Tatarstan däwlät şurası soñğı utırışında respublikanıñ aldağı biş yılğa iktisadıy üseşe programmasın berençe uqılışta qabul itkän ide. Älege programma, isemennän ük añlaşılğança, Tatarstannıñ aldağı biş yılda, yaña texnologiälär qullanıp, iqtisatın kütärü turında. İqtisadıy üseşne härkem xuplasa da, Tatarstandağı qayber oyışmalar bu programmağa qarşı çıqtılar. Döresräge, anıñ ber matdäsenä. Anda süz Tatarstanda atom -töş energetikasın üsterü turında süz bara. Näq menä bu matdägä qarşı, Tatarstannıñ atom-töşkä qarşı xäräkäte, milli oyışmalar protest belderdelär. Parlamentnıñ Ekologiä, tabiği resurslar häm cir mäsäläler komitetı räise Rinat Abdullin, xökümät täqdim itkän bu plannı, neft'tän soñ çorğa äzerlänergä kiräk, şuña atom-töş elektrostansiäsen tözü üz-üzen aqlıy dip çıqtı. Anıñ süzlärençä, 2010 yılğa elektr energiäsen qullanu 40 protsentqa artaçaq ikän. Bu fakt, atom-töş stansiäsen tözügä tağın ber etärgeç.
Tatarstanda atom-töş stansiäsen tözü uzğan ğasırnıñ 90 yıllarında başlanğan ide. Tübän Qama rayonında monıñ öçen urın da bilgelände, ayırım ber şähärçek tä tözelä başladı. Läkin, ul çaqtağı üzgärtep qoru cilläre moña qarşılıq quydı. Tatarstanda atom energetikasına qarşı xäräkät barlıqqa kilde. Milli oyışmalar belän bergäläp, älege yäşellär xäräkäte ul çaqtağı respublika Yuğarı Şurasına basım yasadı. Häm parlament respublikada Atom –töş stansiäsen stansiäsen tözügä maratoriy kertelde. Qanun nigezendä. Şundıy uq xäl, kürşe Başqortstanda da buldı. Anda, Tatarstan çigendä , Ağidel şähärendä atom elektr stansiäse tözelä başlağan ide. Waqıtlıça tuqtatıldı. Häm soñğı yıllarda Başqortstan xakimiäte tözeleşne yañadan başladı. Ä Tatarstanda soñğı yıllarda atom stansiäsen tözü turında süzlär bulğalasa da, ğämälgä aşmıy kilde. İnde Tatarstan parlamentı täwäkkälläde. Läkin, moña qarşı yuristlar, xoquq belgeçläre qarşı çıqtı. Eş şunda ki, 90 nçı yıllarda, parlament qabul itkän, atom stansiäsen respublikada tözüne tuqtatu turındağı qarar gämäldä. Ä parlament, 15 yıl ütkäç, tege iske qaranı yuqqa çığarmıyça ğına, tözü başlaw turında qarar qabul itä. Yäğni, ber mäsälä turında, ber-bersenä qarşı kilä torğan ike qara ğämäldä. Atom stansiyäsenä qarşı xäräkät wäkilläre monı, parlamentnıñ ni säbäpleder aşığuı belän añlatalar. . Parlamentnıñ Ekologiä, tabiği resurslar häm cir mäsäläler komitetı räise Rinat Abdullin stansiä kiräklegen raslasa da, comğada, Tatarstan parlamentınıñ iqtisat, investitsiälär häm eşmäkärlek komitetı räise Marat Ğäliev , bügenge köndäge atom-töş texnologiäläre xalıqara qabul itelgän Cir xartiäsenä qarşı kilä dip belderde. Häm ul, parlamentta, Tatarstanda atom-töş stansiäsen tözü mömkinlegen buldırmas öçen qanunğa tözätmälär äzerlänä dip belderde. Monnan tış ul, stansiäneñ kiräklegen raslağan iqtisadıy motivlar korrektlı tügel, çönki, atom-töş qoralınıñ qaldıqların saqlawnı isäpkä alınmıy.
Şulay itep, Tatarstanda atom-töş stansiäsen tözü mä’säläse kisken kilep bastı. Şunısı qızıq, atom –töş stansiäsenä qarşı xäräkät wäkilläre, Tübän –Qama rayonında tözelergä tieşle atom stansiäse cirläre ışanıçlı tügel, anda cir yarılırğa mömkin dilär. Ä yıl sayın Tatarstannıñ yağulıq-energetiqa kompleksı häm toraq-kommunal' xucalığında 10га yaqın avariä bula. Ä moña, atom –töş stansiäse dä estälsä ni bulır dip örketälär yäşellär xäräkäte wäkilläre.
Şuşı uq temağa qağılışlı tağın ber xäbär. Mäskäwdä bu könnärdä tatar cämäğätçelege tügäräk östäl ütkärde. Anda, Rusiä prezidentına möräcäğät qabul itelde. Älege möräcäğät, Çiläbe ölkäsendäge Mayaq atom stansiäsenä qağılışlı. Eş şunda ki, älege stansiädä 1957 yılda şartlaw bula. Häm şunnan soñ, yaqın tirädäge böten urıs awılların küçerälär başqa cirgä. Ä tatar-başqort awılları qaldırıla. Älege awıllarda xalıq şuşı şartlaw arqasında bulğan zararlardan integä. 80 protsent xalıq rak belän awırıy. Tügäräk östäldä qatnaşuçılar, bu tatar –başqort awılların, 50 yıldan soñ bulsa da başqa cirgä küçerergä kiräk dilär.
Räfis Cämdixan
