Kiläçäktä Başqortstanda başqort bulmağan başqa millätlär wäkilläre dä mäcbüri räweştä başqort telen öyränergä tieş. Şuşı xaqta atnaqiç könne Ufada Başqortstan parlamentı utırışında respublik mäğärif ministrı Zöhrä Räxmätullina belderde. Däwlät Cıyılışı-qorıltaynıñ cäyge yallarğa kitü aldınnan soñğı utırışında çığış yasap, ministr xanım Başqortstanda başqort tele dä däwlät tele statusına iä, şuña kürä, ul da mäcbüri räweştä mäktäplärdä, urta maxsus uqu yortlarında häm yuğarı uqu yortlarında motlaq öyrätelergä tieş digän täqdimen yañğırattı. Şuşı başlanğıçqa bäyle Zöhrä Räxmätullina, respubliknıñ «Mäğärif turındağı» qanunına tieşle tözätmälär kertergä täqdim itte. Zöhrä Räxmätullina fikerençä, başqort telen mäcbüri uqıtu uqu planında östämä säğätlär kertüne taläp itmi, ul başqa fännärne kimetü isäbenä eşlänäçäk. Ä inde matdi çığımnar aldan uq byüdjetqa salınğan bulğan. Bu yılnıñ közennän ük balalarnı häm taliplarnı başqort telenä öyrätä başlaw öçen möğallimnär dä, tieşle äsbaplar da citärlek, dip ışandıra ministr xanım.
Zöhrä Räxmätullinanıñ bu çığışı parlament utırışına canlılıq kertep cibärde. Deputatlar Gennadiy Şabayıv belän Edward Murzin Zöhrä Räxmätullinağa üz sorawların yawdırdı häm başqort telen respubliktağı başqa millätlär balalarına da köçläp uqıta başlawğa dälillär kiterüne soradı. Ministr xanım üz cawapların aldan uq äzerläp quyğandır, möğayın, çönki, sorawlarğa şunda uq üz raslawların qarşı quydı. «Başqort telen öyrätü respubliktağı başqort bulmağan başqa xalıqlar wäkillären başqortlar belän aralaşırğa öyrätü maqsatın küz aldında tota», – dip belderde Zöhrä Räxmätullina. Ämma bu cawap Şabayıv belän Murzin äfändelärne dä, başqa qayber deputatlarnı da qänägätländermäde. Misal öçen, başqort belän tatar, urıs belän tatar yäki çuaş belän başqort häm başqa xalıqlar äle respubliknıñ töp xalqı sanalğan başqortlar belän aralaşuda nindi dä bulsa qıyınlıq kiçeräme ällä? Şulay da parlamentnıñ küpçelek deputatları başqort telen mäcbüri uqıta başlaw täqdimen berençe uquda xupladı häm bu qanunnı közge sessiädä tulısınça qabul itü mömkin bulaçağın äytte. Mäktäplärdä häm yuğarı uqu yortlarında başqort telen mäcbüriläp uqıta başlaw ideyäse kiçäle-bügenle Başqortstan cämägätçelegeneñ dä iğtibar üzägenä mende. Başqortstan telewideniese üzeneñ parlament utırışınnan kürsätkän reportajları belän çın-çınlap xalıqnı tınğısızlanırğa mäcbür itte. Respublikta bolay da başqortlaştıru säyäsäte alıp barıla digän ber waqıtta deputatlarnıñ şundıy qanunnı qabul itep yatuı nindider kierenkelekkä kiterüe dä ixtimal. Monı deputat Gennadiy Şabayıv parlament utırışı tämamlanğaç, jurnalistlar belän aralaşuda äytte. «Respublik xalqınıñ çınlıqta nibarı 22 protsent tiräsen genä täşkil itkän başqort milläte telen ixtıyarsızlap uqıta başlawnıñ Başqortstanda ayıruça küpçelekne alıp torğan urıslar belän tatarlar arasında zur känağätsezlek uyataçağı şiksez, – di Gennadiy Şabayıv. – Başqort telen uqıtunı telägän ayırım keşelär öçen faqültätiv räweştä kertergä mömkin äle, ä menä anı barlıq uquçılarğa häm taliplarğa köçläp tağu başqort telenä xörmät urınına, kiresençä, aña kire qaraş qına tudıraçaq».
Älege fikerne Başqortstan tatar milli xäräkäte wäkilläre häm kürenekle tatar ğälimnäre dä quätli. Başqortstan Tatar kongressı Başqarma qomitetı äğzası, sotsioloğiä fännäre doktorı, professor Cäwdät Ğiläcetdinov parlamentta qaralğan qanunğa bäyle üz fikerläre belän urtaqlaşıp, menä nilär dide.
(Cäwdät) Sez Başqortstandağı tanılğan tatar ğälime Cäwdät Ğiläcetdinov fikerlären işettegez. Qayber ğälimnär häm milli xäräkät citäkçeläre fikerençä, barlıq uq yortlarında başqort bulmağan barlıq millätlär wäkillären dä başqortçağa öyrätä başlaw bıyılğı köz aylarınnan uq, yağni yaña uqu yılı başında uq ğämälgä quyılırğa mömkin. Läkin uylap citkerelmägän bu ğämäl, Başqortstandağı bolay da çeterekle millätara xälne tağın da kiskenläşterüe ixtimal, dip belderä alar.
Zöhrä Räxmätullinanıñ bu çığışı parlament utırışına canlılıq kertep cibärde. Deputatlar Gennadiy Şabayıv belän Edward Murzin Zöhrä Räxmätullinağa üz sorawların yawdırdı häm başqort telen respubliktağı başqa millätlär balalarına da köçläp uqıta başlawğa dälillär kiterüne soradı. Ministr xanım üz cawapların aldan uq äzerläp quyğandır, möğayın, çönki, sorawlarğa şunda uq üz raslawların qarşı quydı. «Başqort telen öyrätü respubliktağı başqort bulmağan başqa xalıqlar wäkillären başqortlar belän aralaşırğa öyrätü maqsatın küz aldında tota», – dip belderde Zöhrä Räxmätullina. Ämma bu cawap Şabayıv belän Murzin äfändelärne dä, başqa qayber deputatlarnı da qänägätländermäde. Misal öçen, başqort belän tatar, urıs belän tatar yäki çuaş belän başqort häm başqa xalıqlar äle respubliknıñ töp xalqı sanalğan başqortlar belän aralaşuda nindi dä bulsa qıyınlıq kiçeräme ällä? Şulay da parlamentnıñ küpçelek deputatları başqort telen mäcbüri uqıta başlaw täqdimen berençe uquda xupladı häm bu qanunnı közge sessiädä tulısınça qabul itü mömkin bulaçağın äytte. Mäktäplärdä häm yuğarı uqu yortlarında başqort telen mäcbüriläp uqıta başlaw ideyäse kiçäle-bügenle Başqortstan cämägätçelegeneñ dä iğtibar üzägenä mende. Başqortstan telewideniese üzeneñ parlament utırışınnan kürsätkän reportajları belän çın-çınlap xalıqnı tınğısızlanırğa mäcbür itte. Respublikta bolay da başqortlaştıru säyäsäte alıp barıla digän ber waqıtta deputatlarnıñ şundıy qanunnı qabul itep yatuı nindider kierenkelekkä kiterüe dä ixtimal. Monı deputat Gennadiy Şabayıv parlament utırışı tämamlanğaç, jurnalistlar belän aralaşuda äytte. «Respublik xalqınıñ çınlıqta nibarı 22 protsent tiräsen genä täşkil itkän başqort milläte telen ixtıyarsızlap uqıta başlawnıñ Başqortstanda ayıruça küpçelekne alıp torğan urıslar belän tatarlar arasında zur känağätsezlek uyataçağı şiksez, – di Gennadiy Şabayıv. – Başqort telen uqıtunı telägän ayırım keşelär öçen faqültätiv räweştä kertergä mömkin äle, ä menä anı barlıq uquçılarğa häm taliplarğa köçläp tağu başqort telenä xörmät urınına, kiresençä, aña kire qaraş qına tudıraçaq».
Älege fikerne Başqortstan tatar milli xäräkäte wäkilläre häm kürenekle tatar ğälimnäre dä quätli. Başqortstan Tatar kongressı Başqarma qomitetı äğzası, sotsioloğiä fännäre doktorı, professor Cäwdät Ğiläcetdinov parlamentta qaralğan qanunğa bäyle üz fikerläre belän urtaqlaşıp, menä nilär dide.
(Cäwdät) Sez Başqortstandağı tanılğan tatar ğälime Cäwdät Ğiläcetdinov fikerlären işettegez. Qayber ğälimnär häm milli xäräkät citäkçeläre fikerençä, barlıq uq yortlarında başqort bulmağan barlıq millätlär wäkillären dä başqortçağa öyrätä başlaw bıyılğı köz aylarınnan uq, yağni yaña uqu yılı başında uq ğämälgä quyılırğa mömkin. Läkin uylap citkerelmägän bu ğämäl, Başqortstandağı bolay da çeterekle millätara xälne tağın da kiskenläşterüe ixtimal, dip belderä alar.
