26-29 augustta Kievta uzğan konkur buyınça Ukraina çempionatında Qırımnan milletteşebez Rem Abzalov 3nçe urınnı yawlap aldı. Rem äle yäş, ana 23 yäş. At sportı belen 5 yıl şöğellänä. Bu yarışlarda Austria, Polşa, Çexiä, Baltik buyı illäre, AQŞ, Rusiä hem başqa illärdän kilgän 57 sportçı qatnaşqan. Ä 2004 yılda Kievta yäş atlar arasında uzğan donyä kuboğı etapında Rem konkur buyınça 5nçe urınnı yawlağan ide.
Anın berençe yärdämçese hem trenerı ätise Ruslan Abzalov. Bu ğäilä Qırımğa 1993 yılda Taşkenttan kilsä dä, alarnın tamırları Tatarstannın Apas rayonınnan ikän. Ruslan äfände uze dä 1970 yıllarda Üzbäkstanda at sportı belän şöğellenä başlağan häm şaqtıy neticälärgä ireşkän. Ul Üzbäkstannıñ cıyılma komandasına da kergän. Ä 1976 yılda Ändicanda yäşegen millättäşebez Ämir Äxmätov belen berge SSSR külämendä uzğan awıl uyınnarında ikençe urınğa kütärelä, 1977 yılda SSSR çempionatında Ruslan äfände 3nçe urınnı yawlap ala. Xäzer Mäskäwdä yäşägän Ämir Äxmätov isä at sportı buyınça berniçe tapqır SSSR çempionı bulğan.
Ruslan äfände Üzbäkstanda at sportı buyınça respublika mäktäbendä baş trener da bulğan. Ä atlarnı ul berençe tapqır tatar awılında kürgän: «Min berençe tapqır Tatarstanğa däw äniemä barğanda awılda atlarnı kürdem. Taşkentqa qaytqaç min atlar belän şoğellänä başladım», di Ruslan äfände.
Ruslannıñ ätise İkençe dönya suğışında qatnaşqan Rem Abzal ulı Abzalov Sovetlar Berlege geroyı bulıp çıqtı. Anıñ isemen Qaybıçtağı ber mektep yörtä, dide Ruslan: «Ätiem Apas rayonında tordı. Ul Sovetlar Berlege geroyı ide. Anıñ isemen Tatarstannın Apas rayonında ber mäktäp yörtä. Ul Taşkentta wafat buldı, ämmä yäşlegen ul Tatarstanda ütkerde.»
Qırımğa ğäiläse belän kilgän Ruslan äfände berdän atlar, sport belen şöğellänä başlıy. Ul yıllarda, yägni SSSR tarqala başlağan çorda Qırımda bulğan küp kenä atxanälär yuqqa çığa başlıy. Moña qaramastan Ruslan äfände 1997 yılda Qırımda At sportı federatsiäsen tözep cibärä, anıñ direktorı bula, At sportı klubın oyıştıra. Bu klubnıñ Äbi patşa 1896 yılda tözegän uzeneñ atxanäse, remont taläp itkän ippodromı bar, Ruslan äfände äytüençä, klubta 20 yäş at bar. Aqça bulmağanlıqtan ul atlarnı yäşli satıp alıp üze üsterä, tärbiäli, yarışlarğa äzerli. At sportı sportnıñ bik qimmät töre, di Ruslan äfände: «At sportı xäzer bik qimmät. Yaxşı at 1,5 million euro tora. Qırımda mondıy atlar yuq, ä Kievta bar.»
Abzalovlar totqan atlar arsında bäyäse 50 men dollar bulğan atlar bar iken. Sportçını täläp itelgänçä kienderergä dä şaqtıy aqça kiräk iken. Mäsälän, başlıq 200, iteklär 500, jilet 400, bridji 150 euro tora. Atnıñ kiräk-yaraqları 2000 euroğa citä ikän. Bu aqçalarnı Abzalovlar üzläre taba. Monnan tış atlarnı kön sayın aşatırğa, çistartırğa kiräk. Moña da aqça kiräk, ä däwlät ber tien dä ayırmıy. «Qırımnıñ elekke premier ministrı S.Kunitsın yärdäm itep tora ide, läkin xakimiat uzgärgäç ber kem dä bulışmıy», di Ruslan äfände. Ul at sportı xaqında «Azatlıq» radiosına soylede:
R.A. - «At çabışları, stiplçez, draywing, xäzer at sportınıñ küp törläre bar. Ä klassik törläre bu konkur, vıyızdka hem troyeborye – yuğarı mekteb.»
D.O. - Sez beläsez bit Tatarstandada atlar belen qızıqsınalar, at çabışları ütkärälär, atlarnı üsterälär. Sezneñ alar belen elemtägez barmı?
R.A. - Elemtäm yuq. Äxmätşin Mäskäwdä eşli, min Qırımda at sportın kütäräm, bez äzer kadrlar. Zamanında bez Tatarstandağı kollegalarıbızğa üzebezne täqdim itkän idek, läkin bezneñ täqdim igtibarsız qaldı.
Min Ukraina çempionatında konkur buyınça 3nçe urınnı yawlap alğan, trenirovkasın tämamlap yanıbızğa kilgän Ruslannıñ ulı Rem belen de söyläştem. Ul, uzğan yıl yarışlarda 20 sportçı qatnaşqan bulsa, bıyıl 57 keşe qatnaştı, şul säbäbtän awırraq buldı dide. Läkin moña da qaramastan ul üzeneñ Listok isemle ayğırı belän yasağan çığışın uñışlı dip isäpli. Mäktäp häm institutnı qızıl diplom belän tämamlağan Rem: «Min kiläçägemne at sportı belen bäylärgä bik telär idem, läkin bu sport aqça kitermi, kiresençä, küp aqça teläb itä. Anıñ oçen min tağın berär nersä belän şöğellänergä mäcbür», di.
Menä şulay, tatar xalqı oçen borınğı zamannardan yaqın häm ışanıçlı dus bulıp qalğan atqa tatarnıñ mäxäbbäte bügen dä sünmägän. Ul qannan qanğa, näseldän näselgä küçä ikän. Yıraq Ukrainada, Qırımda tatarnıñ atqa moxäbbäten atalı-ullı Abzalovlar yäşätä. Abzalovlarnıñ çista, matur atları da alarğa şundıy mäxäbbät häm ışanıç belän qarap torğanın min üz küzlärem belän kürdem.
Diläwär Osman – Qırım
Anın berençe yärdämçese hem trenerı ätise Ruslan Abzalov. Bu ğäilä Qırımğa 1993 yılda Taşkenttan kilsä dä, alarnın tamırları Tatarstannın Apas rayonınnan ikän. Ruslan äfände uze dä 1970 yıllarda Üzbäkstanda at sportı belän şöğellenä başlağan häm şaqtıy neticälärgä ireşkän. Ul Üzbäkstannıñ cıyılma komandasına da kergän. Ä 1976 yılda Ändicanda yäşegen millättäşebez Ämir Äxmätov belen berge SSSR külämendä uzğan awıl uyınnarında ikençe urınğa kütärelä, 1977 yılda SSSR çempionatında Ruslan äfände 3nçe urınnı yawlap ala. Xäzer Mäskäwdä yäşägän Ämir Äxmätov isä at sportı buyınça berniçe tapqır SSSR çempionı bulğan.
Ruslan äfände Üzbäkstanda at sportı buyınça respublika mäktäbendä baş trener da bulğan. Ä atlarnı ul berençe tapqır tatar awılında kürgän: «Min berençe tapqır Tatarstanğa däw äniemä barğanda awılda atlarnı kürdem. Taşkentqa qaytqaç min atlar belän şoğellänä başladım», di Ruslan äfände.
Ruslannıñ ätise İkençe dönya suğışında qatnaşqan Rem Abzal ulı Abzalov Sovetlar Berlege geroyı bulıp çıqtı. Anıñ isemen Qaybıçtağı ber mektep yörtä, dide Ruslan: «Ätiem Apas rayonında tordı. Ul Sovetlar Berlege geroyı ide. Anıñ isemen Tatarstannın Apas rayonında ber mäktäp yörtä. Ul Taşkentta wafat buldı, ämmä yäşlegen ul Tatarstanda ütkerde.»
Qırımğa ğäiläse belän kilgän Ruslan äfände berdän atlar, sport belen şöğellänä başlıy. Ul yıllarda, yägni SSSR tarqala başlağan çorda Qırımda bulğan küp kenä atxanälär yuqqa çığa başlıy. Moña qaramastan Ruslan äfände 1997 yılda Qırımda At sportı federatsiäsen tözep cibärä, anıñ direktorı bula, At sportı klubın oyıştıra. Bu klubnıñ Äbi patşa 1896 yılda tözegän uzeneñ atxanäse, remont taläp itkän ippodromı bar, Ruslan äfände äytüençä, klubta 20 yäş at bar. Aqça bulmağanlıqtan ul atlarnı yäşli satıp alıp üze üsterä, tärbiäli, yarışlarğa äzerli. At sportı sportnıñ bik qimmät töre, di Ruslan äfände: «At sportı xäzer bik qimmät. Yaxşı at 1,5 million euro tora. Qırımda mondıy atlar yuq, ä Kievta bar.»
Abzalovlar totqan atlar arsında bäyäse 50 men dollar bulğan atlar bar iken. Sportçını täläp itelgänçä kienderergä dä şaqtıy aqça kiräk iken. Mäsälän, başlıq 200, iteklär 500, jilet 400, bridji 150 euro tora. Atnıñ kiräk-yaraqları 2000 euroğa citä ikän. Bu aqçalarnı Abzalovlar üzläre taba. Monnan tış atlarnı kön sayın aşatırğa, çistartırğa kiräk. Moña da aqça kiräk, ä däwlät ber tien dä ayırmıy. «Qırımnıñ elekke premier ministrı S.Kunitsın yärdäm itep tora ide, läkin xakimiat uzgärgäç ber kem dä bulışmıy», di Ruslan äfände. Ul at sportı xaqında «Azatlıq» radiosına soylede:
R.A. - «At çabışları, stiplçez, draywing, xäzer at sportınıñ küp törläre bar. Ä klassik törläre bu konkur, vıyızdka hem troyeborye – yuğarı mekteb.»
D.O. - Sez beläsez bit Tatarstandada atlar belen qızıqsınalar, at çabışları ütkärälär, atlarnı üsterälär. Sezneñ alar belen elemtägez barmı?
R.A. - Elemtäm yuq. Äxmätşin Mäskäwdä eşli, min Qırımda at sportın kütäräm, bez äzer kadrlar. Zamanında bez Tatarstandağı kollegalarıbızğa üzebezne täqdim itkän idek, läkin bezneñ täqdim igtibarsız qaldı.
Min Ukraina çempionatında konkur buyınça 3nçe urınnı yawlap alğan, trenirovkasın tämamlap yanıbızğa kilgän Ruslannıñ ulı Rem belen de söyläştem. Ul, uzğan yıl yarışlarda 20 sportçı qatnaşqan bulsa, bıyıl 57 keşe qatnaştı, şul säbäbtän awırraq buldı dide. Läkin moña da qaramastan ul üzeneñ Listok isemle ayğırı belän yasağan çığışın uñışlı dip isäpli. Mäktäp häm institutnı qızıl diplom belän tämamlağan Rem: «Min kiläçägemne at sportı belen bäylärgä bik telär idem, läkin bu sport aqça kitermi, kiresençä, küp aqça teläb itä. Anıñ oçen min tağın berär nersä belän şöğellänergä mäcbür», di.
Menä şulay, tatar xalqı oçen borınğı zamannardan yaqın häm ışanıçlı dus bulıp qalğan atqa tatarnıñ mäxäbbäte bügen dä sünmägän. Ul qannan qanğa, näseldän näselgä küçä ikän. Yıraq Ukrainada, Qırımda tatarnıñ atqa moxäbbäten atalı-ullı Abzalovlar yäşätä. Abzalovlarnıñ çista, matur atları da alarğa şundıy mäxäbbät häm ışanıç belän qarap torğanın min üz küzlärem belän kürdem.
Diläwär Osman – Qırım