İnternet çeltärendä “ İmperiäneñ tanılmağan tözüçeläre” isemle yazmasında Konstantin Pomrenin Rusiä däwläteneñ kiläçäge turında uylana. Älbättä, mäqälä grotesk formasında yazılğan, çınbarlıq, säyäsi sizgerlek, waqıt- waqıt artıq hawalanu häm tatarlarğa avans belän bulmağannı, bälki äle tatarlar buldıra da almağannı avtor tatarlardan kötä. Menä şul proyekttan fikerlär. Konstantin äfände yazmasın bolay başlıy:
“ Ruslar arıdılar, derjawa tarantasın alıp bara almıylar. O, qayda sin İzge Rus', öçençe Rim, Böyek häm köçle Rus'?!
Rus proyektı yabıluda Könbatış ta yärdämen kürsätä, läkin dä töp säbäp rus xalqınıñ köçsezlegendä häm oyıştıru säläte yomşaqlıqtan.
Konstantin Pomrenin törle- törle variantlar, çağıştırulardan soñ näticä yasıy. Rus imperiäsen tik tatarlar ğına saqlap qala alaçaqlar, çönki imperiäne ruslarğa zamanında tatarlar tözep birdelär. Monı räsmi töstä Solov'yev, Gumilev, fomenkovlar raslap kildelär. Zamanında Altın Urda Rus'nı Könbatıştan saqlap qaldı. Rusiä däwlätçelegen tözüdä iñ küp öleş kertkännär- alar tatarlar. Yarlıq, däwläti transport häm poçta xezmäten, aqça berämlegen tatarlar birde. Ägärdä çınlap torıp tiränten fikerläsäñ, bernärsä añlaşılmıy.”Watan tarixında qayda ruslıq betä dä, qayda tatarlıq başlana”,- di Konstantin äfände häm däwam itä.
“ Bügenge Rossiä ike millättän tora, ruslardan häm rossiännardan. Ruslar turında äytelde, ä menä ikençeläre imperiä yazmışına bitaraflar. Tatarlar rossiännar isemlegendä kermilär. Tatarlar separatistlar tügel, alarnıñ yazmışı Rossiä belän bäylängän, şul uq waqıtta üz illärendä tatarlar töp xalıq itep xis itmilär üzlären. Rossiä- ul bezneñ tatar däwläte dilär alar. Tatarlar böten Rossiägä sibelep yäşilär. Alar döres yäşämägän imperiädän üzlärençä çitläşep üz qabıqlarında döres tatar dönyasın tudıra belälär. Bu- separatizm tügel, bu alar öçen çit proyektta qatnaşırğa telämäw”. Anekdot bit, döres bulmağan Rossiä eçendä tatarlar döres Rossiä oyıştırıp yäşi belälär. Üz kisäklären genä oyıştırmıyça, böten Rossiä däwläten tözekländerä alalar tatarlar.
“ Bügen “ Rossiä- tatarlar ile” dip äyter waqıt citte, ruslar dilbegäne birmägän xäldä dä hiç yuğında tatarnı “ bratım” dip tanırğa tieş. Rossiä – aziatlar ile, şuña da Rossiägä törki dönya belän tığız elemtä urnaştırırğa kiräk, çönki ruslardan inde ällä qayçan slavyan dönyası baş tarttı. Rus okkupatsiäse yuq, ällä qayçan Çingisxan yawlağan cirlärgä ruslar kerep kenä utırdılar.
Bügenge köndä ofıqta ruslarnı häm tatarlarnı berläşterüçe şäxes älegä kürenmi kebek, ä tiränten fikerläsäñ ul bar- aqıllı, aldan kürüçe xäyläkär babay Şäymiev. Tik menä ul telärme ikän?
Avtor tügäräkläp bolay di: “ Täqdim itelgän proyektım älegä bik tä çi. İñ elek minem ideyämä tatarlar üzläre niçek qararlar?”- di Konstantin Pomrenin.
Şamil Bahautdin, Samar.
