Qazan tantanaları waqıtında Bürät respublikasında yäşäwçe millättäşlärebezneñ citäkçese professor Ramazan Siraciev belän tanışırğa nasıyp buldı. Anıñ äti-änise 1936-yılda Tatarstannıñ Ätnä rayonınnan Şärıqqa yul alğannar, İrqut ölkäsendä töplängännär. Ğalim isä şul yaqlarda 1963-yılda ğına tuğan bulsa da, Tatarstannan 1936-yılda çığıp kitkändäy xis itä üzen.
Yazmış cilläre belän Bayqal aryaqlarına barıp çıqqan millättäşlärebez nixällärdä? Milli tamırlarıbıznı saqlap qalu yağınnan nindi çaralar kürelä?
Ramazan äfände belän äñgämä şul turıda bardı.
Moña qädär ällä ni aktivlıq sizelmäsä dä, Ulan-Ude qalasında namaz uqu yortı buldırğannar, milli canın saqlap qalğannar ana telendä aralaşırğa tırışıp yäşägännär. Ä menä 2004-yıldan alıp, baytaq anıq möhim çaralar kürelgän. Uraza, Qorban bäyrämnärenä küpläp cıyılğannar. 4 awıl rayonnarında eşläp kilüçe milli oyışmalar yärdämendä, 2005-tä berençe märtäbä Sabantuy uzdırğannar. Respublika külämendä Milli-mädäni moxtariat tözelgän. Monıñ näticäsendä respublika citäkçelege häm maltabarlar tarafınnan tatarnıñ milli mänfägat'lärenä citdiräk qaraş tuğan. Keçkenä namaz yortına xalıq sıymağanğa, respublikanıñ başqalasında mäçet salırğa röxsät alınğan. Tik monda imam urınına tatar keşese kiräk, di. Ramazan äfände äytüençä, Rawil xäzrät Gaynetdin, berär belemle yäş yeget yunältkän oçraqta, anı Qazanda yäki Mäskäwdä uqıtıp, şul mäçetkä cibärü mömkinlegen beldergän.
Döres, mäktäplärdä ana telen uqıtunı kertü turında älegä süz yörtü qıyın, di Ramazan Siraciev. Çönki böten respublikada berdän-ber bürät litsee Ulan-Udeda ğına eşli. Bürätlär üzläre dä ana telen barı tik awıllarda ğına saqlap qala alğannar. Rayonnar üzäklärendä, qatnaş xalıq yäşäsä dä, bürät tele işetelmi.
Şul uq waqıtta Ramazan häm anıñ tuğannarı bürät teleneñ törle dialektlarında da söyläşä alalar, xättä, kiräk bulsa, mongolça da. Ä menä bürät telendä söyläşüçe urıslar oçratu qıyın, ikän. Şöker, di professor Siraciev, arabızda äle tatar telen saqlap qalğan millättäşlärebez dä bar. Alar üzara ana telendä aralaşırğa tırışalar, balaları belän dä üzebezçä söyläşälär. Ä inde Qazan tantanalarında qatnaşu arqasında millätebezneñ kiläçägenä ömetlär tağın da nıği töşkän.
Ramazan Siraciev häm Bürätstan delegatsiäseneñ başqa äğzaları Qazanda çığa torğan basmalar belän tanışqannar, alarnı xalıqqa citkerü çaraları kürmäkçelär. Ä menä “Zvezda Povolj'ya” gäzite redaktorı Räşit Äxmätev belän gäzitneñ här nomerın Ulan-Udeğa cibärü turında kileşkännär dä inde.
Ğomeren Bürät ilendä uzdırğan tatar balası ata-babalarınıñ tuğan cirenä - Ätnä rayonına cıyına ide. Çın tatar möxitendä yäşäw yämen tatıp qarıysı kilä, dide ul. Xäyerlegä bulsın.
Ayrat İbrahim, Qazan - Sember.