Tömän ölkäsendäge mäktäplärdä tuğan tel säğätläre kimi, yä bötenläy uqıtılmayaçaq

Tömän ölkäsendäge barlıq mäktäplär dä 5 könlek uquğa küçä häm ana tele säğätläre dä qısqara. Bu yañalıq berençe çiratta Tobol şähäreneñ 15 nçe mäktäbenä kisken tässir itte. Bu şähärdä tatar tele häm ädäbiäte soñğı yıllarda barı tik 15 mäktäptä genä uqıtıla ide. Häm 1 sentäberdän uquçılar mäktäpkä tatar tele däresleklären buqçalarına salmıyça ğına kiläçäklär.

Tobol şähärendäge 15 mäktäpneñ zavuçı Älfiä Petuxova äytüençä, östän kilgän kürsätmägä tayanıp, matematika, urıs tele häm başqa fännär bärabärenä tatar telen kertä almıylar. Qatnaş ğailälärneñ balalarına tatar telen öyrätterergä teläkläre bar.

“Biş könlek uquğa küçüneñ üzeneñ + häm - bar”,- di uqıtu eşläre mödire. Uquçılar şimbä könne uqımağanğa kürä, mäktäp külämendä törle zur külämle tärbiä çaraları ütkärergä mömkin bulaçaq. Monsı +. Minusına kilsä, uqıtu säğätläre kimegängä qayber uqıtuçılarnı qısqartırğa turı kilgän. 15 mäktäptäge ike keşe eş urınnarın yuğaltqan.

5 könlek uquğa küçü awıl mäktäplärenä nindi tä'ssir yasayaçaq soñ? Tömän rayonınıñ Şıqça urta mäktäbe mödire Älfinur Mullaçanova: “5 könlek uquğa küçü tatar tele säğätlärenä ber nindi dä zıyan kitermäde”,- dide. 5 tän 9 ğa qädär bulğan sıynıflarda Şıqçada tuğan tel öçen atnasına 3 är säğät birelgän. Ä menä 10 häm 11 nçelärdä uzğan yıl 2 şär säğät uqığan bulsalar, bıyıl tağın anıñ östenä 2 şär säğät östäyäçäklär. Cämğısı 4 säğät bulaçaq. “Barsın da mäktäp citäkçelege xäl itä, yuğarıdağı türälärgä sıltarğa kiräkmi”,- dide Älfinur Mullaçanova.

Ä menä Tömän rayonınıñ Talımxan mäktäbendä, 5 könlek uquğa küçüne sıltaw itep, tatar telen kimetkännär. Min telefon aşa uqıtu eşläre mödire Rafiä Minneqayıwa belän bäyläneşkä kerdem.

Audio

-Tatar tellären niçä säğät qaldırdığız?

-Naçal'nıy klasslarda 2 säğät, zur klasslarda 1 säğät.

-Ä uzğan yıl niçek ide zur klasslarda?

-2 säğät.

-Bu östän kürsätmä kildeme?

-Uçebnıy planğa na ostal'nıyı predmetı säğätlär citeşmi.

Annan bezneñ roditel'lär xotyat, çto bı deti izuçali bol'şe literaturu, çem yazıq.

-Üzegezdän tora inde säğätlärneñ sanın xäl itü. Rayonnan da tügel, ölkädän dä.

-Äye.

-Ä bolay äti-änilär äyber äytmilärme soñ tatar telen qısqartqanğa.

-Yuq kübese şatlanalar.

-Nik?

-Tatar telen, bezneñ balalar bit yazmıylar tatarça. Urısça yazalar. Min üzem dä, döresen äytkändä, tatarça yaza belmim. Ä tatar ädäbiäten, üzebezneñ yazuçılarnı belergä tieşbez bit inde. Ädäbiät uqırğa ber säğät citä.

Tömän ölkäse milli eşlär komitetınıñ baş belgeçe Rifkät Näsibullin bu problemanı belä. Häm üzeneñ xälgä bitaraf tügel ikänlegen dä äytte. Ul avgust başında uq ölkä avtonomiäsenä täqdim belän çıqqan. “Äydägez, utırış cıyıp, ber-ber qarar çığarıyq”,- digän. Sentäber başı citte, ämma tatarlarnıñ avtonomiä şurası utırışı cıyılmadı.

Nail Alan Tömän.