Ğadi keşelärneñ xoquqların dönya buylap yaqlawçı keşelär, 16 yun könne Qazanda cıyıldı. Ombudsmennar konferensiäse «Zamança mädäniätlärneñ totrıqlı üseşe bularaq tolerantlıq» digän isem astında ütte. Oyıştıruçılar arasında, Yevropa Şurasınıñ keşe xoquqları öçen cawaplı komissarı, Tatarstandağı keşe xoquqları öçen cawaplı keşe, Tatarstan parlamentı da bar. Fänni-ğämäli cıyın, Evropa illäre, här Rusiä ölkäse wäkile, Tatarstan häm Başqortstan räsmi keşeläre qatnaşlığında ütä. Rusiäneñ keşe xoquqları öçen cawaplısı Vladimir Lukin, çığış yasağanda, qayber belderülär yasadı. Mäsälän ul «Rusiä urıslar öçen» digän belderü yasawçılarnı gäyep itte, mondıy süzlär ilne tarqatuğa ğına kiterä ala, dide. Vladimir Lukin şulay uq, cirle xalıqqa mädäniätlär belän yaqın bulğan illärdän kilgän qaçaqlarnı kertmäw, yäki kilergä röxsät itmäw, däwlät mänfäğätlärendäge säyäsät tügel, dip tä belderde. Ämma şul uq waqıtta, anıñ fikerençä, çittän kilüçelärgä dä, cirle xalıqnıñ ğöref-gädätlärenä, yäşäw räweşenä tüzemleräk bulu kiräklegenä basım yasadı. Federal iminlek xezmäteneñ elekke başlığı, ä xäzer parlament räise urınbasarı Aleksandr Gusev, keşe xoquqları yassılığında federalizm mäs’äläläre xaqında çığış yasadı, keşe xoquqları öçen cawaplı keşelärneñ eşen Rusiä häm anıñ watandaşları öçen bik kiräkle häm möhim eş itep atadı.
Jurnalistlarnıñ iğtibarın xalıqara Xelsinki törkeme oyışması citäkçese, tanılğan xoquq yaqlawçı Lyudmila Alekseyeva cälep itte. Anıñ xäbärçelär äyländerep aldı häm törledän törle temağa sorawlar yawdırdı. Ul mäsälän, töbäk citäkçelären östän bilgeläw turındağı mäğlüm qanunı, keşe xoquqların bozu, dip bäyäläde, cirle saylawçılar, kemneñ qul astında yäşärgä teläwe turında üzläre xäl itärgä tieş, dide. Rusiä kebek däwlät, unitar bulıp, berdämlegen saqlıy almayaçaq, töbäklärneñ mänfäğätläre isäpkä alınğan, cirle xalıq üze xäl itä alğan oçraqta ğına, ilneñ bötenlege saqlanaçaq, dide ul. Tatarstandağı xälne bäylägändä Lyudmila Alekseeva, monda keşe xoquqları belän bulğan xäl, iñ awır da tügel, iñ yaxşısı da tügel, dide. Xalıqara Xelsinki törkeme citäkçese Lyumdila Alekseeva fikerläre belän deputat Razil Wäliev ta, küpmeder däräcädä kileşä. Ul bu konferensiädä, Tatarstandağı millätlär xoquqları turında çığış yasıy. Razil Wäliev fikerençä, millätlär xoquqları turında ombudsmennar belergä tieş. «Qazandağı urıs keşeläre, mäsälän, bar mömkinlekkä dä iyä, ä Mäskäwdäge tatarlarnıñ, millätlären üster öçen, mäktäbe dä, yuğarı uqu yortı da, teatrı da, kitabı da yuq. Bu mäsälälärne bez, xalıqara däräcädä dä kütärergä tieş.»
Keşe xoquqları öçen cawaplı wäkillärneñ cıyılışında, Macarstan, Azerbaycan, Makedoniä häm başqa illärdäge wäzğiät xaqında mäğlümat tıñlandı. Tatarstanda tüzemlelek tärbiäläwneñ missalları xaqında islam häm pravoslav dine wäkilläre çığış yasadı. Konferensiä äle berniçä kön baraçaq, axırğı qararlarğa nindi teläk-täqdimnär kerteler, älegä bilgele tügel.
Bikä Timerova.
