Accessibility links

Кайнар хәбәр

Fäwziä Bäyrämova Yekaterinburgta


Küptän tügel Ural cirendä kürenekle yazuçı, publitsist, tarixçı, säyäsätçe Fäwziä Bäyrämova bulıp kitte. Biredä ul Yekaterinburg, Pervoural'ski, Yuğarı Pışma şähärlärendä yäşäwçe tatarlar belän oçraştı, mäçetlär belän tanıştı, muzeylarda buldı. Oçraşular waqıtında Fäwziä xanım Rusiäneñ tatarlar yäşägän barlıq töbäklärendä bulıp, millättäşläreneñ tormış-könküreşen üz küzläre belän kürep, tatarnıñ borınğı tarixın häm bügenge köndäge milli üzençäleklären, problemaların öyränep, üzeneñ äsärlärendä çağıldırunı maqsat itep quyuın belderde.

Ural töbägennän alğan ğomumi tä'sirlären bik uñay dip sanadı Fäwziä xanım. Anıñ äytüençä, bu Altın Urda, borınğı Seber xanlığı cirläre. Muzeylardağı qızıqlı eksponatlardan çığıp, bu cirlärdä tatarnıñ borınğı tarixın öyränergä bay cirlek bar dip äytergä bula. Xäzerge waqıtta da tatarlarıñ biredä ayaq teräp yäşäp yatuları bik quandırdı, dide ul. Tatar awılları saqlanıp qalğan, şähärdä yäşäwçe tatarlar da üzlären yuğaltmağan.

Tatar milli xäräkäteneñ iñ başlanğıçında torğan, tatarnıñ döres tarixın torğızu, däwlätçelegen qaytaru öçen armıy-talmıy köräşüçe Fäwziä Bäyrämova bügenge köndä milli xäräkätneñ yaña basqıçqa kütärelüen äytep, töbäklärdä millätne torğızunıñ yaña alımnarın öyränüen, alar täcribäsen başqalarğa da citkerergä teläge buluın belderde. Sverdlovski ölkäse tatarları tormışında yaña basqıç itep ul Milli Media-xolding eşçänlegen kürüen äytte. Ber törkem igelekle, eşmäkär tatar yegetläreneñ, keşe sorawı buyınça tügel, üz teläkläre buyınça cıyılıp, kesälärendäge aqçaların ay sayın millät mänfäğätlärenä birüe bik küñelle xäl. Bu aqçağa biredä “Saf Çişmä” isemle tatar gazetası çığarıla, tatarlar turında videofil'mnar yasala, häm, iñ ähämiätlese, “Sälätle balalar” programması eşli. Sälätle tatar balaların barlap, alarğa ruxi yaqtan da, aqçalata da yärdäm itep toru, ay sayın alarnı cıynap, kürenekle tatarlar belän oçraşular oyıştıru üze kiläçäkkä qarap eş itü digän süz, dide Fäwziä xanım.

Yekaterinburg şähäre tatarları belän oçraşu Tatarstannıñ daimi wäkillege binasında ütte. Oçraşuğa Sverdlovski ölkäse cirendä tatar milli xäräkäten başlap cibärüçe xörmätle millättäşlärebez, yazuçılar, şağirlär, jurnalistlar, milli oyışmalar wäkilläre cıyılğan ide. Alar belän aralaşqannan soñ, Fäwziä xanım biredäge problemalarğa iğtibar itte.

“Här cirdäge kebek ük, biredä tatar-başqort probleması bar. Ber ük awıllarğa, ber ük mäktäplärgä tatarlar da, başqortlar da däğwä qıla. Sabantuylar da ığı-zığı belänräk ütä. Şulay uq tatarlarnıñ üzläre arasında da kileşmäwçänlek bar. Äytik, milli xäräkätneñ başında torğan iske millätçelär belän milli xäräkätkä soñraq quşılıp, yañaraq alımnar belän alıp kitüçe milli liderlar arasında añlaşılmawçanlıq oçraqları küp”, - dide ul.

Ämma iñ zur problema bu ğına tügel. Tumışı belän Sverdlovski ölkäseneñ Tübän Sırğa rayonınnan bulğan, bügenge köndä Yekaterinburg şähäre awıl xucalığı akademiäsında dotsent bulıp eşläwçe Rifqät İsmagilov belän oçraşıp aralaşqannan soñ, Fäwziä Bäyrämova tatar, başqort, xätta rus milläte öçen dä qurqınıç yanarlıq problema tuuı, aldınğı cämäğätçelek iğtibarın näq menä şul problemağa yunältergä kiräklegen äytte.

Cirle üzidarälär turında zakon qabul itelgännän soñ, Sverdlovski ölkäsendä urnaşqan tatar awılların şähär okrugına kertep, alarnıñ cirenä xuca bulırğa teläwçelär barlığı turında süz bulğan ide inde. Aldınğı cämäğätçelek bu eşkä qarşı kilep, ölkä citäkçeläre, prokuratura isemenä genä tügel, Rusiä prezidentı isemenä dä xatlar yulladılar, qayber konkret cirlär buyınça däğwä inde xoquq saqlaw orğannarı aşa, sud däräcäsendä alıp barıla başladı. Ul dokumentlar belän tanışqannan soñ, Fäwziä Bäyrämova üz fikeren bolay dip belderde: “Bez tel dibez, din dibez, millät dibez. Ägär dä bez astında çiksez baylıqlar yatqan tarixi cirlärebezdän mäxrüm qalabız ikän, bolarnıñ berse dä kiräk bulmayaçaq. Soñğı yıllarda qabul itelgän qayber zakonnar arqasında mondıy qurqınıç yanaw mömkin. Bezneñ cirlärebezneñ mafiä dip atalğan ber törkem oligarxlar qulına kitü qurqınıçı bar. Bu bik zur faciğä bulaçaq. Monı buldırmas öçen köräşergä kiräk”.

Bu faciğәnı buldırmas öçen, Berläşkän Millätlär oyışması qarşında tatar xoquq yaqlaw orğannarı buldıru bik yaxşı bulır ide, di Fäwziä xanım.

Ğomumän, ul Ural cirenä bulğan säyäxäten äle tanışu ğına dip atap, bu cirlärgä tağın äylänep kiläçägen, biredä öyränü häm eşläw öçen bik zur cirlek bar ikänlegen äytep kitte.

Fäwiä Safiullina Yekaterinburg.

XS
SM
MD
LG