Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqta qayber ähellär şığilar öçen dä moxtariat taläp itä, ämma bu mäsälädä fikerlär törle


Ğiraqnıñ yaña konstitutsiäsen äzerläp beterügä berniçä genä kön qalğanda, ildäge şığıylarnıñ qüwätle ber dini partiäse Ğiraqnıñ könyaq häm üzäk öleşendä ayırım şığıy avtonomiäsen tözü taläbe belän çıqtı. Başqala Bagdadta bu zur dulqınlanu uyattı, ägär dä şuşı taläp çınğa aşsa ilneñ öçkä - şığıy wä sönni ğäräp häm körd öleşlärenä bülenü qurqınıçı arta. Şunı istä totıp şığıy avtonomiäsenä qarşı xätta qayber şığıy ähelläre dä çığa.

Ğiraqnıñ yaña çor konstitutsiäse augustnıñ 15-enä qädär äzerlänep betergä tieş, moña nigezdä ike genä kön qalıp bara. Şuña da qaramastan, Ğiraq şığıylarınıñ iñ zur dini partiäse - İslam inqilabı öçen Yuğarı Şura räise Ğäbdelğäziz äl-Xäkim atnakiçtä, Ğiraq şığıylarınıñ üzäk xökümät belän araları yış qına qatlawlı buldı, aña ışanıç bik bula almıy dip, ildäge xalıqnıñ küpçelegen täşkil itkän şığıylar öçen ayırım moxtariat, avtonomiä kiräk dip belderde. Näq şundıy uq möstäqillek taläp itkän, Ğiraqnıñ tönyağında yäşägän kördlärdä moxtariat alunı yaqlaw kiñ cäyelgän bulsa, şığıylar xaqında monı äytep bulmıy - Ğäbdelğäziz äl-Xäkim täqdimen alarnıñ küpmese yaqlıy, mäğlüm tügel, bu xaqta maxsus tikşerenülär ütkärelmäde. Xoquq yaqlawçı aktivist, xäzer Londonda yäşäwçe Ğäbdelsähib Xäkim, Ğiraq şığıyları arasında moxtariatkä ireşü niäte inde küptännän bar ide dip belderä. Anıñ fikerençä, Ğiraqtağı üzäk xakimiat borın-borınnan şığıylarnıñ azçılıqtağı sönni ğäräplärgä buysınuın añlata ide. Saddam çorında da şığıy ğäräplär xakimiat urınnarınnan nigezdä çitläşterelde, ä Farsı qultığı suğışınnan soñ alarnıñ üzäk xökümätkä qarşı baş kütärüe Saddam tarafınnan qanğa batırıldı. Xätta xäzer, yäğni Bagdadta inde şığıylar östenlek itkän xökümät urnaştırılğannan soñ da könyaqtağı şığıylar büdjet mäs''älälären xäl itü häm passportlar alu öçen haman da başqalağa yörergä tieş, di Ğäbdelsähib Xäkim.

Audio, Ğäbdelsähib Xäkim

"Basra şähäre könyaqtağı iñ yıraq şähärlärneñ berse, ämma şuña da qaramastan, ägär dä alar passport alırğa teläsä, Bagdadqa barırğa tieş. İldän çitkä kitärgä teläsäñ dä, başta Bagdadqa barırğa kiräk. Bolar barısı da şığıylarnıñ berkem bulmawın, Ğiraqnıñ üzäge astındağı xalıq ikänen genä kürsätä" di şığıy aktivist Ğäbdelsähib Xäkim. Anıñ süzlärenä qarağanda, şığıylar arasında moxtariat ideäse tönyaqtağı kördlärneñ xäzerge tormışın kürep tä tarala. Äle Saddam çorında uq Bagdadtan ayırılıp yäşi başlağan tönyaqta kördlärneñ üz parlamentı bar, alar salımnarnı da üzläre cıya. Yaña konstitutsiädä dä kördlär üzläreneñ şul avtonomiäsen saqlap qalırğa tırışa. Ğiraq citäkçelege monı äle niçek tä qabul itärgä äzer buluın beldersä dä, şığıy avtonomiäsenä kilgändä andıy tüzemlek inde yuk häm monıñ töp säbäbe - şığıylar yäşägän könyaq cirlärdä neft qırlarınıñ buluı. Anda da avtonomiä urnaştırılsa, Ğiraqnıñ sönni ğäräplär yäşägän häm nefte bulmağan qalğan ölkäläre fäqirlekkä çumar digän qurqu belderä Bagdadtağı üzäk xökümät. Şuña da andağı qayber şığıy ähelläre Ğäbdelğäziz äl-Xäkim taläben tänqitläp çıqtı. Waqıtlı premyer-ministr, üze dä kürenekle şığıy İbrahim äl-Cäğfärineñ matbuğat wäkile könyaqta da avtonomiä qorunı "qabul itelmäslek" närsä dip bäyäläde. Anıñ fikerençä, xakimiat buınnarın milli yä dini nigezgä qoru Ğiraq öçen kiräk närsä tügel:

Audio, Laith Kubba

Bu Ğiraq xökümäteneñ matbuğat wäkile Laith Kubba ide. Näq şundıy uq fikerne Ğiraqnıñ sönni ğäräpläre dä belderä, alar wäkalätlär ayırım töbäklärgä tügel, ä bar wilayätlärgä bertigez birelergä tieş digän fikerdä.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG