Qazan meñ yıllığı aldınnan kübäyep kitte äle bu ekstremistlıqta, millätara ızğış çığaruda ğäyepläp qulğa alular da, tentülär. Anısın belgeçlär başqara. Dimäk, eşlären belep eşlilärder. Menä bu könnärdä genä tağın yaña ekstremistlar päyda buldı. Ul da bulsa, nurçılar. Tatarstandağı FSB häm Eçke eşlär ministrlığınıñ urtaq ber törkeme bu xäräkät äğzalarınıñ 20 seneñ öyendä tentülär ütkärde. Qazan da, Çallıda bulğan xällär bu. Mäğlümat agentlıqları xäbär itkänçä, tentü barışında 5 meñläp isemdäge ädäbiät, video-, аудіо yazmalar tabılğan. Alar barısı da radikal'' xarakterda bulğan. Millätara häm dinara ızğış çığara torğan. Monnan tış, yäşeren mädräsälär dä tabılğan.
Nurçılar kemnär soñ alar. Törkiädä 1876 yılda tuğan, 1960 yılda wafat bulğan Säid Nursi isemle din ähele tarafdarları. Säid Nursi isän çağında uq, zamandaşları anı Bädiüz-zaman, zaman ğalime , çor ğalime dip atıylar. Törkiädäge ul waqıttağı Atatörk häm anıñ warisları däwam itkän dinne qısu säyäsät arqasında şaqtıy cäfa kürgän bu ğalim, törmälärdän Risaläi nur isemle xatlar, dini näsixät häm dine añlatu kitapları yaza. Tora bara anı şäkertläre bergä tuplap näşer itälär. Bu ğalim tarafdarların nurçılar dilär. Törkiädä alarnı ikençe törle zamançılar dip äyrtälär. Zamançılarnıñ bügenge liderı, öndäre Amerikada yäşäwçe Fätxulla xuca Gülän. Törkiädäge säyäsi wäzğıät belän qızıqsınıp baruçılar belälärder, bu ildä dini qaraşlı firqälärgä qarşı armiä generalları gel baş kütärälär. Fätxulla Gülän dä, şuşı yarım armiäle rejim qorbanı sanala. Şuña Amerikada yäşärgä mäcbür. Bu Gülän tarafdarları fikerläre. Tatarstannıñ monda ni qatnaşı bar disägez. Bar ikän. Waqıtında şaqtıy dan alğan, tatar-törek, başqort-törek litseyların oyıştıruçılar da şuşı zamançılar yäğni nurçılar. Tatarstanda monnan berniçä yıl elek matdi qıyınlıqlarğa oçrap çığudan tuqtağan Zaman gäzite dä nurçılarnıqı. Monnan tış, dini kmitaplar satıla torğan kitap kibetläreneñ şaqtıyında Säid Nursi kitapların tabıp bula. Menä orğannar mädräsälären dä tapqannar. Litseylar digännän, alar Rusiäneñ qayber başqa töbäklärendä dä bar ide. Mäsälän Başqortstanda, Çuaşstanda. Bu töbäklärdä litseylar inde berniçä yıl elek yabıldı. Tatarstanda isä bıltırlarnı tatar-törek litseyları ğädäti litseylar kebek numir belän genä atala başladı. Yäğni fälän numirlı litsey-internat. Direktorları elek Törkiä watandaşları bulsa, xäzer inde rusiälelär. Rusiä qanunnarı şunı taläp itä. Belgeçlär uqıtunıñ köçle ikänen tanıylar. Litsey artında dini xäräkät, nurçılar torğan bulsa da, uquçılarnı dini tärbiyäläy tıyalğan bulğan.
Ä Tatarstanda nurçılar yıştırgan teraktlar buluı turında xäbärlär yuq. Läkin, millätara ızğış çığaruda ğäyeplänep cinayät eşe quzğatılu oçraqları bar. Äytelgänçä, 5 meñläp atamadağı kitaplar da cıyıp alınğan. Tatarstan xaqimiäte qarşında Din eşläre Şurası eşläp kilä. Alar monnan berniçä ay elek nurçılarnıñ Qazanda irekle räweştä satıla torğan kitaplarına küzätü yasağannar. Şuşı Şura xezmätkäre Damir Şağaviev, Azatlıqqa menä närsälär söyläde.
Bu xäräkätneñ bezneñ qulğa kerep eläkkän kitaplarınnan bernindi dä ekstremistik fikerlär tabılmadı. Törkiädä bu xäräkät tıyılmağanTatarstanda monnan tış, diniä näzaräte qarşındağı ğölämälär şurası da dini eçtälektäge kitaplarnı öyränä. Alar cirle islamğa qarşı kilmilärme, şunı bäyäli. Ğölämälär şurası räise , Qol Şärif mäçete imamı Ramil xäzrät Yunıs, Azatlıqqa nurçılar ädäbiäte turında bolay dip belderde.
Tatarstan diniä näzaräte Ğölämälär şurasında Nurçılarnıñ kitapları äle tikşerü ütmäde. Läkin, minem şäxsi küzätüläremnän çığıp, min şunı äytäläm, nurçılarnıñ üzläre dä, kitapları da ekstremistik tügelTatarstan mäğärif ministrlığı inde elek tatar-törek litseyları dip atalğan xäzer fälän numirlı litsey intenat qına dip atalğan uqu yortları turında däşmi äle. Azatlıq şaltıratularına, alar waqıt yuqlıqqa sıltadılar.
Monı ber-ike minut eçendä genä söyläşep , añlatıp bulmıy inde Döres, yuridik yaqtan, litseylar barıber nurçılarğa qağılmıy. Çönki, elek, bu uqu yortları barlıqqa kilgändä, oyıştıruçılar alarnı başqa yuridik oyışmalar , şul isäptän Tatarstan mäğärif ministrlığı belän bergä ğämälgä quyğannar.
İnde dini, milli ızğış taratuda, ekstremizmda ğäyeplängän nurçılar xäräkäteneñ internettağı räsmi säxifäsenä küz salıyq. Xäräkätneñ dön''yaküläm tanılğan liderı Fätxulla Gülän yazmalarında, interv''yularında terrorist Bin laden minem iñ kürälmägän keşem, “terorizmnıñ qäbäxät yöze” isemle süzlär tulıp yata. Şuşı uq säxifädä, Rusiä xakimiäte tarafınnan räsmi tanılğan möfti Rawil Ğäynetdin qotlawları da urın alğan. Bolarnı uqığaç uylap quyasıñ, nüjäli inde şundıy süzlär yazğan keşelär dä, älegä qädär ber naçarlıqları işetelmägän dini mäktäp wäkilläre dä tuğandaş Tatarstanda ni öçender ekstremistqa äylänep kitälär. Meñ yıllıq bit, meñ yıllıq. Kemder, niçeklär genä tapmıy bu ekstremistlarnı.
Räfis Cämdixan
