Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkiädän Atnalıq Küzätü


Törkiä qızıqlı ber il. 70 millionnan artıq xalqınıñ ber öleşeneñ tormış däräcäse yuğarı, zur şähär uramnarında küpçelege 3-4 yıl iske yä ör-yaña maşinalar yöri. Qayber ğailälärdä här ğailä ağzasınıñ üz maşinası, xalıqnıñ ber öleşeneñ ayruça cäyge resortlarda ayrım öyläre dä bar. Birjada aksiälärneñ bäyäse soñğı 35 köndä 5 meñ 645 punktqa üste. Moña bigräktä çit il şirkätläreneñ Törek şirkätläre payların satıp aluı täes itä. Başqa süzlär belän äytkändä, bolar Törek iqtisadınıñ kiläçägenä ışanıç arta digän süz. Törkiäneñ il eçendä häm çit illärdäge burıçları tulayım 200 milliard dollarğa ireşsä dä Törkiä xäcätkä aqça taba ala.

Tik bu medalneñ ber yağı. Törkiädä yarlılar sanı da baytaq. Bu atna iğlan itelgän Dönya Bankı täräqqiät xisabına kürä, Törkiä xalqınıñ yaqınça 5 %-ınıñ ber könlek satıp alu köçe 1 dollar astında, dimäk ayına 25-30 dollar belän tormışın alıp bara. 5% ul 3,5 million keşe digän süz. İkençe yaqtan Törkiä 268 milliard dollar milli kerem belän dönyada baylığı yağınan 20 il safında tora. Satıp alu köçe yağınnan isä keşe başına 7.680 dollar belän 49-nçı urınnı bili. Statistik sannarğa kürä, baytaq ilgä qarağanda Törkiäneñ xäle yaxşıraq. Şulay da milli kerem tigez taralmağınlaqtan (monı sotsializm xökem sörgän şartlarda, SSSR da başqaralmadı) yarlılar sanı küberäk. Bu yağı belän Törkiä Rusiägä oxşıy. 10 dollar aqçağa yäşäp qalırğa tırışqan pensionerları da bar, Angliädä, Fransiädä iñ qimmätle saraylarnı satıp alğannnar da.

Xökümät tä yarlılarğa yardäm qulın suzu öçen qayber çaralar kürä. Şulardan iñ möhime bälki dä xalıq arasında ‘yäşel karta’ dip atalğan, sälämätlek öçen yasalğan çığımnarnı qaplağan ber kartanı yarlılarğa taratuwı bulıp tora. 71-72 millionlıq Törkiäneñ 7 protsentı yäğni yaqınça 10 million xalıq menä şuşı kartağa iyä. Sälämätlek Ministrlığı bu atnada birgän mäğlümätlärgä kürä, 1 Mart 2005’tän elek Törkiädä şundıy tüläwsez sälämätlek kartasına 12,5 million keşe xuca bulğan. Xäzer isä 4 million 367 keşeneñ xaqı bulmıyça torıp, aldaşıp bu kartanı alğan buluwı açıqlanğan. Bıyıl isä şuşı kartalar almaştırıla başlağaç, küpme keşeneñ xäyläle yullarğa omtılğan buluwı añlaşılğan. Bıyıl 1 million da 796 meñ keşegä yaña karta birelsä dä barlıq karta iyäläreneñ sanı 10 millionnı aşmağan. Inde bu ‘yäşel kartalar’ bigräk tä Törkiäneñ yarlı könçığış häm könyaq-könçığış töbäkläre Bingöl, Hakkari, Siirt, Batman, Van belän Ağrı kebek şähärlärendä taratılğan. Törkiä xalıqnıñ 1/7’se yäşägän İstanbulda yäşel kartadan faydalanğannar ni barı 3.2% qına.

İstanbulnıñ bu atnadağı töp temasın yañadan cir teträw - zilzilä mäsäläse täşkil itte. İstanbul Texnika Universitıtı Mäğdän Fakultetı Professorı Naci Görür zilzilä buluğa yul açqan diñgez töbendäge fay dip atalğan çatnaqlarnı ezläw näticäläre turında mäğlümät birde. Tikşerenülär İtalian Urania korabı belän yasalğan. Näticädä Marmara Diñgeze astınan uzğan zur fayğa quşılğan öç yaña fay, çatnaq tabılğan. Bolarnıñ bere İstanbulnıñ Awropa öleşendäge Küçükçekmecegä, ikençese Prins utrawları astında, öçençese isä İstanbulnıñ Aziä öleşendä Tuzlağa taba ikän. Yaña ber cir teträwe waqtında bu yaña tabılğan faylarnıñ tirä yündäge yäşäwleklärgä kübräk zıyan biräçäge turında faraz yasala. Asılda kiläse yıllarda qabat köçle ber cir teträw bulaçaq digän farazlar inde küptännän birle bar. 1999 yılnıñ Augustında bulğan dähşätle zilzilä äle onıtlmadı. Qısqası, bu atnada İstanbul xalığı qabat qurquğa çumdı.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG