Accessibility links

Кайнар хәбәр

Transparency International: Rusiä – korrupsiä çäçäk atqan illärneñ berse


Sişämbedä Transparency İnternational oyışması dönyada korrupsiä turında yıllıq xisabın bäyän itte. Bu xisapqa kürä elekke sovet illäre rişwätçelek mäsäläsendä iñ naçarları arasında. Rusiä, uzğan yıl belän çağıştırğanda tağı da artqaraq tägäräp, bıyıl 159 il arasında 126 urınnı alğan.

Ğäyre räsmi Transparency İnternational oyışması üzeneñ xisabın dönyanıñ törle illärendä eşquarlar, analitiklar, belgeçlär belän bulğan fiker beleşülär näticäsendä, barlığı 16 tikşerügä nigezlänep tözegän. Näticädä dönyanıñ här ilenä, bu ilneñ korrupsiägä birelü däräsenä qarap, 1dän alıp 10ğa qädär bäyä birelgän. Yuğarı bäyä korrupsiä az digänne añlata, tübäne – kiresençä. Bıyılğı isemlektä berençe urında İslandiä, 9.7 ball, annarı Finlandiä, Yaña Zelandiä, Daniä häm tağın berniçä Yevropa ile kilä.

Rusiägä kilgändä, uzğan yıl 2.8 ball belän ul 90nçı urında bulsa, bıyıl anıñ kürsätkeçe 2.4 ballğa töşkän, näticädä ul isemlektä tağı da artqa tägärägän, häm xäzer Albaniä, Niger, Sierra-Leonne kebek illär belän bergä 126-129nçı urınnarnı biläp tora.

Monıñ säbäplären Transparency İnternational oyışması wäkile David Nussbaum radiobızğa bolay añlattı:

"Korrupsiägä birelü indeksı Rusiädä çınlap ta 2.8dän 2.4kä, 0.4kä töşkän. Bu Rusiädäge citdi üzgäreşne kürsätä. Minemçä, monıñ säbäbe – qayber uñay täräqqiätkä qaramastan, bu ildä xökümätneñ ütä-kürenmälelege kimi bara. Bäysez oyışmalar, mäglümät çaraları ezärleklänä, näticädä xökümätne küzäterlek, aña basım yasarlıq oyışmalar betep kilä, balans-ülçäw sisteması yuqqa çığa, korrupsiä arta digän täesir qala."

David Nussbaum süzlärençä, oyışmanıñ isemendä Transparency süze yuqqa tügel. Ütä-kürenmälelek belän korrupsiä arasında bäyläneñ turıdan-turı. Berençese kimegändä, ikençese arta, häm kiresençä. Bäysez oyışmalar, mäglümät çaraları, cämğıyät institutları zäğif bulğanda, millionlağan dollar rişwätlär ğädäti küreneşkä äylänä.

Kürsätkeçläre beraz yaxşırğan illärneñ berse – Ukraina. David Nussbaum monı äflisün inqilabı, xökümättäge üzgäreşlär belän añlata. Ukrainağa alğa atlarğa yärdäm itkän berär konkret misal kiterä alasızmı digän sorawğa ul bolay ddie:

"Minemçä bu Ukrainada yaña xökümät alıp kilgän üzgäreşlärneñ cämğısı belän bäyle. Qayber illärdä ütä kisken adımnar yasaldı, äytik, Gruziädä politsiäneñ zur öleşe alıştırıldı. Ukrainda isä ul ayırım ber ğämäl tügel, ä kiñ-küläm üzgäreşlär ide. İkese dä möxim. Läkin simvolik adımnardan soñ, qatı, ezlekle, däwamlı çaralar bulırğa tieş, här ölkädä, mäxkämä, militsiä, xezmät kürsätü, sälämätlek, mäğärif häm başqa ölkälärdä."

Elekke sovet illäre arasında korrupsiä mäsäläsendä iñ naçarı – Törkmänstan. Dönya illäre isemlegendä ul iñ axırda urnaşqan. Annan soñ tağın 2 genä il bar, Bangladeş belän Çad.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG