevro bäyäseneñ töşüenä kiterer digän qurqular bar.
Luxembour premyer-ministrı häm Yevropa Berlege cıyını räise Jean-Claude Juncker – kompromis täqdim itte. Germaniä büdjetqa 1%tan alıp 1.06%qa qadär tabışnı artırırğa wäğdä itkän. Ämma monıñ şartı – Britaniäneñ taşlamalardan baş tartuı.
Moña qarşı çıqqan oppozisiä Britaniädä zur köçkä iä. Läkin älege täqdim premyer Blairnı qızıqsındırmıy qalmas, dip farazlana, çönki Blair üzen Yevropa Berlegen krizistan çığaruçı bularaq kürergä teli. Şul uq waqıtta Blair, Britaniäneñ Yevropa Berlege nindi bulırğa tieş digän xıyallarınnan da waz kiçmi. Bolarnıñ barısın da başqaru öçen Blairğa yül ayında mömkinlek açılaçaq. 1 yüldän Britaniä Yevropa Berlegeneñ çirattağı räise bulaçaq. Marc Champion däwam itä:
"Blairnıñ Yevropa Berlege prezidentı buluı – kötelmägänräk xäl. Bu aña Britaniä mänfäğätlären yaqlarğa kübräk wäkälätlär birä. Ämma Fransiä belän Germaniä dä üz yaqlarına qayıra – konstitusiäne raslaw eşen däwam itä, alarnıñ xäzerge wazğiätne häm Yevropa alğan yünäleşne kontroldä totırğa tırışa," dide Champion.
Fransiäneñ Yevropa Berlege konstitusiäsen kire qağuı – Blairğa qulay kilde. London ber qayçan da bu säyäsi berlekne artıq yaqlmadı, fransuzlarnıñ tawış birüennän soñ Britaniä yaña köç belän – başqa tör Yevropa tözüne yaqlıy başladı – federalizm häm üzäkläşterüne kimetep, kübräk liberal Yevropa tözü.
Ber süz belän äytkändä, Tony Blair Yevropa Berlegen kiñäytep Yevropa buylap irekle säwdä zonasın buldıruğa taba eşlär dip farazlana. Fransiä prezidentı Chirac bu täqdimgä qarşı bulırğa mömkin, Fransiä, Berlekneñ kiñäyüe belän üzeneñ üzäk pozisiäsen yuğaltır dip qurqa.
Blairğa isä, üz köntärtiben alğa sörer öçen Yevropanıñ yaqlawı kiräk. Yaqlaw tabır öçen – büdjet taşlamalarınnan baş tartırğa kiräk. Ägär dä inde bolarnıñ berse dä tormışqa aşmasa, Luxembourg premyer-ministrı Juncker süzlärençä, Yevropanıñ zur awırlıqları Yevropadağı tirän krizisqa kiteräçäk".
Alsu Qormaş