Bu könnärdä Balıq bistäse rayonı borınğı Qotlı Bökäş Çallısı awılında ike zur tantana buluı kötelä. Berençese bay tarixqa iä bulğan Qotlı Bökäş Çallısında räsmi räweştä milli muzeynıñ filialın açu bulsa, ikençese şuşı Çallı töbägendä yäşäp bik küp xalıqqa xezmät itkän din belgeçe, tabip İdris Zölmöxämmät Xafiz äwliäneñ tuuına 355 yäşlege bilgeläp ütelä. Xäzerge waqıtta tantana bulası urında äzerleklär alıp barıla. Bu çaralarnıñ ikese dä ber-bersenä tığız bäylängän, çönki Çallı töbäge bik borınğı töbäklärneñ berse. Räsmi tarixi dokumentlardan bilgele bulğança älege urınğa 12 yözlärdä bolğar babalarıbız nigez salğan Çallı şähärçege urnaşqan.
Tantana turında Balıq bistäse rayonı xakimiäte wäkilläre häm Qotlı Bökäş awılı urta mäktäbendä 36 yıl tarix uqıtuçısı, pensioner, 1982 yıldan şul awılnıñ muzeynıñ eksponatların bayıtu buyınça eşläwçe Kärimulla ağay Axunov menä närsä dide:
Çallı şähärçegendä alıp barılğan arxeologik qazu eşläre häm Nikonov rus yılyazmaları, şul uq waqıtta üzebezneñ Qazan gubernasınıñ däwlät universitetı belgeçläre yazıp qaldırğan dokumentlardan çığıp. Bez äytä alabız Çallı töbäge Qazannıñ keçe enese bulğan. Märkäzebez Qazannıñ 1000 bilgeläp kitsäk, Çallı töbägenä xäzerge waqıtta 820 yıl.
Riwayätlärdä 80 gektarğa yaqın cirne biläp torğan Çallı şähärçegeneñ qapqası “altın” bulğan dip äytelä. Älbättä, anıñ qapqası çın altınnan bulmasa da bizäkläp eşlänelgän bula. Xäzerge waqıtta Qazannan kilgän belgeçlär arxeologlarnıñ tikşerenülärenä tanıp şuşı “altın” qapqa urınına 15-16 metr ozınlıqtağı elekke ürnäkkä nigezlänep manaralı qapqa quyırğa äzerlänälär. Ä İdris Zölmöxämmätneñ böyeklege närsädä digändä, ul Çallı şähärçegendä babasınıñ cir bilämäsendä yäşägän häm Qazan xanlığında tanılıp kitä. Qazan xanlığı ayulap alınğannan soñ da xalıq xäräkätlären citäkli. İslam dineneñ nigezlären añlatıp yöri. Rus xakimiäte bu eşläre öçen anı ber cirdän ikençe cirgä quıp yörtkän. Şunı da äytergä kiräk, Qazan xanlığı alınğannan soñ milli azatlıq köräşe başlana häm tatar ğäskäre rus basıp aluçılarına qarata köräşen däwam itep Çallı şähärçegenä çigenä. Tarixçılarıbıznıñ äytüenä qarağanda alar älege şähärçekneñ xalqı üzlärenä xan itep Söembikänen enese Ğäli Äkramnı çaqıralar. 1552,53,54,55 yıllarda Çallı şähärçege yanında qanqoyğıç suğışlar bula häm 1556 yılda Boyar Morozov citäkçelegendäge rus ğäskäre şähärne cir belän tigezläp kitä.
Rayon xakimiäte, mädäniät, mäğärif häm Qotlı Bökäş awıl cirle üzidaräse initsiativası belän awıl muzeen milli muzeynıñ filialı bulıp eşli başlawğa Balıq bistäse xalqı zur ömetlär bağlıy. Kärimulla ağay äytkänçä 1000 yıllıq Qazannıñ enese Çallı şähärçege bulsa, kiläçäktä turistlarnı cälep itärlek tarixi urınğa äverelüedä ixtimal.
Röstäm İsxaqi.
Tantana turında Balıq bistäse rayonı xakimiäte wäkilläre häm Qotlı Bökäş awılı urta mäktäbendä 36 yıl tarix uqıtuçısı, pensioner, 1982 yıldan şul awılnıñ muzeynıñ eksponatların bayıtu buyınça eşläwçe Kärimulla ağay Axunov menä närsä dide:
Çallı şähärçegendä alıp barılğan arxeologik qazu eşläre häm Nikonov rus yılyazmaları, şul uq waqıtta üzebezneñ Qazan gubernasınıñ däwlät universitetı belgeçläre yazıp qaldırğan dokumentlardan çığıp. Bez äytä alabız Çallı töbäge Qazannıñ keçe enese bulğan. Märkäzebez Qazannıñ 1000 bilgeläp kitsäk, Çallı töbägenä xäzerge waqıtta 820 yıl.
Riwayätlärdä 80 gektarğa yaqın cirne biläp torğan Çallı şähärçegeneñ qapqası “altın” bulğan dip äytelä. Älbättä, anıñ qapqası çın altınnan bulmasa da bizäkläp eşlänelgän bula. Xäzerge waqıtta Qazannan kilgän belgeçlär arxeologlarnıñ tikşerenülärenä tanıp şuşı “altın” qapqa urınına 15-16 metr ozınlıqtağı elekke ürnäkkä nigezlänep manaralı qapqa quyırğa äzerlänälär. Ä İdris Zölmöxämmätneñ böyeklege närsädä digändä, ul Çallı şähärçegendä babasınıñ cir bilämäsendä yäşägän häm Qazan xanlığında tanılıp kitä. Qazan xanlığı ayulap alınğannan soñ da xalıq xäräkätlären citäkli. İslam dineneñ nigezlären añlatıp yöri. Rus xakimiäte bu eşläre öçen anı ber cirdän ikençe cirgä quıp yörtkän. Şunı da äytergä kiräk, Qazan xanlığı alınğannan soñ milli azatlıq köräşe başlana häm tatar ğäskäre rus basıp aluçılarına qarata köräşen däwam itep Çallı şähärçegenä çigenä. Tarixçılarıbıznıñ äytüenä qarağanda alar älege şähärçekneñ xalqı üzlärenä xan itep Söembikänen enese Ğäli Äkramnı çaqıralar. 1552,53,54,55 yıllarda Çallı şähärçege yanında qanqoyğıç suğışlar bula häm 1556 yılda Boyar Morozov citäkçelegendäge rus ğäskäre şähärne cir belän tigezläp kitä.
Rayon xakimiäte, mädäniät, mäğärif häm Qotlı Bökäş awıl cirle üzidaräse initsiativası belän awıl muzeen milli muzeynıñ filialı bulıp eşli başlawğa Balıq bistäse xalqı zur ömetlär bağlıy. Kärimulla ağay äytkänçä 1000 yıllıq Qazannıñ enese Çallı şähärçege bulsa, kiläçäktä turistlarnı cälep itärlek tarixi urınğa äverelüedä ixtimal.
Röstäm İsxaqi.
