Samar küp mäs''älälär buyınça arbadan alda barırğa tırışa, şuña da matbuğatta törle qaraştağı bäreleşlär bulıp ala. Rusiädä berençe bulıp mäktäplärgä “ xristian kul''turası” iseme astında pravoslavie dinen kertergä tırışu şul “ berençe” bulu çire. Zamanında moña qarşı Samar tatar cämäğätçelege üz qaraşın beldergän ide häm bu turıda “ Azan” gäcitçäse dä “ Azan” upolnomoçen zayavit” isemle baş mäqälä bastırdı.
“ Azan”nıñ uç qädär yazmasına rusnıñ “ Narodnaya gazeta”sı ike bitlek analitik näfrät yazmasın “ Yorttağı tınıçlıqnı saqlarğa kiräk” iseme astında cawap tösendä birgän. “ Narodnaya gazeta” zur basma häm ruslıqnı, pravoslaviäne gimn bieklegenä kütärep yazuçı orğan. Bezneñ Samar mullaları tatar milli xäräkätennän uttay qurıqqan çorda, Samarda rusnıñ zıyalıları tiräsendä pravoslav din ähelläre yabışıp yatalar. “ Azan”nıñ “mäktäplärdä tik pravoslav kul''turasın ğına uqıtunı döres tügel, ä dinnär tarixın uqıtırğa kiräk” digän täqdimen “ Narodnaya gazeta” här cömläsenä, här süzenä bäylänep “ Azan”nıñ tötmäsen tötä. Häm bu eştä biş şäxes qatnaşa, barçası da pravoslav din ähelläre. Menä şul ike tastımal xätle urınnı alğan mäqälädän qayber fikerlär. Georgiy Şastun fikerençä, “ Rusiädäge 150 millät pravoslav kul''turası moxitendä kamilläşkän ikän häm Rusiädä yäşäwçe millätlär dönya sivilizatsiäse bieklegenä pravoslav kul''turası aşa ğına kütärelälär ikän, läbasa. Pravoslav kul''turasın mäktäplärdä uqıtmağan oçraqta, Rusiädä yäşägän millätlär ruxi xäyerçelekkä duçar bulalar ikän, häm rus bulmağan millätlärne faciğä kötä, häm möselmannar tik mädräsädä genä uqıy alaçaqlar ikän. Tik menä Şestun äfände, zamanında mädräsälär tatarnıñ zıyalıların üstergänen belmi, älbättä, yä isä belergä tırışmıy.
Şestun üzeneñ uquçılarına tağın ber yalğan mäğlumat birä. İmeşter, Rusiädä berqayçan da mäscedlär tözü tıyılmağan bulğan. Pravoslav kul''turası- ul dönya kul''turası, ä qalğannarı milli kul''turalar ğına Şestunça. Tik menä dönya bazarın qullarında totqan yaponnar, qıtaylar nigäder pravoslav kul''turasıyz da dönya iqtisadi dilbegäsen qullarında totalar bit.
Anatoliy Berestov yazuınça, anıñ qul astına kilep kergän öç meñ yarım narkomannıñ 85% pravoslav dine tä''sirendä yaman şöğellären taşlağannar. Tik menä şunısı ğäcäpländerä, Samarda citmeşkä yaqın çirkäw, ä baylar üzläreneñ narkoman balaların nigäder däwalarğa İspaniägä taşıylar. Ä xäyerçelär ülälär.
“ Yorttağı tınıçlıqnı saqlarğa kiräk” isemle yazmanı tuplağan Mixail Şçerbak zur urınnı diakon Andrey Kuraevqa birä. Ä Kuraev fikerençä, Rusiädä mäktäplärneñ, radio- televidenieneñ, matbuğatnıñ maqsatı ber- ul da bulsa “ obşçegrajdanskay” natsiä tözü- di ul!!!
Kuraev mondıy fiker dä äytä, ägärdä töp xalıqqa ( ruslar küzdä totıla) üzeneñ kul''turasın, dinen öyränergä qomaçawlılar ikän, dimäk “qomaçawlawçılar- oqqupantlar,”- di Kuraev. Şulay itep, Samarda tatar cämäğätçelege mäktäplärdä rus pravoslav kul''turasın uqıtuğa qarşı töşep okkupantqa äylänä dä quya. “Narodnaya gazeta” üz tiräsenä rus milläteneñ aqıllı, köçle, ruxi yaqtan bay, sizger säyäsätçelärne häm ata rus millätçelären tuplap eşli belä. Samarda da “ Säläm” isemle dini gäcitä çığa, läkin dä bu basma yäş mulla İrşat Safinnıñ tütäle bulıp qala birä. Samar mäscedlärenä namazğa distälägän rus yäşläre yöri häm bu zatlar turında “ Berdämlek”, “ Azan”, “ Säläm” gäcitläre läm- mim. Qurqalar. Mañğaylarına çirtüläre bar. Ä “Narodnaya gazeta” bu yunäleştä xristian dinenä küçüçelär turında yazarğa urınnı qızğanmıy.
Bıyıl yazın tatar matbuğatı bärelä- suğıla Alina Kabaeva turında yazdı. Ä Mäskäwdä çığa torğan “ Tatarskie novosti” üzeneñ berençe bitendä Kabayevanıñ süräten bastırıp “ Tatar buluıma ğorurlanam” digän süzlärne dä çäpägän ide. Jurnalistnıñ :“ Sez dingä ışanasızmı?”- digän sorawına Kabaeva: “ Minem uylawımça, här keşe dingä ışana”, - di. “ Uraza totasızmı?”- digän sorawğa Alina Qabaeva: “ Min ğomerem urazada,”- di. Ä bit şul uq waqıtta diärlek “ Narodnaya gazeta” üzeneñ ber biten tulısınça Alina Qabaevağa bağışladı. Ataqay Aleksey Uminski üzeneñ “ Ruxilıq häm sport” isemle yazmasında Alina Qabaevanı tulısınça çişä häm Qabaeva üze teläp çirkäwgä barıp çuqınuı turında ğorurlanıp söyli. Alina Qabaeva här yarış aldınnan bülmäsendä üze genä qalıp çuqınuı turında söyli. Alina äytüençä, Olimpiadağa barğanda maxsus ataqay Niqolay Sokolov barğan ikän häm Rusiä komandasınıñ ciñüendä xristian din äheleneñ role zur bulğan. Tügäräkläp äytkändä, şundıy fiker tua. Rusiädä tabiplar uqıtıp, trenerlar yallap baş watası yuq. Çat sayın çirkäw salıp, komanda sayın pop buldırırğa da ürlärgä, ürlärgä.
Şamil Bahautdin, Samar
