İndem fondı iğlan itkän tikşerenü näticälärennän şul kürenä - Rusiädä kiñ cäyelgän rişwätçelekneñ berençe qorbanı bulıp, üz eşlären caylı ğına oyıştıru öçen törle türälärgä aqça tertergä mäcbür bulğan eşmäkärlär tora. Alar birgän rişwätneñ urtaça küläme soñğı aralarda qotoçmalı däräcädä üskän - ul xäzer 135 meñ dollar täşkil itä, 2001-nçe yıl sanı belän çağıştırğanda ul 13 märtäbä üskän bulıp çığa. İndem fondınıñ bu tikşerenüe Rusiäneñ 29 ölkäsendä meñläp eşmäkärne häm 3 meñläp ğadi keşene soraştıruğa nigezlängän. Ğomumi külämgä kilgändä, 2001-nçe yılda eşmäkärlär 33 yarım milliard dollarlıq rişwät tüläsä, bıyıl şuşı san 316 milliard bulaçaq dip farazlıy İndem fondı. Rişwätçelek zäxmäte ber eşmäkärlärgä genä qağılmıy. Rusiädä härkem diärlek irekle, buşqa täqdim itelgän xezmätlär öçen dä aqça tertergä mäcbür. Bu militsiä, ğäskär, mäxkämälär, uqu yortları, xätta xastaxanälärgä dä qarıy. İndem fondınıñ citäkçese Georgi Sattarov süzlärençä, şuşı köndälek däräcädäge rişwätçelek äyläneşendä yılına 3 milliard dollar yöri. Ämma bu xäzer üzgärä, di Sattarov, qayber oyışmalar, misal öçen ğäskär, rişwätkä ayıruça tirän bata bara dip belderä:
Audio, Georgi Sattarov
"Köndälek rişwätçelek aşqınıp üskän ölkä ul ğäskärgä aluda. 2001-nçe yılda andağı san 12-13 million dollarğa tiñ bulsa, xäzer ul 350 millionğa citte. Bu iskitmäle rekord", di Georgi Sattarov. Anıñ fikerençä, älege sannıñ şulay kisken üsüe xalıqnıñ Rusiä ğäskärenä ışanuı kimüen kürsätä. Çeçen suğışı, rekrutlarnıñ qaçuı häm üzlärenä qul saluı, cäberläwlär qorallı köçlärneñ ruxın sındıra, şuña kürä dä ata-analar üz balaların andıy ğäskärgä cibärergä telämi häm moña haman da şul aqça tertü aşa ireşergä omtıla. Rişwätçelek arta barğan ikençe ölkä bulıp yuğarı belem alu tora, anda uqırğa kerü öçen genä tügel, ä yaxşı bilgelär alu öçen dä rişwät birü ğädäte kiñäyä. Eş şuña barıp citte ki, xalıqnıñ ber öleşe rişwät birä almawı säbäple däwlät täqdim itkän buşlay xezmätlärdän baş tartırğa mäcbür, di Sattarov:
Audio, Georgi Sattarov
Prezident itep saylanır aldınnan Vladimir Putin rişwät aluğa qarşı qırıs köräş başlayaçağın wäğdä itsä dä, anıñ xakimiate çorında rişwätçelek asılda ğädäti küreneşkä äylände. Kürenekle jurnalist Yuliä Latınina fikerençä, ilneñ yuğarı citäkçelegendä rişwätçelek belän köräşü teläge bötenläy yuq, çönki xökümät üze astan öskä tiklem şuña batqan:
Audio, Yuliä Latınina
"Prezident üze rişwätkä çumğan keşelärne bilgeli häm bu ber hönäri taläp bulıp tora - ägär dä kem aqçağa hires ikän, anıñ belän idarä itäse ciñelräk. Yäğni, sez kemne dä bulsa ber urınğa bilgeläp ul annarı rişwätçelekkä bata tügel, ä aldan uq şul urınğa rişwätçel keşe quyıla" di Yuliä Latinina Rusiä citäkçelegendäge korrupsiä tamırları turında. Rişwätçelekne bar dönya buylap küzätep barğan Transparency İnternational oyışması 2004-nçe yıl xisabında Rusiäne 146 il arasınnan 90-nçı urınğa quyğan ide. Rişwätçelek däräcäse yağınnan Rusiä Hindstan, Nepal, Mozambique kebek illär arasında tora.
Kärim Kamal
Audio, Georgi Sattarov
"Köndälek rişwätçelek aşqınıp üskän ölkä ul ğäskärgä aluda. 2001-nçe yılda andağı san 12-13 million dollarğa tiñ bulsa, xäzer ul 350 millionğa citte. Bu iskitmäle rekord", di Georgi Sattarov. Anıñ fikerençä, älege sannıñ şulay kisken üsüe xalıqnıñ Rusiä ğäskärenä ışanuı kimüen kürsätä. Çeçen suğışı, rekrutlarnıñ qaçuı häm üzlärenä qul saluı, cäberläwlär qorallı köçlärneñ ruxın sındıra, şuña kürä dä ata-analar üz balaların andıy ğäskärgä cibärergä telämi häm moña haman da şul aqça tertü aşa ireşergä omtıla. Rişwätçelek arta barğan ikençe ölkä bulıp yuğarı belem alu tora, anda uqırğa kerü öçen genä tügel, ä yaxşı bilgelär alu öçen dä rişwät birü ğädäte kiñäyä. Eş şuña barıp citte ki, xalıqnıñ ber öleşe rişwät birä almawı säbäple däwlät täqdim itkän buşlay xezmätlärdän baş tartırğa mäcbür, di Sattarov:
Audio, Georgi Sattarov
Prezident itep saylanır aldınnan Vladimir Putin rişwät aluğa qarşı qırıs köräş başlayaçağın wäğdä itsä dä, anıñ xakimiate çorında rişwätçelek asılda ğädäti küreneşkä äylände. Kürenekle jurnalist Yuliä Latınina fikerençä, ilneñ yuğarı citäkçelegendä rişwätçelek belän köräşü teläge bötenläy yuq, çönki xökümät üze astan öskä tiklem şuña batqan:
Audio, Yuliä Latınina
"Prezident üze rişwätkä çumğan keşelärne bilgeli häm bu ber hönäri taläp bulıp tora - ägär dä kem aqçağa hires ikän, anıñ belän idarä itäse ciñelräk. Yäğni, sez kemne dä bulsa ber urınğa bilgeläp ul annarı rişwätçelekkä bata tügel, ä aldan uq şul urınğa rişwätçel keşe quyıla" di Yuliä Latinina Rusiä citäkçelegendäge korrupsiä tamırları turında. Rişwätçelekne bar dönya buylap küzätep barğan Transparency İnternational oyışması 2004-nçe yıl xisabında Rusiäne 146 il arasınnan 90-nçı urınğa quyğan ide. Rişwätçelek däräcäse yağınnan Rusiä Hindstan, Nepal, Mozambique kebek illär arasında tora.
Kärim Kamal