Törkiä bu atnada Avropa Berlegenä (AB) tağın ber adım yaqınlaştı sıman. Mäğlüm, 3 Ükteberdä AB belän Törkiä arasında urtaqlıq mäsäläsendä söyläşülär başlanırğa tieş. Ä Fransiä belän Hollandiädä ütkärelgän referendumda xalıqnıñ küpçelege AB konstitutsiäsen raslamağaç, monıñ östäwenä Almaniädä dä Törkiägä qarşı bulğan Xristain Demokratlar Partiäseneñ saylawlarda otu ixtimalı köçäygäç, Törkiägä AB-ndä tulı ağzalıq birelmiçä, mäxsüs urtaqlıq statusı ğına bireläçäk digän spekulatif xäbärlär artqan ide. Inde Ankaranıñ şuşı qurquı betkängä oxşıy. Çönki AB Komisiäseneñ bu atnada bulıp alğan utırışında Törkiäneñ ağzalığı mäsäläse qaraldı häm Törkiägä tulı ağzalıq yulınıñ yabıq bulmawı belderelde. AB Komisiäseneñ kiñäyü öçen cawaplı ağzası çığışı belän Fin Olli Rehn mätbuğat konferensiäsendä “Törkiä belän söyläşülär 3 Üktäberdä başlanaçaq” dip belderde. Ul ayruça “maqsat Törkiäneñ tulı ağzalığı, ämma qayçan bulaçağı xäzerdän ük bilgele tügel, iñ irtä 2014 yılda bulır” dip äytte. Ankara şuşı täräqqiät belän bik qänäğät buldı. Läkin bu yul bik ozın häm törle kirtälär belän tulğan. Törkiä AB taläp itkän törle 20 mäsälädä reformalar yaki taşlamalar yasarğa tieş bulaçaq.
Bu atnada Yämän başqalası Sanada İslam Konferensiäse Oyışmasınıñ (İKO) tışqı eşlär ministrlarınıñ oçraşuwı buldı. Bu oçraşuda Tönyaq Kiper Törek Cömhuriäteneñ “Kiper Törek Däwläte” digän isem belän täqdim itelüwe ğädättän tış ber täräqqiät buldı. Çönki 1974 yılda bäysezlegen iğlan itkän bu däwlätne Törkiädän başqa xiç ber il tanımıy ide. Xäzer İKO tışqı eşlär ministrları oçraşuwına däwlät iseme belän qatnaşu möhim ber diplomatik täräqqiät bulıp tora. Tege yaqtan Premier Recep Tayip Erdoğannıñ bu atna azağında xakimiätkä mengännän soñ berençe märtäbä Äzärbaycanğa yasağan räsmi säfäre waqtında kollegası İlham Aliyev Baqınıñ Tönyaq Kiper Törek Comhuriäteneñ pasportın tanıyaçağı turında belderde. Bu täräqqiätlär keçkenä Törek respublikasınıñ dönya platformasında tanıla başlawı kebek bäyälänä ala. Erdoğan Äzerbaycan parlamentında da çığış yasadı häm Ärmänstannıñ Tawlı Qarabağta alıp barğan pozitsiäsen tänqit itte.
Törkiä belän Rusiä arasında ekonomik xezmätdäşlek üsä bara. Törkiäneñ iñ zur pıyala şirkäte Şişecam Başqortstannıñ başqalası Ufada “Ruscam Ufa Pıyala Zavodın” nigezen saldı. Zavod 65 million dollar bäyägä töşäçäk. Bu zavod Törek Şişecamnıñ Rusiädäge öçence zavodı. Prezident Mortaza Räximov “Başqortstanda 300 çit il şirkäte buluwın häm şularnıñ 70-e Törek firmaları, Töreklär belän eşläw ciñel. Çönki alar eçmilär, suğışmıylar. Ayruça alar belän dini häm mädäni bawlarıbız da bar” dip äytkän.
Törkiädäge Koç Holdingnıñ şirkätlärennän Arçelik isä Mäskäwdän 110 km. yıraqlıqta Kirzaçta suwıtqıç häm ker yuwu maşinası eşläp çığaraçaq ber zavodqa nigez saldı. Bu zavod da şulay 65-70 million dollarğa töşäçäk ikän. Başta yılına meñ danä cihaz eşläp çığaraçaq häm taläpkä kürä citeşterüne arttıraçaq.
Törkiäneñ eçke politikasında da qayber qızıqlı üzgäreşlär küzgä bärelde. Prezident tarafınnan veto salınğan Törkiä Fänni häm Texnik Tikşerenülär Oyışması TÜBİTAK qanunı mäclestä qabat tikşerelgändä parlament ağzaları arasında sügenülär belän yodrıqlaşular televiziä ekranında tamaşaçılar tarafınnan da qaraldı. Räsmi TRT televiziäseneñ öçençe kanalı Törkiä Böyek Millät Mäclesendä utırışlar bulğanda turıdan turı tapşıra. Şul säbäple dä bu oçraqlı xäl dä tamaşaçılarğa ireşä aldı. Oppozitsiädäge Cömhuriät Xalıq Partiäse (CHP) deputatı Mustafa Gazalcı körsidän çığış yasaganda AK Partiäne AQŞ tarafınnnan alğa sörelgän Böyek Yıraq Könçığış proyektında äytelgän tınıç İslam modelen qabul itüdä ğäyepläde. Ä AK Partiädän Resul Tosun da üz çiratında “Sez İslamnıñ tınıçına da qarşısız, Xaq dini İslamğa da Atatürkä dä qarşısız” digäç ike yaqnıñ deputatları ber ber ötsenä yörep, sügenep, xätta yodrıqlar belän höçem ittelär. Soñında ber yartı säğattän soñ mäcles utırışına däwam itelde. Bu yulı CHP-dän Ali Topuz süz aldı. Ul ”İslam ismenän keşelär üterelde, İslamnı qullanıp keşelärdän aldap aqçalar cıyıldı, İslamnı säwdä, säyäsät öçen qullanğannarnıñ hämmäse namussız, äxlaqsız. Mondıylar CHP’dä yuq” dip äytte. AK partiä saflarınnan “Qaya bar?” digän sorawlar kütärägäç, bu yulı başqa ber CHP deputatı İzzet Çetin “Sezdä bar” digäç ikençe ğawğa çıqtı. Menä demokratiälärdä nindi xällär bula.
Törek mätbuğatında Çäçän Premiere urınbasarı Duxava Abdurrahmanovnıñ 1994 yıldan başlağan häm äle dä däwam itkän suğışlarda 300 meñ keşe ülde, 200 meñ keşe yuğaldı digän belderüwe diqqätne cälep itte.
Azatlıq radiosı öçen İstanbuldan Äxtäm İbrahim
Bu atnada Yämän başqalası Sanada İslam Konferensiäse Oyışmasınıñ (İKO) tışqı eşlär ministrlarınıñ oçraşuwı buldı. Bu oçraşuda Tönyaq Kiper Törek Cömhuriäteneñ “Kiper Törek Däwläte” digän isem belän täqdim itelüwe ğädättän tış ber täräqqiät buldı. Çönki 1974 yılda bäysezlegen iğlan itkän bu däwlätne Törkiädän başqa xiç ber il tanımıy ide. Xäzer İKO tışqı eşlär ministrları oçraşuwına däwlät iseme belän qatnaşu möhim ber diplomatik täräqqiät bulıp tora. Tege yaqtan Premier Recep Tayip Erdoğannıñ bu atna azağında xakimiätkä mengännän soñ berençe märtäbä Äzärbaycanğa yasağan räsmi säfäre waqtında kollegası İlham Aliyev Baqınıñ Tönyaq Kiper Törek Comhuriäteneñ pasportın tanıyaçağı turında belderde. Bu täräqqiätlär keçkenä Törek respublikasınıñ dönya platformasında tanıla başlawı kebek bäyälänä ala. Erdoğan Äzerbaycan parlamentında da çığış yasadı häm Ärmänstannıñ Tawlı Qarabağta alıp barğan pozitsiäsen tänqit itte.
Törkiä belän Rusiä arasında ekonomik xezmätdäşlek üsä bara. Törkiäneñ iñ zur pıyala şirkäte Şişecam Başqortstannıñ başqalası Ufada “Ruscam Ufa Pıyala Zavodın” nigezen saldı. Zavod 65 million dollar bäyägä töşäçäk. Bu zavod Törek Şişecamnıñ Rusiädäge öçence zavodı. Prezident Mortaza Räximov “Başqortstanda 300 çit il şirkäte buluwın häm şularnıñ 70-e Törek firmaları, Töreklär belän eşläw ciñel. Çönki alar eçmilär, suğışmıylar. Ayruça alar belän dini häm mädäni bawlarıbız da bar” dip äytkän.
Törkiädäge Koç Holdingnıñ şirkätlärennän Arçelik isä Mäskäwdän 110 km. yıraqlıqta Kirzaçta suwıtqıç häm ker yuwu maşinası eşläp çığaraçaq ber zavodqa nigez saldı. Bu zavod da şulay 65-70 million dollarğa töşäçäk ikän. Başta yılına meñ danä cihaz eşläp çığaraçaq häm taläpkä kürä citeşterüne arttıraçaq.
Törkiäneñ eçke politikasında da qayber qızıqlı üzgäreşlär küzgä bärelde. Prezident tarafınnan veto salınğan Törkiä Fänni häm Texnik Tikşerenülär Oyışması TÜBİTAK qanunı mäclestä qabat tikşerelgändä parlament ağzaları arasında sügenülär belän yodrıqlaşular televiziä ekranında tamaşaçılar tarafınnan da qaraldı. Räsmi TRT televiziäseneñ öçençe kanalı Törkiä Böyek Millät Mäclesendä utırışlar bulğanda turıdan turı tapşıra. Şul säbäple dä bu oçraqlı xäl dä tamaşaçılarğa ireşä aldı. Oppozitsiädäge Cömhuriät Xalıq Partiäse (CHP) deputatı Mustafa Gazalcı körsidän çığış yasaganda AK Partiäne AQŞ tarafınnnan alğa sörelgän Böyek Yıraq Könçığış proyektında äytelgän tınıç İslam modelen qabul itüdä ğäyepläde. Ä AK Partiädän Resul Tosun da üz çiratında “Sez İslamnıñ tınıçına da qarşısız, Xaq dini İslamğa da Atatürkä dä qarşısız” digäç ike yaqnıñ deputatları ber ber ötsenä yörep, sügenep, xätta yodrıqlar belän höçem ittelär. Soñında ber yartı säğattän soñ mäcles utırışına däwam itelde. Bu yulı CHP-dän Ali Topuz süz aldı. Ul ”İslam ismenän keşelär üterelde, İslamnı qullanıp keşelärdän aldap aqçalar cıyıldı, İslamnı säwdä, säyäsät öçen qullanğannarnıñ hämmäse namussız, äxlaqsız. Mondıylar CHP’dä yuq” dip äytte. AK partiä saflarınnan “Qaya bar?” digän sorawlar kütärägäç, bu yulı başqa ber CHP deputatı İzzet Çetin “Sezdä bar” digäç ikençe ğawğa çıqtı. Menä demokratiälärdä nindi xällär bula.
Törek mätbuğatında Çäçän Premiere urınbasarı Duxava Abdurrahmanovnıñ 1994 yıldan başlağan häm äle dä däwam itkän suğışlarda 300 meñ keşe ülde, 200 meñ keşe yuğaldı digän belderüwe diqqätne cälep itte.
Azatlıq radiosı öçen İstanbuldan Äxtäm İbrahim