Accessibility links

Кайнар хәбәр

Hiroşima fäciğäsenä 60 yıl tuldı. İsän qalğannarnıñ añlatqannarı.


Monnan 60 yıl elek 6-nçı augustta B-29 şäkelendäge amerikan bombalauçı oçqıçı Yaponiäneñ Hiroşima şähärenä berençe atom bombası taşlağan ide. Maqsät ike yaqtan da unar meñlägän keşeneñ hälak buluına kiteräçäk intervensiäsez Yaponiäne birelergä mäcbür itü ide. Çınnan da Yapon şähäre Nagazakigä ikençe atom bombası taşlanğannnan soñ , Tokio birelde. Berençe oçraqta amerikan xärbilären saqlaunı küz aldında totqan bu adım Hiroşimada bomba şartlağannan häm qısqa vaqıt ütkännän soñ, 100 meñnän küberäk yaponnıñ hälak buluına kiterde. Bu häläkättän isän qalğannarnıñ berse Koko Tanimoto-Kondo başta näfrät belän yäşäsä häm üç alu turında uylasa da, soñğaraq ul tatulaşu yulın saylağan.

Audio

Qäderle tıñlauçılar. Här yılnıñ 6-nçe augustında unar meñlägän yapon Hiroşimada Tınıçlıq öçen Memorial Parkta berençe atom bombası qorbannarın iskä ala. Bügen dä 60 yıl tulu uñayınnan bu tantana Tınıçlıq çanın qağu belän başlandı. Dönyada atom qoralların tulısınça tıyarğa çaqırğan 8 yarım milion imza quyılğan petitsiä iğlan itelde. Läkin, bügenge köndä global säyäsättä anti-atom öndämälärgä qolaq salınmıy. Hiroşima fäciğäsennän isän qalğan häm atom qorallarına qarşı tınıçlıq yöreşenä qatnaşqan Sato radiobız xäbärçesenä bombanıñ radioaktiv täsirläre turında bolarnı añlattı.

Audio

"Min bomba şartalağannan soñ 26 yıl ütkäç aşqazanında yaman şeşek auıruı belän çirlädem. Enem 39 yıl ütkäç böyerendä yaman çeçek auıru belän xastalandı . İke operatsiädän soñ vafat buldı. Äniem 1945-nçe yılnıñ sinätberendä bomba şartlağannan soñ ber ay ütkäç ülde. Señlem altı ay ütkäç Mart ayında ülde."

İnde şuşı häläkättän isän qalğan Tonimoto-Kondo turında . Ul 1945-nçe yılnıñ 6-nçe avgustında irtänge säğät 8 -15tä Enola Gay dip atalğan xärbi oçqıç atom bombasın taşlağan urınnan yaqınça ber yarım kilomtr yıraqlıqtağı öyendä äniseneñ qulında bulğan. Bomba şartlauı näticäsendä alarnıñ öye cimerelep alar xarabä astında qalğannar. Kondonıñ yılauı änisen xuşına kitergän. Tanimoto Kondo radiobız xäbärçesenä monı bolay añlattı.

Audio

"Ul nindider ber bala qaydadır yılıy dip uylağan. Berdän bala yılaudan tuqtalğan. Änilek xise yılağan balanın min ikänen sizdergän,. Min isä sulış alalmauım säbäple yılaudan tuqtalğanmın. Äniem vazğiätne anlap başta keşelärne yardämgä çaqırğan. Kem dä kilmägän. Şunnan soñ ul üze aqırın aqırın ğına tırışıp tırışıp üzen häm mine xarabälärdän çığara alağan . Xarabälärdän çıqqaç ul tirä yaqnıñ yanğanın kürgän."

Tanimoto-Kondo yaralanmağan. Läkin, anıñ bala çaq turındağı istälekläre yanu näticäsendä qarauı qurqııçlı bulğan keşelär belän tulı.

Audio

"Alarnıñ qayberläreneñ küzläre yağılmıy ide , qayberlärenneñ auızları . Bala çaqta qayda qararğa belmi idem. Ni öçen bi qızlar şundıy yämsz dip uylıy idem. Soñğaraq alarnıñ Hiroşimadan isän qalğan keşelär ikänen öyrändem. Alar utta yanğannar. Ul vaqıtta min üzemä B-29 şäkelendäge Enola Gay isemendäge oçqıçta utırğan keşene oçratsam üç alır öçen qatı ğına suğaçaqmın digän väğdä birdem."

Anıñ ätise xristian ruxani bulğan. 1955-nçe yılda ul qızı belän bergä 25 andıy qıznı operatsiä öçen AQŞqa ozata barğan. AQŞta çaqta populär -Bu sinen tormışıñ- digän televideniä programasında qatnaşqannar. Tonimoto Kondo añlata.

Audio

"Min ul progammada qatnaqan küpkenä keşelärne tanıdım. Tik ber ir-atnı ğına tügel. Mina 10 yäş ide häm min bik qızqsınuçan ide. Äniemnän kem ul dip soradım. Ul bu Enola Gaynıñ co-pilotı kaptan Robert Lewis dip cavap birde."

AQŞ bomba Yaponiäne birelergä mäcbür itü öçen atıldı dip beldergän ide. Läkin, qayber tarixçılar monıñ belän kileşmi häm ozağıraq söyläşergä kiräk ide, Yaponiäneñ birelüendä sovetlarnıñ xärbi intervensiäse zurıraq rol uynadı dilär. Tonimoto-Kondo ul televiziä programasında Lewisnıñ añlatqannarınan üzendä qalğan täsirlär turında xäbärçebezgä bolay dide.

Audio

"Kapitan Lewis oçqıçtan Hiroşima şähärenen yuqqa çıqqan kürgän häm Allahım bez närsä eşlädek dip äytkän. Min ul döşman dip uyladım. Läkin, ul Allahım ni eşlädek dip äytkäç min anıñ küzlärendä yäşlär kürdem , anı qızğandım häm Allahdan anardan näfrät itkänem öçen ğafu ütendem. Min keşedän tügel, ä suğıştan näfrät itärgä tieş idem. Mine yarlıqa."

Şuşı könnärdä Tanbimoto-Kondo Hiroşima fäciğäsennän isän qalğannarnıñ iñ tanılğannarnıñ berse. Anı Hibakuşa dip atıylar. Ul yış qına çit illädä yöri, üz täcribäse belän urtaqlaşa , tatulaşırğa kiräklegen añlata. Ul Yaponiäneñ AQŞnıñ Pearl Harbor portın bombalaınnan isän qalğan amerikannar belän dä oçraşqan. Ul radiobız xäbärçesenä bu intervyunı Hiroşima muzeyendä bulğan ameikan kolej studentları belän oçraşqannan soñ birde. Anıñ süzlärneçä, ul keşelärne solıxqa taba baruları öçen öndävdän başqa närsä eşli almıy.

Färit İdelle, Praga .
XS
SM
MD
LG