Accessibility links

Кайнар хәбәр

Qol Şärif mäçete açıldı


Monnan 453 yıl elek Qazan xanlığınıñ töp mäçete Qol Şärif dip xalıq telenä kergän, tarix säxifälärenä terkälep qalğan mäçet cimerelä. 1990 yıllarda başlanğan milli yañarış, Tatarstan möstäqillelege öçen köräş barışında, Qazan kirmänendä Qol Şärif mäçeten yañadan tergezü kiräklege xaqında süz quzğatıldı. 1996 yılda Tatarstan prezidentı bu xaqta üzeneñ Färmanın çığardı. Mäçet proyektına bäyge iğlan itelde. Şuşı waqıttan soñ tuğız yıl uzğaç, mäçet, möselmannar öçen izge kön sanalğan comğa könendä, berniçä meñ möselman, çaqırılğan qunaqlar qatnaşında Qol Şärif mäçeten açu tantanası buldı.
Qol Şärif mäçeten açu tantanalarınnan xäbärlär birüne däwam itäbez. Bäyräm räsmi çığışlar belän başlandı. İñ berençe itep, Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievkä süz birelde. Anıñ çığışınnan qayber özeklär.
Bügen xalqıbıznıñ ğasırlar buyı küñel türendä yörgän iñ izge xıyalı tormışqa aştı. Bez barıbız da bu dulqınlandırğıç waqiğanıñ şahitları. Qol Şärif mäçete xalqıbız xozurına kire qaytarıldı. 450 yıldan artıq waqıt uzğannan soñ,tarixnıñ özeler-özelmäs ceben yalğap cibärü häm anı mäñgeläşterü bäxete näq menä bezgä nasıyp buldı. Bu ğasırı ğämälebez belän bez üzebezneñ ğorur, taza ruxlı xalıq ikänebezne rasladıq.
Tuğız yıl elek, 1996 yılnıñ fevralendä, Tatarstan respublikası prezidentınıñ “Qazan Kremle ansamblen saqlaw, üsterü häm faydalanu konzepsiäse turında” Ukazı nigezendä bez Qol Şärif mäçete tözeläçäk şuşı urında tantanalı töstä istälekle taş salğan idek. Şul uq Ukazda Blagoveşçensk soborın tözekländerü turında da qarar qabul itelde. Bu – tarixi xaqiqät häm dinnär arasında tatulıq urnaştıruçı ğämäl buldı.
Tatarstan respublikası Xökümäte, Däwlät sovetı isemennän häm şäxsän üz isememnän sezne Qol Şärif mäçete açılu bäyräme belän çın yöräktän qotlıym häm şatlanam.
Bügenge istälekle waqiğanıñ Qazannıñ meñyıllıq yubileena turı kilüe oçraqlı xäl tügel. Kürenekle cämäğät häm din eşleklese, Qazan Kremle mäçeteneñ imamı Qol Şärif – Qazan tarixında tirän ez qaldırğan şäxes. Şağir, köräşçe häm aqıl iäse, säyet Qol Şärif üzeneñ şäkertläre, därwişlär häm sufilar belän şähärne doşmannardan saqlap häläk bula. Ul üzeneñ ber xezmätendä: “Min yaw qırın taşlap qaça torğan keşe tügelmen”, - dip yazğan. Häm ul, näq üze yazğança, ğömereneñ soñğı mizgellärenä qädär üz mäçeten yaqlap yaw qırında yatıp qalğan.
Bez tuğız yıl elek Qol Şärif mäçeteneñ iñ yaxşı proyektına açıq konkurs iğlan ittek. Anda arxitektorlar Şamil Latıypov, İskändär Säyfullin, Ayvar Sattarov ciñep çıqtı. Alar borınğı mäçetebezneñ tarixi dälillären dä, dönya täcribäsen dä, cirle ğöref-ğadätlärne dä isäpkä alıp eşlädelär. Alarnıñ ostalığı häm olı xezmäte näticäsendä mäçet Kreml' ansamblen tulılandırdı häm anı tağın da güzälleräk itte.
Bu kürkäm bina Kreml'gä dä, ğomumän Qazannıñ tarixi üzägenä, tuğan cirebezgä iman nurı sibep tora. Mäçetneñ kükkä oçqan manaraları, kük tösendäge gömbäze tarixıbız, ruxi häm matdi xäzinälärebez turında kübräk uylanırğa kiräklegen iskärtä kebek. Alar bezneñ üzañıbızğa uñay yoğıntı yasıy.
Qol Şärif mäçete – respublikabız märkäzeneñ töp mäçete genä tügel. Ul – Qazannıñ häm Tatarstannıñ yaña simvolı, böten tatar dönyasın üzenä cälep itüçe tarixi üzäk. Ul – bezneñ ütkänne ciläçägebezgä totaştıruçı tarixi küper.
Qayçandır Qol Şärif bolay dip yazğan:
Ğäcäyep ber cay-räxätter cihanda bu Qazan şähäre!
Ğälämdä yuqtır bu tikle tuğanlıq wä iminlek şähre.
Qazanday tözek şähri bulmas dönyada hiçvakıt,
Qazannan köç alalardır niçaqlı bu cihan şähre.
Yañarıp kilüçe Kreml’ne kürsä, ul bügen dä şuşı yullarnı qabatlar ide dip uylıym. Qol Şärif mäçeteneñ işekläre imanğa omtılğan härkemgä açıq bulaçaq. Monda härberebez üzen borçığan sorawlarğa tögäl häm dälille cawaplar tabarlar dip ışana. Şul uq waqıtta, bu ğibädät qılu urını ğına tügel. Qol Şärif mäçete bik üzençälekle muzeylar kompleksına äylänäçäk. Bezneñ burıç – islamnıñ burıçı ğına tügel, anıñ sabır xolıqlı, başqa dinnärgä ixtiramlı din ikänen dä kürsätü. İmanım qamıl: Qol Şärif mäçete keşene tınıçlıqqa,tatulıqqa, sabırlıqqa, üzara ixtiramğa öndäwçe sawaplı urın bulır. Bez anı böten dönya islam muzeye itep küzallıybız. Amin, şulay bulsın. Bu mäçetne çın mäğnäsendä böten xalıq tözede. İñ berençe räxmätne min awıl xezmätçännärenä äyter idem. Mäçet tözeleşenä üz öleşlären başlap alar kertte: mul uñış üsterep mäçet fondına tapşırdılar. Ğömer-ğomergä izge sanalğan ikmäk izge eşneñ nigez taşı buldı. Älbättä, bu mähabät mäçetne tözüdä töp sponsor “Tatneft'” cämğiäte xälitkeç rol' uynadı, küp kenä başqa oyışmalar häm predpriätielär, ayırım grajdannar ixlas küñeldän üz öleşlären kerttelär.
Qayber çit illär bu izge eştä eçkersez qatnaştılar. Mäsälän, İran kelämnär büläk itte, Ğäräp Ämirlege aqçalata bulıştı, Törkiä tözekländerü eşendä qatnaştı. Tözüçelärgä häm Qol Şärif fondı xezmätkärlärenä ayıruça zur räxmät belderäm. Mäçet tözeleşenä xälennän kilgänçä üz öleşen kertkän härkemneñ iseme “İzgelek” digän istälek kitabında mäñgelekkä urın alaçaq. Sezneñ härberegez olı ixtiramğa layıqlı. Barığızğa da Xodaynıñ räxmäte yausın, äcer sawapları, ike dönya räxäte nasıyp bulsın sezgä, ğäziz qärdäşlär.
Prezidenttan soñ, İslam konferensiäse oyışması general' särkätibe, bu İslam illäre arasında olı däräcäle oyışma sanala, Äkmäletdin İxsanoglu çığış yasadı. Ul üze törek millätennän bulsa da, ğäräp telendä söyläde. Qazannıñ, tatarlarnıñ İslam dönyasında zur rol' totuların bilgeläp ütte.
Äkmäletdin İxsan oğludan soñ, süz Rusiä möftiläre şurası räise , möfti Rawil Gaynetdinovka birelde. Rusiä möftiläre şurası räise Rawil xäzrät Gaynetdin çığışınnan soñ, Tatarstan möftie Ğosman xäzrät İsxaqi söyläde. Räsmi tantanada çığış yasawçılar arasında, mäçet tözeleşenä iñ küp yärdäm itkän Tatneft' şirkäte citäkçese Şäfäğät Täxäutdinov ta buldı.
Şundıy tantanalı çığışlardan soñ Qol Şärif mäçeten açu tantanası başlandı. Ğädättä, Rusiädä berär yaña bina, yäki başqa obyektlarnı açqanda qızıl tasma kisälär. Qol Şärif mäçeten açu başqaçaraq buldı. Tatar, urıs, ğäräp tellärendäge Qol Şärif mäçete dip yazılğan elmä taqtadan yapmanı tartıp töşerü buldı. Mäçettä berençe comğa namazı da uqıldı. Tatarstan räsmiläre, prezident, Däwlät Şurası räise dä Comğa namazında qatnaştılar. Döresräge doğa qılındı, namaz uquçılarnı küzättelär. Şulay uq, Qazanda ütkän Qor’än xafizlar konkursında berençelekne alğan xafizlar qor'än uqıdılar.
Räfis Cämdixan
XS
SM
MD
LG