İrannıñ şikle atom programmasın İminlek Şurasına çığarunı elek Quşma Ştatlar ğına äwzem yaqlasa, xäzer inde aña Yewropa Berlege dä quşılırğa teli - ul monı alğa sörgän täqdime belän Venadağı Xalıqara atom energiäse idaräse citäkçelegenä möräcäğät itte. Andağı 35 ilneñ wäkile xäzer Yewropa Berlegeneñ şuşı täqdimen tikşerä, ä qayberäwlär anı taläp dip tä atıy, gärçä idarä utırışınıñ kön tärtibenä ul mäs''älä äle räsmän kertelmägän.
Cämäğätçelekkä çıqqan ölgedän kürengänçä, anda İminlek Şurasınnan İranğa basım yasap, anıñ urannı bayıtu eşennän baş tartuına häm Britaniä, Fransiä wä Germaniä belän söyläşülärgä qaytuına ireşü sorala. Ayırım şunı da äytep ütärgä kiräk - Yewropa Berlege taläbendä älegä İranğa qarşı nindi dä bulsa çikläwlär kertü mäs''äläse kütärelmi.
Quşma Ştatlardan ayırmalı bularaq elegräk İranğa qarata yomşağraq qaraşta torğan Yewropa Berlegeneñ tüzemlege august ayında, ikeyaqlı söyläşülär körçekkä terälgännän soñ çıqtı. Tähran şunnan soñ yañadan uran üzgärtü eşenä kereşte, bu urannı bayıtunıñ berençe adımı bulıp tora. Yewropa Berlege belän söyläşülär barğan çorda isä İran şul eşne tuqtatıp torğan ide. Tährannıñ atom ımsınularına qarata dönya buylap kiñräk kileşü formalaşıp kilä kebek şulay itep. Sişämbedä Quşma Ştatlar häm Yewropa Berlege qaraşın Australiä tışqı eşlär ministrı Alexander Downer dä yaqlap çıqtı, New Yorkta ul bolay dip belderde:
"Bez İrannıñ Yewropa Berlege belän kileşüe totılır dip ömetlängän idek, xäzer isä bez anıñ iranlılar tarafınnan ğämälgä quyılmayaçağına borçılabız. Alar üzläreneñ atom programması täräqqiaten däwam itärgä teli kebek. Bezdä bu citdi borçu uyata, iñ möhime, İran Xalıqara atom energiäse idaräse qarşında alğan yöklämälären yış qına ütämi kilde, xäzer bu idaräneñ citäkçelege tarafınnan tikşerelä häm andağı küp kenä wäkillär, şul isäptän Australiä wäkile dä, älege mäs''äläne inde İminlek Şurasına cibärergä kiräk digän fikerdä", di Australiä tışqı eşlär ministrı Downer.
Ämma Yewropa Berlege taläbeneñ Xalıqara atom energiäse idaräsendä ni däräcädä kiñ yaqlanuı xaqında özderep äytep bulmıy, İminlek Şurasınıñ daimi äğzaları bulğan Rusiä häm Qıtay wäkilläre moña kisken qarşı çığa. Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov sişämbedä ük, İran mäs''äläsen İminlek Şurasına yullaw kire näticälärgä kiterä ala dip kisätkän ide. Ul, İran üz yöklämälären bozmıy häm anıñ ğämälläre atom qoralların cäyeldermäw tärtibenä yanamıy dip belderde.
Elegräk Lavrov New Yorkta Qıtay tışqı eşlär ministrı Li Jao Siñ belän oçraşıp, yaqlar anda İran atom programması mäs''äläse barı tik Xalıqara atom energiäse idaräse qısalarında ğına xäl itelä ala dip kileşkän ide. Mäğlüm ki, Mäskäw İrannıñ Farsı qultığı buyındağı Buşer şähärendä atom stansiäsen tözügä bulışa häm kiläçäktä dä şundıy aqçalı kontraktlar aluğa ömetlänä.
İrannıñ atom söyläşülärendäge töp wäkile Ğäli Laricani sişämbedä, ägär dä Könbatışnıñ İminlek Şurası belän yanawları çınğa aşsa, Tähran üzendä urannı bayıtu eşen yañartaçaq dip kisätte.
"Ägär dä alar bezne qurqıta häm İran mäs''äläsen İminlek Şurasına cibärergä teli ikän, bez Natans atom qorılmasında urannı bayıtu eşen genä yañartaçaqbız", dip kisätä Ğäli Laricani.
Kärim Kamal
Cämäğätçelekkä çıqqan ölgedän kürengänçä, anda İminlek Şurasınnan İranğa basım yasap, anıñ urannı bayıtu eşennän baş tartuına häm Britaniä, Fransiä wä Germaniä belän söyläşülärgä qaytuına ireşü sorala. Ayırım şunı da äytep ütärgä kiräk - Yewropa Berlege taläbendä älegä İranğa qarşı nindi dä bulsa çikläwlär kertü mäs''äläse kütärelmi.
Quşma Ştatlardan ayırmalı bularaq elegräk İranğa qarata yomşağraq qaraşta torğan Yewropa Berlegeneñ tüzemlege august ayında, ikeyaqlı söyläşülär körçekkä terälgännän soñ çıqtı. Tähran şunnan soñ yañadan uran üzgärtü eşenä kereşte, bu urannı bayıtunıñ berençe adımı bulıp tora. Yewropa Berlege belän söyläşülär barğan çorda isä İran şul eşne tuqtatıp torğan ide. Tährannıñ atom ımsınularına qarata dönya buylap kiñräk kileşü formalaşıp kilä kebek şulay itep. Sişämbedä Quşma Ştatlar häm Yewropa Berlege qaraşın Australiä tışqı eşlär ministrı Alexander Downer dä yaqlap çıqtı, New Yorkta ul bolay dip belderde:
"Bez İrannıñ Yewropa Berlege belän kileşüe totılır dip ömetlängän idek, xäzer isä bez anıñ iranlılar tarafınnan ğämälgä quyılmayaçağına borçılabız. Alar üzläreneñ atom programması täräqqiaten däwam itärgä teli kebek. Bezdä bu citdi borçu uyata, iñ möhime, İran Xalıqara atom energiäse idaräse qarşında alğan yöklämälären yış qına ütämi kilde, xäzer bu idaräneñ citäkçelege tarafınnan tikşerelä häm andağı küp kenä wäkillär, şul isäptän Australiä wäkile dä, älege mäs''äläne inde İminlek Şurasına cibärergä kiräk digän fikerdä", di Australiä tışqı eşlär ministrı Downer.
Ämma Yewropa Berlege taläbeneñ Xalıqara atom energiäse idaräsendä ni däräcädä kiñ yaqlanuı xaqında özderep äytep bulmıy, İminlek Şurasınıñ daimi äğzaları bulğan Rusiä häm Qıtay wäkilläre moña kisken qarşı çığa. Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov sişämbedä ük, İran mäs''äläsen İminlek Şurasına yullaw kire näticälärgä kiterä ala dip kisätkän ide. Ul, İran üz yöklämälären bozmıy häm anıñ ğämälläre atom qoralların cäyeldermäw tärtibenä yanamıy dip belderde.
Elegräk Lavrov New Yorkta Qıtay tışqı eşlär ministrı Li Jao Siñ belän oçraşıp, yaqlar anda İran atom programması mäs''äläse barı tik Xalıqara atom energiäse idaräse qısalarında ğına xäl itelä ala dip kileşkän ide. Mäğlüm ki, Mäskäw İrannıñ Farsı qultığı buyındağı Buşer şähärendä atom stansiäsen tözügä bulışa häm kiläçäktä dä şundıy aqçalı kontraktlar aluğa ömetlänä.
İrannıñ atom söyläşülärendäge töp wäkile Ğäli Laricani sişämbedä, ägär dä Könbatışnıñ İminlek Şurası belän yanawları çınğa aşsa, Tähran üzendä urannı bayıtu eşen yañartaçaq dip kisätte.
"Ägär dä alar bezne qurqıta häm İran mäs''äläsen İminlek Şurasına cibärergä teli ikän, bez Natans atom qorılmasında urannı bayıtu eşen genä yañartaçaqbız", dip kisätä Ğäli Laricani.
Kärim Kamal