Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tömän universitetında fänni ğämäli cıyın ütte


Tatar xalqı tele atlasınıñ öçençe tomı seber dialektlarına bağışlanaçaq. Bu xaqta Tatarstan fännär akademiäseneñ tel, ädäbiät häm sänğät institutı xezmätkäre ğalimä Döriä Ramazanova äytte. 4 nçe oktäberdän birle ul Tömän yaqlarında buldı. Filologiä fännäre doktorı İsät, Zavodoukovskiy, Yalutr rayonnarınıñ 5 tatar awılında Seber tatar tele üzençäleklären öyrände. Bu materiallar Seber dialektları atlasın tözü öçen kiräk bulaçaq.

- Fändä şulay sanala, ägär dä tege yäki bu xalıqnıñ arxeologik atlası, etnografik atlası häm lingvistik atlası tözelmägän bulsa bu xalıqnıñ tarixı turında tirän itep, döres itep yazıp bulmıy. Menä bezneñ tatar xalqınıñ arxeologik atlası tözelgän. Etnografik atlası da tözelgän. Häm lingvistik atlası da tözelgän ike tomı. Ä Seber dialektları öçençe tom. Bez öçençe tomnı tözü östendä eşlibez. Atlas digäç ul tel üzençäleklären qartağa töşerü digän süz. Häm çağıştırıp qaraw. Menä bu Seber dialektlarında niçek söylilär? Nindi üzençälek? Şul üzençälek tağın qaylarda bar? Qasıym yağında bar. Menä bezneñ bu Seber dialektların küp kenä ğalimälär öyränä anı. Alarnıñ materiallarına qarağanda Qasıymnar belän urtaqlığı bik zur, Ästerxan tatarları belän urtaqlığı bik zur. Annan soñ urta dialekt belän urtaqlığı bik zur. Alar şuşı atlasta çağılış tabarlar dip uylıybız. Zur köç sorıy.

-Tatarstan däwläte anı üz cilkäsenä aldımı?

-Ul bezneñ institutta plan eşe itep kertelgän. Bezgä yärdäm itergä torğan institutlar bar. Aqça mäsäläse bik qıyın. Menä bu ekspeditsiälärne oyıştıru yıldan-yıl qıyınlaşa bara. Tatarstan fännär akademiäse bezgä yärdäm kürsäter dip ömet itäbez.

Döriä xanım Ramazanovanıñ Tömän yaqlarına bu säfäre Tömän däwlät universitetında tögällände. 12 nçe oktäber könne filologiä fakul'tetında fänni-ğamäli konferensiä ütte. Ul “Töbäkneñ etno-mädäni kiñlegendä tel añı” digän temağa bağışlandı. Ğomum cıyılıştan soñ fakul'tetta tatar telen häm ädäbiäten da öyränüçelär ayırım bülmägä cıyıldılar. Häm törki ruxıy miras turında söyläştelär. Fänni çığışlar studentlarnıñ yıl da ütä torğan konferensiäse qısalarına turı kilde. Filologiä fännäre doktorı Xänisä Alişina äytüençä, alar Qazan universitetınnan ürnäk alğannar.

-Awıllarda bulğan fol'klor encelären üzebezdä tuplap, fol'klor konferensiäläre ütkäräbez. Mine monda eşkä cibärgän çaqta Dilärä Garifovna Tumaşewa öyrätep cibärde: “Menä şuşındıy konferensiäne yıl sayın ütkär!”-dip. Qazan universitetında ul ütkärelä. Min şunnan ürnäk aldım. 9 janr buyınça: äkiätlär, taqmaqlar, äytemnär, tabışmaqlar... Menä nindi janr saqlana Seber tatarlarında, tatar awıllarda şularnı barlap barabız, cıyıp barabız.

-Studentlarğa üzenä kürä ber stimul da bulıp tora torğandır?

-Dulqınlanıp kötälär. Räxätlänep äzerlänälär.

Bu fänni-ğamäli konferensiä 1 nçe kursqa yaña ğına kergännär öçen bigräk tä qızıq häm faydalı. Moña qädär äle alarnıñ mondıy cıyınnarda qatnaşqannarı yuq ide bit.

Berençe kursta tatar telen dä öyränüçelär 15. Aralarında ber yeget tä bar. Qızlar äytüençä, alar mäktäptän ük tatar telen yaratalar. Rayon, ölkä olimpiadalarında gel qatnaşıp kilgännär. Universitetqa kergännärenä ükenmilär. Programma da qıyın tügel. Älegä mäktäptä öyrängännärne iskä töşerälär.

Fänni-ğamäli cıyın üzenä kürä ber bäyräm tösendä ütte. Fänni çığışlar studentlarnıñ cırları, iyülläre belän aralaşıp tordı. Tobol däwlät pedagogiä institutınıñ tatar tele häm ädäbiäte kafedrası citäkçese Flera Säyfullinanıñ “Tömän ölkäse tatar ädäbiäte” digän kitabı studentlarğa täqdim itelde. 3 nçe kurs studentları Flera Sägit qızınıñ yaratqan cırın da başqardılar.

Nail Alan. Tömän.

XS
SM
MD
LG